O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

60- rasm.


dastasi ikkinchi plastinkada ham yutilganligi sababli yanada ko‘proq kuchsizlanadi. Shundan so‘ng, birinchisi qo‘zg‘atilmay, ikkinchi kristall aylantirilsa, ajoyib hodisa kuzatiladi — yorug‘lik so‘na boshlaydi. Kristallarning o‘qlari orasidagi burchak ortib borgan sari yorug‘likning intensivligi kamayadi. Kristallarning o‘qlari bir-biriga perpendikular bo‘lganda kristallardan (plastinkalardan) yorug‘lik butunlay o‘tmay qo‘yadi. Yorug‘likni ikkinchi kristall butunlay yutadi. Birinchi plastinka qutblagich — polarizator, ikkinchi plastinka analizator deyiladi. Qutblagich va analizator optik o‘qlari orasidagi
 burchak qiymatiga qarab, butun sistema orqali o‘tayotgan
qutblangan yorug‘lik intensivligining o‘zgarish qonuniyatini 60- rasmdan foydalanib chiqarish mumkin. Bu yerda P— qutblagich, A — analizator. Qutblagichdan o‘tayotgan yorug‘lik intensivligi I₀, analizatordan o‘tayotgan qutblangan yorug‘likning intensivligini I deylik. I₀ bilan I orasidagi bog‘lanishni fransuz fizigi Malus quyidagi fomula ko‘rinishida aniqlagan:
I= I₀cos². (13.4)
Bu Malus qonuni deyiladi.
Ko‘rib o‘tilayotgan yorug‘lik qutblanish hodisasining mexanik modelini quyidagi misolda ko‘rib o‘tishimiz mumkin. Òebranishlar fazoda o‘z yo‘nalishini tez o‘zgartiradigan qilib chilvirda ko‘ndalang to‘lqin vujudga keltirish mumkin (61- rasm). Bu to‘lqinni qutb- lanmagan yorug‘lik nurining analogi (o‘xshashi) deb qarash mumkin. Endi chilvirni tor tirqishi bo‘lgan taxta yashikdan o‘t- kazamiz. Yashik har xil yo‘nalishdagi tebranishlardan bitta muayyan yo‘nalishdagi tebranishlarni „ajratib beradi“ va qutblangan to‘lqin

2. 
   — Fizika, 3- qism _{6 5}