O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)
Yüklə 3,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dimishq
- Samarqanddagi Go‘ri Amir maqbarasi.
- 34-§. G‘ARBIY YEVROPA DAVLATLARI BILAN ALOQALAR Tayanch tushunchalar: Yevropaning Amir Temur bilan
- Xalqaro siyosiy vaziyat
- 1402-yil 15-may
- Klavixo
- 1402-yil yozi
125 qurilib, deh qonchilik maydonlari kengaytiriladi. Yangi-yangi qishloqlar barpo etiladi. Amir Temur o‘z davlati poytaxti Sa- marqand atrofida qad ko‘targan bir qancha yangi qishloqlar- ni Sharq ning mashhur shaharlari Dimishq (Damashq), Misr (Qohira), Bag‘dod, Sultoniya va Sheroz nomlari bilan atadi. Chunki Samarqand kattaligi, go‘zalligi hamda tevarak-atrofining obod etilganligi jihatidan dunyodagi eng yirik shaharlardan ham ustunroq turmog‘i lozim edi. Tashqi savdoda ham Samarqand katta o‘rin tutgan. Samar- qandga turli mamlakatlardan, xususan, Xurosondan ma’danlar, Hind va Sinddan yoqut, olmos, Xitoydan atlas, choy, mushk va boshqa mollar, o‘zga mamlakatlardan oltin va kumush olib kelinardi. Klavixo Xitoy poytaxti Xonbaliqdan 800 tuyalik savdo karvoni kelganini o‘z kundaligida qayd etgan. Bu davrda Amir Temur va uning mahalliy noiblari Xitoy va Hindistondan O‘rta Osiyo orqali Yaqin Sharq va Yevropa mam- lakatlariga boradigan xalqaro savdo yo‘li – Buyuk Ipak yo‘lida savdo karvonlari qatnovi xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha muhim chora-tadbirlar ko‘rganlar. Sharq bilan G‘arb o‘rtasida savdo-sotiq va elchilik aloqalari kengaydi. Bu esa Amir Temur Samarqanddagi Go‘ri Amir maqbarasi. 126 davlatining tashqi iqtisodiy va elchilik aloqalarining barqarorli- giga olib keldi. 1. Amir Temur qanday me’moriy inshootlar qurdirdi? 2. «Agar bizning quvvat va qudratimizga ishonmasang, bizning imoratlarimizga boq», degan yozuv qayerda yozilgan? 3. Samarqandda barpo etilgan binolardan qaysilari mustaqillik yillarida qayta ta’mirlandi? 4. Qanday omillar hunarmandchilikning rivojlanishiga ijobiy ta’sir etdi? 5. Amir Temur barpo etgan bog‘lar haqida gapirib bering. 6. Nima uchun Amir Temur Samarqand atrofidagi qishloqlarning nomini Sharqning mashhur shaharlari nomi bilan atadi? 34-§. G‘ARBIY YEVROPA DAVLATLARI BILAN ALOQALAR Tayanch tushunchalar: Yevropaning Amir Temur bilan yaqinlashuvi; Diplomatik aloqalar; Elchilar tashrifi Sohibqiron Amir Temur jahon siyosiy ha yotiga ham ta’sir ko‘rsatdi. Ma’lumki, bu davrda, bir tomondan, sulton Boya- zidning Bolqon yarimoroli davlatlariga nisbatan tazyiqi ku- chayib, butun Yevropaga xavf solayotgan edi. Ikkinchi tomon- dan, Boyazidning o‘zi G‘arbga tomon shiddat bilan siljib bora- yotgan xavfli raqib – Amir Temurning kuchli tazyiqiga duchor bo‘lgan edi. Bunday siyosiy vaziyatda Boyazidga qarshi kuch- larning ma’lum darajada birlashuvi tabiiy edi. Avvalambor Boyaziddan yengilib, o‘z yer va mulklaridan mah rum bo‘lgan Kichik Osiyo mamlakatlarining hukmdorlari Amir Temurdan madad istab, uning Qorabog‘dagi o‘rdagohiga borib, qaror topadilar. Hatto Vizantiya va G‘alatadagi Genuya hokimining noibi, Fransiya qiroli hamda Sultoniya shahrining katolik missionerlari yordam so‘rab Amir Temurga murojaat qiladilar. Buning evaziga ular harbiy yurish vaqtida unga yor- dam berish hamda Konstantinopol va Peraning Boyazidga to‘lab kelgan bojini bundan buyon Amir Temurga to‘lashga va’da qi- ladilar. Bunday taklif Amir Temurga ma’qul tushadi. Chunki Turkiyaning dengiz sohilidagi tayanchidan ajratish uchun unga Xalqaro siyosiy vaziyat 127 dengizdan madad zarur edi. Shunday qilib, XIV asr oxiri va XV asr boshlarida sulton Boyazidga zarba berish uchun qulay siyosiy vaziyat vujudga keladi. Bu vaziyatdan Amir Temur ustalik bilan foydalanadi. Bu davrda Amir Temur Boyazid bi- lan o‘zaro diplomatik yozishmalar olib borish bilan bir qatorda, bo‘lajak to‘q- nashuvda Trapezund va Konstantinopolning harbiy kemalaridan foydalanishga harakat qiladi. Shu maqsadda u Genuya va Ve- netsiyaga sovg‘a-salomlar hamda maktublar bilan elchilar yubo- radi. O‘zaro yordam masalasida Amir Temur Konstantinopol noibi Ioann VII Paleolog bilan ham yozishmalar olib boradi. Amir Temurning 1402-yil 15-may kuni Ioann VII Paleolog nomiga yo‘llagan xatining mazmuniga qaraganda, Konstantinopol noi- bi va Genuyaning Peradagi hokimi Boyazidga qarshi kurashda Amir Temurga xizmat qilish bilan yordam berish majburiyatini o‘z zimmalariga oladilar. Buni Ispaniya elchisi Klavixo ham o‘z kundalik daftarida qayd qilib o‘tadi. Bu davrda Amir Temur Fransiya qiroli Karl VI, Angliya qiroli Genrix IV, Kastiliya va Leon qiroli Genrix III de Tras- tamaralar bilan diplomatik aloqalar o‘rnatib, yozishmalar olib boradi. Fransiya fuqarolari hisoblangan genuyaliklarning yer va mulklarini, ayniqsa, G‘alatadagi mustamlakalarini himoya qilish uchun Karl VI o‘z navbatida Amir Temurdan madad kutar va u bilan diplomatik aloqalar o‘rnatishga urinar edi. Amir Temur va Karl VI yozishmalarida qayd etilishicha, Sohibqiron qirol- ni qo‘llab-quvvatlaydi. Anqara yaqinida turklarning 160 ming kishilik qo‘shini ustidan qozonilgan buyuk g‘alabadan so‘ng Amir Temurning G‘arbiy Yevropa davlatlari bilan bo‘lgan aloqa- larining mazmuni tubdan o‘zgaradi. endilikda Amir Temur ular bilan do‘stona munosabatlarni mustahkamlash va o‘zaro savdo- sotiq aloqalarini yo‘lga qo‘yish kabi masalalarga ahamiyat be- radi. Amir Temur 1402-yil yozida Fransiya va Angliyaga maxsus elchilar orqali Karl VI va Genrix IV nomlariga maktublar yo‘llaydi. elchilar Parijga 1403-yil may oyida yetib boradilar. elchilar ikki mamlakatning Davlatlararo yozishmalar Elchilik aloqalari Yüklə 3,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|