şokil 1-də verilmişdir.Mühitin pH-m dəyişmək üçün N a
2
C
0 3
-
dan istifadə edilmişdir.
Şəkildən görünür ki, pH-m 9,5-11 həddində çıxım
yüksək olur. Bu da onunla bağlıdır ki, köpükəmələgətirici
pH-m yuxarı
qiymətlərində yaxşı köpüklənir və
alman
köpük davamlı olur.
Toplayıcı - kerosinin
miqdarının
molibdenin
çıxmıma təsiri öyrənilmiş və nəticələr cədvəl l-də verilmişdir.
Cədvəl 1.
To play ıcı nm
miq., q.
Filizdə
Mo-ın
miq.,
%.
Konsentratda
Mo-ın miq. %
Konsent.
Kütləsi,
q-
Çıxım
,%
0,001
0,7
2,8
27
54,11
0,002
«-«
3,5
25
62,52
0,003
«-«
3,8
25
70,57
0,004
«-«
3 7
26
68,87
0,005
«-«
3,0
28
60,31
513
Alınan rəqəmlərə əsasən
toplayıcmm miqdarının
100-150 q/t olduğu
hesab-lanmışdır. Tik dəfə olaraq
köpükəmələgətirici
kimi əlif yağından istifadə edilmiş,
flotasiya
prosesində
molibdenin
çıxmıma
təsiri
müəyyənləşdirilmişdir (cədvəl 2). Əlif yağı 1:1-ə nisbətində
durulaşdırılmışdır.
Cədvəl 2.
Köpükəmələ-
gətiricinin
miq., q.
Filizdə
Mo-ın
miq. %.
Konsentratda
Mo-ın miq. %
Konseııt.
kütləsi, q.
Çıxım
0,017
0,7
2,5
23
41,07
0,034
«-«
3,2
26
59,44
0,051
«-«
4.0
25
71.42
✓
0,068
«-«
3,5
27
67,75
Cədvəldən göründüyü kimi yağın
miqdarı
125q/t
olduqda çıxım ~70% təşkil edir.
Yağın miqdarını artırdıqda konsentratda molibdenin
qatılığı azalır. Opti-mal olaraq yağın miqdarım 100-125 q/t
həddində götürmək olar.
Filizdə
olan
boş
süxiır
(kvars)
və
dərniı-
birləşmələrinin dotasiyasının qarşı-sını almaq üçün ləngidici
kimi maye şüşədən və natrium -sulfıddən istifadə edilmişdir.
Bir seriya təcrübələrlə maye şüşənin miqdarımın 0,3-05 kq/t,
Na?S -in isə 5,2-6,5kq/t olduğu müəyyənləşdirilmişdir. Eyni
zamanda flotasiya prosesi üçün önəmli olan B:M nisbətinin
1: 3,0- 3,5 və təcrübənin aparılma müddətinin 5-7 dəqiqə
həddində olduğu aşkar edilmişdir.
Aparılan tədqiqat nəticəsində Parağaçay molibdenit
filizinin kollektiv flotasiya prosesinin
optimal şəraiti
çıxarılmışdır: nümunə 200q, su 600q, kerosin 100-150q/t, əlif
yağı
100-125q/t,
Na:S - 5,5kq/t,
maye şüşə
0,4 kq/t,
Na
2
CC
>3
-pH - 9,5-10,5, vaxt 5-7 dəqiqə.
514
Göstərilən flotasiya rejimində
alman
konsentrat
komponentlərə görə analiz edilmiş və nəticələr cədvəl 3-də
verilmişdir.
Cədvəl 3.
K o n ş c n lra t,((
K o m p o n e n t l ə r , %
M o
C u
FC
2
O
3
A I
2
O
3
S İO
2
H ə ll
o l m a y a n
h is s ə
K ö z ə r m ə
z a m a n ı
itRİ
2 ,0 0 0
3 ,8
1,4
3 8 ,6
13,6
9 ,0 2
18,8
15,4
Aparılan təcrübələrə nəzarət etmək üçün (molibdenin
təyini) ekspres metod seçilmişdir. Flotasiya məhsulu -
konsentrat qurudulur, 2q nümiinə götürülərək sabit kütləyə
gətirilir və 550-600°C temperaturda
1 saat müddətində
közərdilir. Sonra nümunə 20ml 8%-li ЫагСОз məhlulu ilə
qarışdırılaraq 2-3 dəqiqə qay-nadılır və süzülür. Süzüntüdə
Mo rodanid kompleksi şəklində kolorimetrik təyin edilir.
N ə t i c ə
Parağaçay molibdenit filizinin kimyəvi və mineraloji
tərkibi öyrənilmişdir. Filiz
nümunəsinin
kollektiv (əsas)
flotasiyası üçün optimal şərait seçilmiş miqdarı Mo hesabı
ilə 3,8-4,0%, çıxımı isə 70% olan konsentrat alınmışdır.
Ə d ə b i y y a t :
1. Разумов К.А. Флотационный метод обогощения. Л. 1975,
с.211-212
2. Тырышкин И.В., Глазунов Л.Н., Мешаннова В.И., Фоминых
А.Б., Морозова И.Г. Полупромышленные испытания усо-
вершенственной схемы обогощения сульфидных медномо.-
либденовых руд. Жур. Цветные мстал-лы., №2, 1984, с.89-91
3. Rzayev B.Z. Naxçıvan MR-ın mineral sərvətləri vo onların
istifadə perspektivləri. Naxçıvan 2003, s. 18-25
515
G Ü N E L M Ə M M Ə D O V A
A M E A N a x ç ıv a n Bölm əsi
_ _ _
•
Təbii Ehtiyatlar institutu.
İZOBUTİLEN OLİQOMERLƏRİNİN ALINMASI
VƏ ONUNLA QATILAŞDIRILMIŞ M-10 YAĞININ
ÖZLÜLÜK İNDEKSİNİN TƏYİNİ.
Son dövrlər sintetik yüksək molekullu birləşmələrin
kimyası və texnologiyası sürətlə inkişaf edir. Sintetik
materiallar içərisində əsas yeri
izobutilenin polimer
və
sopolimerləri tutur, belə ki, onların tətbiq sahələri çox
genişdir (1 ).
Təqdim edilən
işin məqsədi sürtkü yağlarına əlavə
edilən qiymətli
izobutilen
oliqomerlərinin
alınmasıdır.
İzobutilenin
oliqomeri
konsistent
sürtkü
sənayesində
qatılaşdırıcı, satış bitumlarma əlavə , hidravlik sistem və
metalkəsici dərgahlarda isə yağ kimi tətbiq edilir (2).
Poliizobutilen yağları yüksək özlülük
indeksinə
malikdir və buna görə yaxşı sürtkü yağları hesab edilirlər.
Avtomobil yağlarına əlavə edilmiş poliizobutilen onun
özlülüyünü artırır, bu halda digər göstəricilər - xüsusi çəki,
alovlanma və soyuma
temperaturları, rəngi, kokslaşması
praktik olaraq dəyişilmirlər. Poliizobutilenin avtola əlavə
edilməsi soyuqda mühərrikin hərəkətə düşməsini asanlaşdırır,
benzinin, yağın səıTıni və şlam əmələgəlməni azaldır (3).
Bu səbəbdən poliizobutilenin müxtəlif katalizatorların
iştirakı ilə alınması və onun polimerləşmə
prosesinin
kinetikasınm öyrənilməsi istiqamətində çoxsaylı tədqiqatlar
aparılır.
Ədəbiyyatdan
məlumdur
ki,
sürtkü
yağlarının
xassələrini artırmaq üçün əlavə edilən poliizobutilenin
polimerləşməsi alüminium 3-xlorid katalizatorunun iştirakı
ilə alkil xlorid mühitində -10° - -20° C temperaturda aparılır.
P-20 əlavəsi üçün, alınmış məhsullarla qatılaşdırılmış
sürtkü yağlarının tətbiqinin nəticələri belədir: mexaniki və
termiki davamlılıq müvafiq olaraq 6,04
(29,3) və 10,27 (29,52) %, dağılma əmsalı 18,56 (10,35) (4).
516