O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti Sirtqi bo’limi

2. So’zlari aralash berilgan ni qayta tiklash. Avval ning asoslari (ega va kesim) tiklanadi (aniqlanadi), so’ng so’roqlar yordamida ikkinchi darajali bo’laklar (so’z birikmalari) “topiladi”, tiklanadi. Masalan, Mashinada, teradi, terimchi, paxtani. 
– kim haqida aytilgan? (Terimchi haqida, kim? – terimchi)
– U haqda nima deyilgan? (Teradi. Terimchi teradi – bosh bo’laklar).
– So’roqlar yordamida so’z birikmasini toping. Nimani teradi? (Paxtani teradi) Nimada teradi? (Mashinada teradi). Keyin da so’zlarning qulay tartibi aniqlanadi (Terimchi paxtani mashinada teradi). ohanggi Gapustida ishlanadi.
3. Uzluksiz (tinish belgilarisiz) matndan larni ajratish. Mashqning bu turi ongli bo’lishi uchun har bir ning bosh bo’laklarini va so’z birikmalarini ajratish lozim.
4. ni tahlil qilish va chizmasini chizish. tahlil qilinayGapganda dastlab uning asosi ajratiladi, keyin egani izohlovchi ikkinchi darajali bo’lak, kesimni izohlovchi ikkinchi darajali bo’lak, boshqa ikkinchi darajali bo’lakni izohlovchi ikkinchi darajali bo’lak ajratiladi. SHunday qilib, asta-sekin so’z birikmalari ham aniqlanadi.
5. O’qituvchi bergan chizma yoki so’roqlar asosida tuzish: Kim? nimalarni? Nima qildi? (Bola olmalarni terdi).
So’z birikmasi Gapustida ikki yo’nalishda ish olib boriladi:
1) so’z birikmasiga ichida ning tarkibiy qismi sifatida qaraladi;
2) so’z birikmasiga predmetning yoyiq nomi sifatida qaraladi, masalan, soat – so’z, oltin soat, qo’l soat, osma soat, elektron soat – so’z birikmalari.
Quyida ning bosh bo’laklarini o’rganishga oid dars namunasini keltiramiz:
1. O’quvchilarda kim yoki nima haqida aytilganini (egani) va u haqda nima deyilganini bildirgan so’zni (kesimni) dan topish ko’nikmasini shakllantirish.
2. Nutqdan ni ajratish ko’nikmasini o’stirish.
3. O’quvchilarni o’z fikrini aniq, tushunarli va ravon ifodalashga o’rgatish.
Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars