O’zbekiston respublikasi xalk ta`lim vazirigi ajiniyoz nomidagi Nukus Davlat Pedagogika instituti Ta`biyattaniw-geografiya fakul`teti

KIMYOVIY DIKTANTLAR 
Kimyo o'qitish jaroyonida o'quvchilar bilimini hisobga olishning eng muhim usullaridan biri
kimyoviy diktant hisoblanadi. Kimyoviy diktant o'tqazishda, o'quvchining bilim darajasini, ish
xususiyatlarini hisobga olish kerak. Kimyoviy diktant uchun beriladigan topshiriqlarni o'qituvchi
og'zaki aytib beradi. O'qituvchi aytgan moddalarni o'quvchilar kimyoviy formulasini yozishi mumkin.
reaksiya tenglamalarini ongli bajarishi mumkin. Kimyoviy diktant savollaridan namuna keltiramiz.
"Anorganik moddalarning eng muhim sinflari" mavzusiga oid: temir(II)-xlorid, temir(III)-oksidi,
kal’siy sul'fat, magniy fosfat, mis(II)-oksidi, fosfat kislota, temir(III)gidroksid, alyuminiy oksidi.
O'quvchilar moddalar yoniga ularning molekulyar formulalarini yozadi.
KIMYOVIY DIKTANT TURLARI. 
1. Moddalarning nomi asosida formulasini tuzish.
2. Birikmalardagi kimyoviy element valentligini topish.
3. Kimyoviy tushunchalarga ta'rif berish.
4. Turli xil grafalarni to'ldirish.
5. Reaksiya tenglamalarini davom ettirish va hokazo.
O'qituvchi diktantni o'qiganida barcha o'quvchilarni yozishga ulgurishlarini hisobga olishi va
takrorlab turishi kerak. keyingi vaqtlarda kimyoviy diktantni grafik turi yaxshi natija bermoqda. Grafik
diktant o'tqazish uchun sinfda bir necha marta kimyoviy diktant o'tkazilganda uning mazmunini
tushuntirib qo'yiladi. Grafik diktant o'tqazilganda o'quvchilar daftar varag'idan eni 5sm, uzunligi 20sm
qog'oz bo'laklarini tayyorlab qo'yadilar. Topshiriqni miqdoriga qarab, uzun chiziq chizilib, shu chiziq
bo'limlarga bo'linadi. U quyidagicha:
1
2
3
4
5
6
7
8
Har ikki chiziq orasiga son qo'yiladi.
Masalan: Quyidagi moddalarning kimyoviy formulasi, ularning nomlanishiga to'g'ri keladimi?
1. NaCl
- natriy xlorid.
2. K
2
SO
4
- kaliy sul'fat.
3. Ca(NO
3
)
2
- kal’siy nitrat.
4. K
2
S
- kaliy sul'fit.
5. MgO
- magniy gidroksid.
6. NaOH
- natriy oksidi.
7. Na
2
SO
3
- natriy sul'fit.
Agar modda to'g'ri nomlangan bo'lsa, grafikdagi to'gri nomlangan songa ____ chiziq tortiladi,
natijada |====| shakl bo'ladi. Agar formula notug'ri nomlangan bo'lsa, u nomer chizig'i ustiga

-
yarim oy chiziladi va |

| shakl paydo bo'ladi.
To'g'ri chizilgan grafik diktant ko'rinishi quyidagicha bo'ladi
1
2
3
4
5
6
7
8
Mashq doskaga yozib qo'yiladi yoki kodoskop orqali ekranga tushiriladi. O'quvchi mashqni
ko'chirmaydi, balki oldindan tayyorlangan qogoz bo'laklarga chetiga familiyasi, sinfi yoziladi va
grafikni bajaradi. O'qituvchi diktant bahosini qog'ozga qo'yadi va yo'qlamaga ko'chirib qo'yadi. Grafik
diktant 3-5 minutda bajarib bo'linadi. O'qituvchi har bir o'quvchini mustaqil ishlashini kuzatib borishi
kerak. Bunday grafik diktantlarni 2 variantda tuzilsa o'quvchilarni mustaqilligi ortadi. Bu birinchidan
o'quvchilarni qiziqtirilsa, ikkinchidan grafik chiziqlar chizishni mashq qildiradi.