O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

QISQARTIRISH QOIDALARI 
(AYRIM IFODALARNI TUSHIRIB QOLDIRISH) 
Bayon qilish qisqaroq bo‗lishi uchun gimnastikada odatda ko‗p 
holatlarni, harakatlarni yoki ularni qismlarining nomlarini ko‗rsatmaslik qabul 
qilingan. Masalan, quyidagi so‗zlar tushirib qoldiriladi: 
«oldindan», «oldinga»- harakat yo‗nalishini ko‗rsatishda, agar shu 
harakat eng qisqa, iloji boricha yagona yo‗l bilan (masalan, oldindan qayrilib) 
bajariladigan bo‗lsa; 
Qo‗llar, oyoqlar, oyoq uchlari, kaftlar holatining qandayligi- agar bu 
holat belgilangan uslubiga mos bo‗lsa; 
«gavda»- engashishda; 
«oyoq»- oldinga, orqaga siltanishda, oyoq uchini qo‗yishda; 
«ko‗taring», «tushiring»- qo‗l yoki oyoqlar bilan harakat bajarganda; 
«o‗zunasiga», «ko‗ndalangiga»- muayyan gimnastika snaryadiga ko‗proq 
xos bo‗lgan odatiy holatlarda; 
«ustidan tutish» - eng ko‗p tarqalgan bo‗lgani uchun, «ichkariga sakrab 
tushish» (yoki snaryad ichkarisiga holat); 
«sakrab tushish» yoki «sakrash»- gimnastika snaryadining nomidan 
shunday qilinishi ma‘lum bo‗lsa; 
«egilib»- bunday holat ijro texnikasidan ma‘lum bo‗lsa. Masalan, 
qo‗shpoyalarda: oldinga siltanib ko‗tarilish- orqaga siltanib sakrab tushish; 
«kaftlar ichkariga qaragan»- qo‗llar pastga tushirilgan, oldinga 
o‗zatilgan, orqaga o‗zatilgan yuqori ko‗tarilgan holatda; 

---

124 
«kaftlar pastga qaragan»- qo‗llar ikki yonga yoki chapga (o‗ngga) 
o‗zatilgan holatda; 
«oldingi yoysimon»- qo‗llar oldinga harakatlantirib ko‗tarilsa yoki 
tushirilsa. 
Dastlabki holat (d.h) faqat mashqning boshida ko‗rsatiladi. Oyoq- qo‗llar 
va gavdaning harakat yo‗li, harakat eng qisqa yoki odatdagi usulda 
bajarilmagandagina ko‗rsatiladi. 
UMUMRIVOJLANTIRUVCHI MASHQLARINING 
ATAMALARI
1 -rasm. Asosiy turish. 2 -rasm. Oyoqlarni tor kerib turish. 3-rasm. 
Oyoqlarni kerib turib qo‗llar belda. 4-rasm. Oyoqlarni keng kerib turib qo‗llar 
belda. 5-rasm. O‗ng oyoqni chalishtirib turib, qo‗llar belda. 6-rasm. O‗ng oyoqni 
kerib turib qo‗llar belda. 7-rasm. O‗ng tizzada turib, qo‗llar belda. 8-rasm. 
Tizzalarda turib, qo‗llar belda. 
1 -rasm. 2-rasm. 3-rasm. 4-rasm.
5-rasm. 6-rasm. 7-rasm. 8-rasm.
9-rasm. O‗ng tomonga oyoq uchiga. 10-rasm. O‗ng oyoq yonga pastga. 
11-rasm. O‗ng oyoq yonga. 12-rasm. O‗ng oyoq yonga yuqoriga. 13-rasm. O‗ng 
oyoq oldinga pastga, qo‗llar belda. 14-rasm. CHap oyoq oldinga oyoq uchiga, 
qo‗llar belda. 15-rasm. O‗ng oyoq oldinga, qo‗llar belda. 16-rasm. O‗ng oyoq 

---

125 
oldinga yuqoriga, qo‗llar belda. 17-rasm. O‗tirish. 18-rasm. Burchak o‗tirish. 
19-rasm. Bukilib o‗tirish. 20-rasm. Oyoqlarni quchoqlab o‗tirish.
 
9-rasm. 10-rasm. 11-rasm. 12-rasm.
13-rasm. 14-rasm. 15-rasm. 16-rasm.
17-rasm. 18-rasm. 19-rasm. 20-rasm.
21-rasm. Tovonlarda o‗tirib, qo‗llar belda.22-rasm. Tovonlarda o‗tirib 
oldinga egilib, qo‗llar yuqoriga. 23-rasm. CHo‗qqayib o‗tirib, qo‗llar belda. 24-
rasm. YArim cho‗qqayib qo‗llar oldinga. 25-rasm. Do‗ngsimon yarim 
cho‗qqayish, qo‗llar oldinda. 26-rasm. Orqaga egilib, yarim cho‗qqayish, qo‗llar 
oldinga. 27-rasm. YArim cho‗qqayib oldinga egilib, qo‗llar orqaga «so‗zuvchi 
starti». 28-rasm. CHap oyoqda cho‗qqayib, qo‗llar oldinga. 
21-rasm. 22-rasm. 23-rasm.

---

126 
24-rasm. 25-rasm. 26-rasm. 27-rasm.28-rasm.
29-rasm. 30-rasm. 31-rasm.
29-rasm. Tayanib sonlarda yotish. 30-rasm. O‗ng tizzaga tayanib turib, 
chap oyoq va qo‗l yuqorida. 31-rasm. O‗ng oyoqqa cho‗qqayib tayanish, chap 
oyoq orqaga.
32-rasm. Orqaga tayanib egilish.33-rasm. Oyoqlar keng kerilgan, 
oldinga kerishib egilib, qo‗llar yonga. 34-rasm. Oldinga egilib, oyoqlarni 
quchoqlab turish. 
32rasm. 33-rasm. 34-rasm. 35-rasm. 
35-rasm. O‗ng oyoqda muvozanat saqlab, chap oyoq orqaga-yuqoriga, 
qo‗llar bosh orqasida. 36-rasm. CHap oyoqda muvozanat saqlab, o‗ng oyoq 
yonga-yuqorida, chap qo‗l belda, o‗ng qo‗l yuqorida. 37-rasm. CHap oyoqda 

---

127 
orqaga egilib muvozanat saqlab turib, o‗ng oyoq oldinda yuqorida, qo‗llar 
yonga. 38-rasm. CHap oyoqda muvozanat saqlab, o‗ng oyoq yonda, qo‗llar 
yonda. 39-rasm. O‗ng oyoqda muvozanat saqlab, chap oyoq yonga yuqorida, 
chap qo‗l bilan ushlab turib, o‗ng qo‗l yonda. 40-rasm. SHpagat holatida 
muvozanat saqlab turish. 41-rasm. CHap oyoqda orqaga halqa hosil qilib o‗ng 
oyoqda muvozanat saqlab turish.
36-rasm 
37-rasm. 38-rasm.
39-rasm. 40-rasm. 41-rasm.