O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot fanidan ma’ruzalar matni toshkent – 2013

P-P

-1



q ---------- 

P

-1
bunda:



– yillik inflyatsiya sur’ati;

P - joriy yilning narxlar indeksi; P

-1
- o’tgan yilning narxlar indeksi. 
Ba’zan inflyatsiyaion jarayonlarni rivojlanish darajasini aniqlashda “70
qoidasida” dan ham foydalaniladi. Bu orqali necha yildan so’ng mavjud inflyatsiya 
darajasi ikki marotaba ko’payadi. Buning uchun 70 sonini mavjud inflyatsiya
darajasiga bo’lish kerak. Masalan, inflyatsiya darajasi 10 foiz bo’ladigan bo’lsa, 
uning ikkilanishi 7 yildan so’ng amalga oshadi.
Namoyon bo’lishiga qarab inflyatsiya ikki ko’rinishda bo’ladi: 
1. Ochiq namoyon bo’luvchi inflyatsiya.
2. YAshirin inflyatsiya.


Ochiq namoyon bo’luvchi inflyatsiya – narxlar darajasining yuqori darajada
o’sib borishida namoyon bo’ladi.


YAshirin inflyatsiya – bu shunday holatki, bunda narxlar, bozor darajasida
bo’lishini ta’minlab turuvchilar (davlat) evaziga rasman o’zgarmaydi, lekin tovar 
va xizmatlar sifatini pasayishi, defitsit vujudga kelishi natijasida narxlarning,

---

pulning qadrsizlanishini namoyon bo’lishi yashirish inflyatsiyani namoyon

bo’layotganidan dalolat beradi.


2. Inflyatsiyaning turlari. Talab va taklif inflyatsiyasi. 

Talab inflyatsiyasi iqtisodiyotda talab keskin oshib ketishi va uni ishlab
chiqarishning real hajmi bilan qondirish mumkin bo’lmay qolgan sharoitlarda kelib 
chiqadi. YA’ni, to’liq bandlilikka yaqin sharoitda iqtisodiyotning ishlab chiqarish
imkoniyatlari o’sib borayotgan yalpi talabni qondirolmaydi. Ortiqcha talab esa, 
real tovarlar bahosining ortishiga iqtisodiy bosim beradi va talab inflyatsiyasi kelib
chiqadi.