O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

Birinchidan, elektromagnit to‘lqin bir muhitdan ikkinchi muhitga o‘tganda uning chastotasi o‘zgarmaydi, demak, rangi saqlanadi.
Ikkinchidan, yorug‘lik vakuumdan biror muhitga o‘tganda uning tezligi va to‘lqin uzunligi n marta kamayadi.
Muhitning sindirish ko‘rsatkichining moddaga tushayotgan yorug‘lik chastotasiga bog‘liqligi yorug‘lik dispersiyasi deyiladi.
Dispersiya hodisasini tajribada birinchi bo‘lib Nyuton 1666- yilda kuzatgan. Nyuton tajribalarida oq yorug‘lik prizma orqali o‘tkazilganda yetti xil rangga ajralishi
ekranda kuzatilgan (64- rasm).
Òajribalar shuni ko‘rsatadiki, oq yorug‘lik kichik tirqish S orqali prizmaga tushirilsa, shisha prizmada to‘lqin uzunligi katta nurlar kichik burchakka og‘sa, qisqa to‘lqin uzun- likdagi yorug‘lik prizmada katta
6 9

65- rasm. _{66- rasm.}
burchakka og‘ar ekan. Prizma materialining sindirish ko‘rsatkichi va har bir rang to‘lqin uzunligi orasidagi bog‘lanishni chizsak, 65- rasmda keltirilgan grafik hosil bo‘ladi. Bu garfikda _{ 1}— binafsha
^{rangga mos tushadi.}  ₂^{— qizilrangli to‘lqin uzunligiga to‘g‘ri keladi.}
65- rasmdagi bog‘lanish normal dispersiya hodisasini ifodalovchi grafikdir. Normal dispersiya hodisasi elektromagnit to‘lqinning ko‘rish diapazonida kuzatiladi. ^ <400 nm va ^ >780 nm sohada n= f ( ^ ) bog‘lanishning monotonligi buziladi va anomal dispersiya mavjud bo‘ladi (66- rasm).  ^ soha anomal dispersiyaga
mos keladi. Òashqi elektromagnit to‘lqinning biror v_s chastotasida modda ichidagi zarra tebranishlarida rezonans ro‘y beradi, natijada kuchli yutilish sodir bo‘ladi. Yutilish sohasida, ya’ni v chastota intervali kichik bo‘ladi va shu sohadagina anomal dispersiya hodisasi
kuzatiladi.