O‘zbekiston respublikasi

Oila psixologiyasi-oilaning psixologiyasini o’rganuvchi fanlararo tadqiqot qilishga yo’nalgan psixologiya sohasi. Oila psixologiyasi oilaning psixologik muammolarini o’rganadi, u oilaga ta'sir qiluvchi omillarni, oiladagi rollar taqsimlanishi, er-xotin munosabati, shaxslararo munosabat, yosh xususiyatlari, jinsiy tafovutlarga asoslanib muloqotga kiriHish kabilarni o’rganadi. Oila psixologiyasi tomonidan to’plangan materiallar oila mustahkamligini saqlash uchun maslahatlar berishda, har bir sosiologik va psixologik dasturlar tuzishda qo’llaniladi. Shuningdek, oila tiplari, tuzilishi, iyerarxiyasi, ularga ta'sir qiluvchi ob'ektiv va sub'ektiv omillar ham mazkur sohaning tadqiqot predmetiga kiradi.
Boshqaruv psixologiyasi-jamiyatda faoliyat ko’rsatayotgan shaxslar, guruhlar va jamoalar o’rtasidagi ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lgan nazorat, basholash, munosabat qonuniyatlarini, rashbar faoliyati va xarakteri, qobiliyati xususiyatlarini tadqiq qiladigan ijtimoiy psixologiyaning sohasi.
Fan psixologiyasi- ilmiy tadqiqot o’tkazishning samaradorligini oshirish uchun psixologik ta'sir omillarini o’rganuvchi psixologiya sohasi. Fan psixologiyasi fanga oid boshqa sohalar bilan uzviy bog’liq bo’lib, ishlab chiqarishda, ilmiy markazlarda ijtimoiy va individual xususiyatlarga ega bo’lgan psixologik qonuniyatlarni tadqiq qiladi, insonning ijtimoiy qobiliyatlari, aqliy imkoniyatlari hamda ulardan unum foydalanish omilarini tekshiradi. Kashfiyotlar amalga oshirilishi negizlari, mexanizmlari, hart-haroitlari va unda inson omilining roli kabi holatlarni o’rganadi.
Parapsixologiya-hozirgi zamon fanining chegarasidan tashqaridagi, tushuntirish qiyin bo’lgan psixik hodisalarni o’rganadi.
Ekstrosensorika-o’ta sezuvchanlik, telepatiya-fikrni masofaga uzatish, kelajakka bashorat qilish va hokazo. Parapsixologiyaga nisbatan qiziqish qadimdan mavjud bo’lib, unga nisbatan ixlos to hozirgi kungacha kamaygani yo’q, gosho uni psixotronika deb ham atashadi. Xiromantiya-qo’l kaftiga qarab fol ochish, inson kelajagi va uning taqdiri haqidaoldindan bashorat qilishdan iborat noilmiy soha. Spritizm-o’lgan odamlar arvohlari, ruhlari bilan aloqa o’rnatish mumkin, ular hamisha barhayot va biz bilan muloqotga muhtoj g’oyani ilgari suruvchi parapsixologiya sohasi.
3. Psixologiyaning asosiy metodlari. Aniq izlanish predmetiga ega bo’lgan har qanday fan o’sha predmetining mohiyatini yoritish va materiallar to’plash uchun maxsus usullar va vositalardan foydalanadi va ular fanning metodlari deb yuritiladi. Fanning salohiyati va obro’si ham birinchi navbatda o’sha metodlar yordamida to’plangan ma’lumotlarning ishonchliligi va validliligiga bog’liq bo’ladi. Bu fikrlar bevosita psixologiyaga ham aloqador bo’lib, metodlar masalasi bu fanda juda katta ahamiyatga molik masala sifatida qaraladi. Chunki yuqorida ta’kidlaganimizdek, psixik xodisalarni bevosita qo’l bilan ushlab, ko’z bilan ilg’ab, quloq bilan sezish qiyin. Lekin juda ko’plab fanlar bilan faol hamkorlik shunga olib kelganki, psixologiyaning har bir tarmog’i o’z vazifalarini yechish va ma’lumotlarga ega bo’lish uchun ko’plab metodlarni sinovlardan o’tkazib, eng ishonchli va mukammallarini saqlab qolgan.
Matematik statistika va ehtimollar nazariyasining psixologiya sohasida qo’llanilishi va unda erishilgan muvaffaqiyatlar avvalo har bir metodning ishonchlilik darajasini aniqlash, qolaversa, to’plangan ma’lumotlarning qay darajada asosli va valid ekanligini isbotlashga yordam beradi.
2-jadvalda asosiy psixologik metodlar va ularni qo’llash shakllari keltirilgan. Jadval 2.