O‘zbekiston respublikasi qurolli kuchlari akademiyaSI

Sun‘iy intellekt - bu aqlli kompyuter tizimlarini, ya ‘ni qobiliyatlarga ega bo ‘lgan tizimlarni ishlab chiqish bilan shug ‘ullanadigan informatika sohasidir. Sun‘iy intellekt qanchalik ko‘p ishlasa, u shunchalik "aqlli" bo‘ladi va tobora ko‘proq maqbul qarorlar qabul qiladi. Biroq, ilmiy yo‘nalishning "sun ‘iy intellekt" nomi tasodifiy emas edi.
Shunday qilib, yangi fanning yonalishini aniqlagan olimlar shunga qaramay, mashina aqlini yaratishni uning yakuniy maqsadi deb bilishganligi aniq bo‘ldi. Bunda Tuyuringning maqolasi unda taklif qilingan asoslilik sinovi bilan esda qoldi, muallif uni "Taqlid o‘yini" deb atagan, ammo keyinchalik muallifning ismini qamrab olgan. Bu borada Tyuring testi shundan iboratki, ma‘lum bir shaxs (“Tergovchi”) suhbatdoshi bilan matnli xabarlar orqali muloqot qilib, suhbatdoshini ko‘rmasdan, uning kompyuter yoki shaxs ekanligini aniqlashi kerak. Ya‘ni, kompyuterni odamdan faqat suhbatni qanday olib borishi, ma‘lum savollarga javob berishiga qarab farqlash kerak edi.
Biroq, bir muncha vaqt o‘tgach, ushbu testning ma‘nosi tom ma‘noda tushunila boshlandi, masalan, Tyuring testidan o‘tish uchun har yili dasturlar taqdim etiladigan Labner tanlovining mavjudligi dalolat beradi.
Shu yilning yozida AQShning Dartmut universitetida sun’iy tafakkur masalalari bo‘yicha anjuman bo‘lib o‘tdi. Unda Klod Shennon (Bell Laboratories), Nataniel Rochester (IBM), Gerbert Saymon (Karnegi universiteti, Trenchard Mur (Prinston universiteti), Jon Makkarti (Dartmut universiteti), Marvin Minski (Garvard universiteti) kabi olimlar ishtirok etgan. Ushbu anjumanda ma’ruza qilgan amerikalik informatika sohasidagi olim Jon Makkarti (1927–2011) “Artificial Intelligence” (“Sun’iy tafakkur”) atamasi muallifi sifatida tarixga nom qoldirdi.
XX asrning 80-yillari sun’iy intellekt – kashfiyot deya e’tirof etila boshladi. Olimlar ushbu yo‘nalishda darsliklar ishlab chiqa boshladilar. Shuningdek, 1997 yilda shaxmat bo‘yicha Jahon chempioni Garri Kasparovni mag‘lubiyatga uchratgan mashhur shaxmat dasturi – “Deep Blue” yaratildi. Shu yillarda Yaponiyada neyron tarmoqlari asosida 6-avlod kompyuter loyihasi ishlab chiqilayotgan edi.
Shundan so‘ng sun’iy intellektga e’tibor kuchaydi. Yirik kompaniyalardan tortib to harbiy muassasalargacha mazkur sohani moliyalashtira boshladi. Natijada yangi texnologiyalar soni oshib, raqobat kuchaydi, sun’iy intellekt vositalari mukammallashib bordi.
Yuqorida keltirilgan manbalar va tadqiqotlarning tarixiy ma’lumotlar asosida olimlar tomonidan sun‘iy intellektni ishlab chiqarishga ilmiy– amaliy tadqiqotlar boshladilar. Hozirgi kunda bu ilmiy tadqiqotlar ishlab chiqarish va zamonaviy raqamli texnologiyalar sohalarda yangi intellekt tizimlarni kirib kelishida zamin yaratdi. Shulardan quyidagilarni xavola etamiz.