O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

chiziqli kamayish koeffitsiyenti deyiladi. Agar ^{k =
1} desak, (14.3)
x
6 7

ga asosan^{Ф ( x)  Ф 0}
е
kelib chiqadi, ya’ni x masofada yorug‘lik

oqimi e (e = 2,71) marta kamayishini ko‘rsatadi. Odatda, 
koeffitsiyent berilgan modda zichligi k ga proporsional bo‘ladi:
k = k_ · (14.4)
^{Bu ifodadagi k}^{— yutilishning massaviy koeffitsiyenti deyiladi.} (14.5) ifodani (14.4) tenglamaga qo‘ysak,
Ô= Ô₀ e^–kx (14.5)
tenglamaga kelamiz.
Yorug‘lik biror eritmadan o‘tayotganda erituvchi yorug‘likni deyarli yutmasa (masalan, shakarning suvdagi eritmasi) yutilish koeffitsiyenti eritma konsentratsiyasiga proporsional bo‘ladi:
k= k_c·C = const (14.6) Bunda C kattalik eritma konsentratsiyasini aniqlaydi va bu ifoda Ber qonuni deyiladi. Demak, eritmalar uchun Buger — Lam-
bert — Ber qonunini quyidagi ifoda
Ô= Ô₀ e^–kcCx (14.7)
orqali aniqlash mumkin. (14.7) formuladan eritma konsen- traTsiyasini aniqlash mumkin. Òajribalarda Ô, Ô₀, x va k_c ni bilgan holda C aniqlanadi.
Buger — Lambert qonuni amalda chegaralangan holda ish- latiladi, ya’ni barcha elektromagnit to‘lqinlar uchun qo‘llab bo‘l- maydi. Bu qonun tushayotgan to‘lqin aniq monoxromatik, sochilishi kam, eritmalarda esa konsentraTsiyalar kichik bo‘lganda o‘rinlidir va bunda modda qatlamining bir jinsliligi katta rol o‘ynaydi.
Bizga ma’lumki barcha elektromagnit to‘lqinlar vakuumda bir xil c tezlik bilan tarqaladi: c = 3 · 10⁸m/s. Har bir elektromagnit

tebranish chastotasiga ^0=
с to‘lqin uzunligi mos keladi. Bir xil
v

chastotaga mos keluvchi to‘lqin monoxromatik (bir xil rangli) to‘lqin deyiladi. Agar monoxromatik to‘lqin biror moddaga tushsa, unda ikkilamchi to‘lqinlarni hosil qiladi. Hosil bo‘lgan elektromagnit to‘lqin chastotasi tushayotgan to‘lqin chastotasi bilan bir xil bo‘ladi. Natijada ikkala to‘lqin qo‘shilib, natijaviy to‘lqin hosil qiladi. Biroq yangi to‘lqinning tezligi, fazasi va amplitudasi boshqacha bo‘ladi. Moddadagi atomlarning xususiy tebranish chastotasi v₀ tashqi
6 8

to‘lqin chastotasi v ga bog‘liq bo‘ladi, ya’ni moddaga tushayotgan har bir v chastotali to‘lqin mos ravishdagi v₀ chastotali tebra- nishlarni modda atomlarida hosil qiladi. Demak, moddadan chiqayotgan ikkilamchi to‘lqinlar amplitudasi va fazasi turlicha bo‘ladi. Shuning uchun har bir to‘lqinning tarqalish tezligi to‘lqin chastotasiga bog‘liq:

v= f (v).
Ikkinchi tomondan, Maksvell nazariyasidan ^{v  c}
ekanligi

ma’lum. Bu degani, muhitning dielektrik singdiruvchanligi chastotaga bog‘liq ekan. Demak, tashqi elektromagnit to‘lqin chastotasi o‘zgarishi bilan moddaning dielektrik singdiruvchanligi ham o‘zgarar ekan.

Yorug‘likning faza tezligi ifoda kelib chiqadi.
v  ^c
n
^{ni e’tiborga olsak,} n 

Undan v = f (v) yoki v = f (n) munosabatni hosil qilish

mumkin. Agar
  ^c bo‘ lsa   ^v  ^  ^  ^0
bo‘ladi. Demak,

⁰ v v v c n
elektromagnit to‘lqin biror muhitga kirganda uning to‘lqin uzunligi vakuumdagiga nisbatan n marta kamayar ekan. Yuqorida bayon etilgan fikrlardan 2 ta asosiy xulosa chiqarish mumkin.