O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya Farmatsiya va sanoat farmatsiyasi fakulteti barcha yo„nalishlari talabalari uchun o„quv-uslubiy qo„llanma Toshkent-2018

og`zaki nutq; 

yozma nutq.
Og`zaki nutqning o`zi 2 turga bo`linadi:
muloqot 

kommunikativ

interaktiv 


perseptiv

---

113

1)  og`zaki nutqning eng sodda turi - dialog, ya‟ni allaqanday masalalarni
birgalikda muhokama qilayotgan va hal etilayotgan hamsuxbatlar tomonidan olib
boriladigan suxbat hisoblanadi.
2) og`zaki nutqning ikkinchi bir turi - monolog nutq bo`lib, uni bitta kishi
boshqasiga yoki uni tinglayotgan ko`plab kishilarga qarata gapiradi: bunga
o`qituvchining hikoyasi, o`quvchining javobi, doklad va shu kabilar kiradi.
Nutqning psixologik xarakteristikasi 

NUTQNING 
XUSUSIYATLARI 

IFODALILIGI

TA‟SIRCHANLIGI

TUSHUNARLILIGI

MAZMUNIYLIGI
PAND-NASIHAT
O‟GIT
ILTIMOS
BUYRUQ
KO‟RSATMA
MASLAHAT
NUTQNING
FUNKSIYALARI 
IFODALASH
TA‟SIR
KO‟RSATISH
XABAR BERISH
BELGILASH
NUTQ TURLARI
OG‟ZAKI
YOZMA
ICHKI
MONOLOGIK
DIALOGIK

---

114
Muloqot jarayonida odamlar bir-birlarini idrok qilish mexanizmlarini aniqlash

borasida qator psixologik qonuniyatlar kuzatilgan. Bunday mexanizmlarga
identifikatsiya, refleksiya va stereotipizatsiyalar kiradi.
2-shakl 
Identifikatsiya
Reflektsiya
Stereotipizatsiya 
Identifikatsiya - shunday psixologik hodisaki, bunda suxbatdoshlar bir-birlarini
to`g`riroq idrok qilish uchun o`zlarini bir-birlarining o`rniga qo`yib qo`yishga harakat
qiladilar. Ya‟ni, o`zidagi bilimlar, tasavvurlar, hislatlar orqali boshqa birovni
tushunishga harakat qilish, o`zini birov bilan solishtirish (ongli yoki ongsiz)
identifikatsiyadir. Masalan, birinchi marta dars o`tayotgan pedagogning ichki holatini
uning xamkasbi yaxshi tushunishi mumkin.
Refleksiya - muloqot jarayonida suxbatdoshning pozitsiyasidan turib, o`zini
tasavvur qilishdir, ya‟ni refleksiya, boshqa odamning idrokiga taalluqli bo`lib, o`ziga
birovning ko`zi bilan qarashga intilishdir.