Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ

•|

məşluldan  ayrılır.  Çöküntü  süzülərək  məhluldan  ayrılır  və 

qalay  metodika 

(2)  üzrə,  sulfat 

ionları  BaCb  -lə 

çökdürülərək  BaSCb  şəklində  təyin  edilir.  Gümüş 

ionları 

stannat 

turşusunun  süzüntiisündə 

çəki  və  həcmi  (3) 

metodlarla  təyin  edilirlər.  Nəticələr  cədvəl  I-də  verilir.

Cədvəl  1.

Gümüş -  tiostannatın  kimyəvi  analizi

•

Çöküntü,q

ləy in   edilmişdir, q

•

0,7210

Ağ

Sn

S

0,3592

0,2010

0,1600

Alınmış rəqəmlərə  görə  gümüş -  tiostannatın  emprik 

formulu hesablanıb çıxarılmışdı  -  Ağ?.SnS

3

.

Çörkməyə  sərf  olunan  AğNC

>3

  məhlulunun  miqdarını 

tapmaq  üçün  poten-siometrik  titrləmə metodundan  istifadə 

edilmişdir. 

pH-metr, 

675 

markalı 

milli-voltmetr 

və 

reaksiyanın  gedişində  potensial  dəyişikliyini  müəyyən  etmək 

üçün  PP  -63  -dən  istifadə  edilmişdir.  İndikator  elektrodu 

olaraq  gümüş 

elektrodıı,  mü-qayisə 

elektrodu  kimi  isə 

kalomel 

yarımcütü  götürülür.  Müəyyən 

miqdar  SnS

2

götürüb 

üzərinə  40  ml  distillə  suyu  əlavə  edilir. 

Qarışdırmaqla  qatılığı  məlum  gümüş  -   nitrat  məhlulu  ilə 

titrlənir.  Titrləmə  nəticələri cədvəl  2-də  verilir.

Cədvəldəki  rəqəmlərə  əsasən 

şəkildəki 

əyri 

qurulmuşdur.  Təcrübənin  şəraiti  S

11

S

2

  -   0,452  q,  gümüş  -  

nitrat məhlulu T

aö

= 44,5 mq/ml,  otaq temperaturu.

509

---

Cədvəl  2.

Qalay (JV) sulfıdin  gümüş -  nitratla  titrlənməsi

В АьНОз, 

мл

д в

E

ДЕ

ДЁ7дв~

0

-

22.40

-

1

2

22,30

1,9

Е9 

“

1

1

24,00

0,30

оЗо

1

1

23,70

0,30

0,30

1

1

24,10

0,40

0,40

1

1

24,30

0,20

0,20

1

1

24,90

0,40

0,40

1

1

26,20

1,30

1,30

1

1

27,10

0,90

0,90

1

1

27,70

0,60

0,60

1

1

28,10

0,40

040

Şək.  SnS

2

-nin  AğNÜ

3

 -lə titrləmə  əyrisi 

Şəkildən 

göründüyü 

kimi  0,452  q  SnS

2

-nin 

titıiəməsinə  8,0 ml gümüş -nitrat məhlulu sərf  olunur.  Bu da 

Ağ

2

SnS;*  çöküntüsünün  əmələ  gəlməsinə  mııvafıq  gəlir.

510

---

N ə t i c ə

Qalay  (IV)  sulfidlə  gümüş  -   nitratın  su  mühitində 

qarşılıqlı  təsirindən  gümüş -   tiostannatm  alınması  reaksiyası 

araşdırılmışdır.  Gümüş  -tiostannatm   alınmasına  amillərin 

təsiri  yoxlanmış,  birləşmənin  tərkib  analizi  yerinə  yetirilmiş, 

sadə formulu -A ğ

2

SnS

3

 müəyyənləşdirilmişdir.

Ə d ə b i y y a t :

1.  Rzayev  B.Z.  Arsenin  kükürdlü  birləşmələri  sahəsində  yeni 

tədqiqatlar.  Bakı, 2003,  s. 29

2.  Шарло  Г.  Методы  аналитической  химии.  М.-  Л.,  Наука  , 

1965, с.750-753

3.  Гиллебранд  Е;.  Ф.,  Лендель  Е.В.,  Брайд  Г.А.,  Гофман  Д.И. 

Практическое  руководство по  неорганическому анализу.  М., 

Химия,  1966,  с. 237-238

Ə H M Ə D   О  A  R A  Y E  V 

А  M E  A   N a x ç ıv a n   b ö lm ə s i 

T ə b ii E h tiy a tla r   İn s titu tu

•  

•

PARAGAÇAY  MOLIBDENIT FİLİZİNİN 

KOLLEKTİV  FLOTASİYASI

Müasir  texnikada  molibdenin  əhəmiyyəti  böyükdür. 

Sənayedə 

alınan  molibdenin  miqdarının  80%-i  qara 

metallurgiyada  istiyə  davamlı,  antikorrozion,  instrumental, 

tezkəsən,  konstruksion  poladların  istehsalına  sərf  olunur. 

Molibden  bu  qiymətli  xassələrinə  görə  filizdə  miqdarı  0,1- 

0,07% olduqda belə  sənaye  əhəmiyyəti  daşıyır.

Molibdenin ən çox yayılmış mineralı molibdenitdir (M

0

S

2

). 

Digər  minerallarına  povelit  (CaMo04),  vulfenit  (PbMo

0 4

), 

molibdit 

[Fe3(M o O A) 2  - 1 H 20 ]

 

və s.  çox az  rast  gəlinir.

Molibden  filizlərinin  əsas  zənginləşdirmə  metodu  -  

flotasiyadır.  Molibdenit  (M

0

S

2

)  yüksək  hidrofob  xassəyə

511

---

n

malik  olduğundan  maye  karbohidrogenlərlə  asan  dotasiya 

olunur.  Toplayıcı 

kimi  kerosin  və 

neytral  yağlardan 

(0,5kq/t),  köpükəmələgətirici  -   şana  yağı  və  əvəzedicilərindən 

(25—1 OOq/t  )  istifadə  edilir.  Boş  süxur  və  piritdən  ayırmaq 

üçün  ləngidici  kimi  natrium  -  sulfıd  (Na

2

S)  ,  (5-  20  k q /t), 

maye şüşə (2 -5 k q /t) işlədilir [1].

Yeni  üsulla  -   80-90°C  temperaturda  mis-  molibden 

filizinin 

dotasiyasının 

yarı.msənaye 

qurğuşunda  sınağı 

keçirilmiş,  dotasiya  rejimi  müəyyənləşdirilmişdir.  İstifadə 

edilən  filizin  tərkibi:  0,48%  Cu,  0,017%  Mo,  1,94%  S,  alınan 

konsentrat  19,17%  Cu,  çıxım  85,43%, 

13,17%  Mo,  çıxım

58,38%, 46,6% S, çıxım  43%  təşkil etmişdir [2].

Parağaçay  molibden yatağı  Parağaçayın sol  qolu üstə 

Çınqıllı  dərədə  yerləşir.  Bu  yataq  1938  -ci  ildə  «Qlavnaya» 

adlanan  damarın  açılması  ilə  yaranmışdır:  1938-60-cı  illərdə 

9  kvars  -   molibden  damarı  aşkar  edilmişdir  ki,  onlardan 

dördünün  ehtiyatı  müyyənləşdirilmişdir.  Molibdenin  filizdə 

orta  miqdarı  0,2  -1,1%  ,  mis  0,02-2,1%,  renium  0,04%  , 

selen 0,006%  həddində dəyişir [3].

Parağaçaydan  götürülmüş  filizdən  texnoloji  nümu­

nələr  hazırlanmış  və  kimyəvi  analizlə  filizin  tərkibi  öyrənil­

mişdir.  Müəyyən  edilmişdir  ki,  filizdə  0,7%  Mo,  2,0%  CaO, 

1,1%  MgO,  l,5 % B aS 0 4,  55,0%  SiCb,  10,2%  AI

2

O

3

,  29,3% 

РегОз,  0,3% Cu,  0,2% Pb  vardır.

Filizin 

mineraloji  tərkibi  əsasən  pirit,  xalkopirit, 

molibdenit,  kvars,  xalkozin,  k.ovellin,  hematit,  kalsit,  barit, 

azurit  minerallarından ibarətdir.

Hazırlanmış  texnoloji  nümunələrdən  istifadə  edərək 

filizin 

kollektiv  (əsas)  flotasiya  şəraiti 

öyrənilmişdir. 

Təcrübələr  narmİığı 

0,15-0,25mm  ölçüsündə 

olan 

nümunələrlə, 

bir 

litrlik 

laboratoriya 

flotomaşınında 

aparılmışdır.  Hər  təcrübə 

üçün  200q  filiz 

nümunəsi 

götürülmüşdür.

Birinci  mərhələdə  flotasiya  prosesi  zamanı  mühitin 

pH-nm  molibdenin  çıxımına  təsiri  yoxlanılmış  və  nəticələr

512

---