P. O. Box 126, Richmond, Surrey tw9 2UD, uk
Yüklə 9,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
350 Erkən müsəlmanlar sağlam fitrətə sahib olub, insan tə- biətli idilər. Biz isə qadını alçaldan, ona yuxarıdan aşağı ba- xan adətlər girdabında boğuluruq... Atikə ərinin ölümünü unutmamağa and içən ilk kəs de- yildi. Ondan qabaq Düreyd ibn əs-Simmət demişdi: Allaha and olsun ki, Qusi 1 yaxınlığında itirdiyim kəsi Dünya durduqca, bu can yaşadıqca unutmayacağam! Sonralar şair başa düşür ki, həyat təsəvvür etdiyi kimi deyilmiş ∗ , odur ki, deyir: Əksinə, dünya yaraları unutdurarmış Gedən hər nə qədər böyük olsa da, Dünyanın iradəsinə tabeyik naçar. Bəzən “zu” (sahib olan) sözü “hansı ki” mənasında işlə- dilir. Bu, “Təyyi`” qəbiləsinin dilində mövcuddur. Bu mə- nada, qonaq olduğu evdə müəyyən hallarla qarşılaşan şair öz iffəti haqda deyir: Ey ev əhli, həcvimə qonaqpərvərliyə görə son qoydum, Verdikləri yemək məni hey ağladır və ağladır. Ya onları əliaçıqlıqda imkanlı görürəm və mənə – 1 Yer adı. ∗ Yəni, unutmamaq mümkün deyil; zaman insana hər şeyi unutdurur – tərcüməçinin qeydi. 351 Onların sahib olduqları şeylərdən kifayətlənməyim bəsdir. Ya da onları səxavətdə imkansız görür və üzrlü sayıram. Ya da ki onlar xəsisdirlər, amma mən həyamı qoruyuram ∗ . “İnnə”nin (“doğrudan” ədatı) xəbərdən qabaqkı həmcins isminin (mübtədasının) adlıq halda işlədilməsinə misal ola- raq, aşağıdakı beytə nəzər salaq: Kimin karvanı Mədinədə axşamlasa da, Mən və “Qəyyar” 1 , doğrudan da, orada qəribik! ∗∗ Bəzi nadanlar bunun səhv olduğunu iddia etmişlər. Onlar Quranın “Şübhəsiz ki, iman gətirənlərdən, yəhudilərdən, sa- biilərdən və xaçpərəstlərdən Allaha və axirət gününə inanıb yaxşı iş görənlərin heç bir qorxusu yoxdur və onlar qəm- qüssə də görməzlər!” ayəsinə 2 hücum çəkmiş və bildirmişlər ∗ Yəni, bunu aləmə car çəkmirəm, onları buna görə alçaltmıram, hə- yamı qoruyub-saxlayıram – tərcüməçinin qeydi. 1 At adı. ∗∗ Ərəb dilində təsirlik hal ifadə edən “innə”dən sonrakı həmcins mübtədalardan birinin təsirlik, digərinin adlıq halda işlədilməsi incə semantik-sintaktik funksiya daşıyır. Yuxarıdakı beytdə “qəyyar” sözü “mən” sözü ilə qrammatik həmcinslik əmələ gətirmir. Əslində, şair belə demək istəyir: “Doğrudan da, mən burada qəribəm. Və Qəyyar da, həmçinin!” Göründüyü kimi, həmcins görünən ikinci mübtəda, əslində yeni cümlənin mübtədasıdır. Odur ki, bu cür qrammatik incəliklərə vaqif olmayanların Quranda “səhv” tapdıqlarını iddia etmələri təbii qarşı- lanmalıdır – tərcüməçinin qeydi. 2 “əl-Maidə” surəsi, 69-cu ayə. 352 ki, ayədəki “sabiunə” sözü təsirlik halda, yəni “sabiinə” olmalı idi. Bu elə geniş meydandır ki, gəzməklə qurtarmır. Oxucuya onu demək istəyirəm ki, biz ərəb dilini məhz bu yolla öy- rənmişik... Müəlliflər hər bir qrammatik qaydanı zəngin dil və ədə- biyyat materiallarından misallar gətirməklə isbatlayırlar! Sual yaranır: Görəsən, qrammatik qaydaların isbatında əla- qədar materiallardan misalların gətirilməsi Qiyamətədək la- zımdırmı? Dil ona görə öyrədilir ki, indi və gələcəkdə düzgün danış- mağı bacaraq. Görünür, müəllimlərimiz bu cəhətə lazımınca diqqət yetirməyiblər... Qrammatika və bəlağət dərslərində mi- sal və nümunələr ümumi xarakter daşıyırdı; halbuki bu cür misalların, iqtibasların sayı çox olmalıdır. Lazımi sayda misal gətirmədən qrammatik qaydaları izah etmək, əslində dilə və işləkliyinə ağır zərbə vurmaq deməkdir... Düzdür, bu problemin aradan qaldırılmasında Carim məktəbinin böyük xidmətləri olmuşdur. Nəticədə, ərəb di- linin tədrisi, işləkliyi və gücləndirilməsi üçün ciddi işlər gö- rüldü... Amma bu məktəb mədəni qəsbkarlığın təzyiqlərinə davam gətirməyib tənəzzülə uğradı... Müşahidə etmişəm ki, “sözdüzəltmə” (nəht) və “söz- formaların yaranması” (iştiqaq) qaydaları bizə maddi və mənəvi cəhətdən hakim kəsilmiş müasir mədəniyyətin təsiri altında, demək olar ki, tətbiq edilmir. Diqqətimdən o da ya- yınmayıb ki, ərəblərə və qeyri-ərəblərə ərəb dilinin tədrisi metodikaları arasında fərq qoyulmur... 353 “Sınıq” cəm formalarının tədrisində, “qiyasi” (morf) və “simai” (amorf) məsdərlərin, keçmiş və indiki-gələcək zaman aralıqlı fel formalarının düzəldilməsində özbaşınalıq hökm sürür... İngilislər dillərini böyük qayğı ilə qoruyur və yayırlar. İngilis dilinin ən bariz cəhəti bır sıra müasir elmlərin dili olmağındadır. Heç cürə başa düşə bilmirəm ki, ərəbləri nə kor edib? Bəli, kor olmasaydılar, Quranın dilini yaymaq üçün bütün yolları araşdırar, dünyaya da Ali Vəhyin xü- susiyyətləri pəncərəsindən nəzər salardılar. Missiyası cahanşümul bir ümmətə vacibdir ki, ərəb dilini öyrənsin. Bu işdə laqeydlik açıq-aşkar xəyanətdir! Dövrümüz- də elə ərəb liderləri vardır ki, ağızlarını açdılarmı, dilləri topuq vuran uşaqları xatırladırlar. Onlar məzhəkəçilikdə us- tadırlar, ciddiyyətdən də binəsibdirlər! Nə vaxt ki ərəb dilinin qollarımız üstündə ölməyinə şərait yaradırıq, nə vaxt ki onu öyrənməyi gözləri sulanan qoca- ların peşəsi hesab edirik, deməli, həyasız bir xəyanətə imza atmışıq. Bu, haqqı danmaqdır! Yüklə 9,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|