su kanallarının bərpa edilməsi, yeni su nasoslarının
qurulması, kənd zəhmətkeşlərinin vəziyyətinin və onların
məişətinin
yaxşılaşdırılmasına ciddi
təsir göstərmişdir.
Aparılan etnorqrafık tədqiqatlardan aydın olur ki, Muxtar
Respublikmızm rayon və kəndlərində məişət mədəniyyətini
yüksəltmək məsələlərinə aid elmi-nəzəri konfranslar, tematik
gecələr keçirilmişdir. Bu konfrans və tematik gecələrinin
keçirilməsinin əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, adamlar məişəti
müasir zövqlə qurmaqda çətinlik çəkməsinlər, eləcə də bu
tematik gecələr ictimai qaydaları pozanları tərbiyə edir və
xoşagəlməz hərəkətlərdən çəkindirməyə təsir göstərir. Amma
məişət mədəniyyətinin yüksəldilməsində həmçinin islam əxlaq
qaydalarının da mühüm rolu vardır. Sovetlər birliyi .dövründə
uzun illər boyu məişət münasibətləri sahəsinin dini adətlərlə
bağlılığı tənqid və bir növü qadağan edilməsi, islam əxlaq
qaydalarından kənarda qoyurdu.
•
•
Ölkəmiz müstəqillik qazandıqdan sonra , dinə xüsusi
azadlıq
verilmiş,
insanın
İslami
əxlaq
normalarına
yiyələnməyə
böyk
imkanlar
açılmışdır.
İndi
Muxtar
respublikamızın elə bir rayon və kəndləri yoxdur ki, orada
məscid tikilib istifadəyə verilməsin, digər tərəfədən özlərində
sağlam dini qadağalar aradan götürüldüyündən adamlar
Məkkəyə, Kərbalaya, Məşhədə axın- axın gedərək, saflığa,
paklığa doğru addım atmış olurlar. Məhz bu cəhətlərə görə,
müasir şəraitdə din məişətdə yenidən adət- ənənələrini yaşadır
və formalaşdırır.
Etnoqrafik tədqiqatlar göstərir ki, hazırda Muxtar
respublikamızın rayon və kəndlərində dinə inananların sayı
çoxluq təşkil edir. Göründüyü kimi, beləliklə xalqın
formalaşmış məişət adət- ənənələri ketdikcə daha mütərəqqi
adətlərlə zənginləşir və inkişaf etdirilir. Məişət münasibətləri
sahəsində hazırda, zəif olsa da, təzahürlərinə rast gəldiyimiz
mülkü sahibkarlıq məişət qapalığına son qoyur və sosial
fəallıq artır. Ölkəmiz müstəqillik qazandıqdan sonra xüsusi
mülkiyyət şəhər və kənd iqtisadiyyatında tədricən özünü
biruzə verərək məişətin təkmilləşməsinə güclü təsir göstərir.
109
Ədəbiyyat
1. İ.Habibboyli. Heydər Əliyevin həyatı və fəaliyyətinin Naxçıvan
dövründə Naxçıvan Dövlət Universiteti. «Qeyrət» nəşriyyatı,
1998.
2. Hac: Qadir Qədirzadə. Ailə və məişətlə bağlı adətlər, inamlar,
etııogenetik əlaqələr. Bakı, Elm, 2003.
3. H.A.Quliyev. Məişətimizdə adət və ənənələr. Bakı, 1976.
4. H.A.Quliyev. Azərbaycanda ailə məişətinin bəzi məsələləri.
Bakı, 1986.
5. М.Атакишиева. Семейный быть азербайджанцев в прошлом и
настоящем М. 1953 г.
6. Zəhmət Şahverdiyev, İsmayıl Zeynalov. Naxçıvan Muxtar
Respublikası 1991 -2001 -ci illərdə. Qismət nəş., 2002.
7. Şərq qapısı. 04 noyabr 2001.
8. Şərq qapısı. 04 yanvar 2001.
9. Şərq qapısı. 06 yanvar 2001.
10. Şərq qapısı. 15 fevral 2001.
H Ə M ZƏ CƏFƏROV
Naxçıvan Dövlət Universiteti
XX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ AZƏRBAYCANLI
TƏLƏBƏ- GƏNCLƏRİN İCTİMAİ SİYASİ
FƏALİYYƏTİ
4
'
Cəmiyyətin mədəni, siyasi, iqtisadi inkişafı hər şeydən
əvvəl gənclərlə bağlıdır. Bütün dövrlərdə gənclik tarixi
hadisələrin gedişinə əhəmiyyətli təsir göstərmiş və göstərmək
dədir.
Gənclərin cəmiyyətdə yeri və rolu məsələsinin geniş
tədqiqi müasir dövrdə - gəncliyin respublikamızın müstə
qilliyi, demokratik inkişafı və sosial tərəqqisi uğrunda
mübarizənin gücləndiyi dövrdə xüsusi əhəmiyyət daşımağa
başlayır. Heç bir dövlətin inkişafı və tərəqqisi gəncliyin
110
inkişafı olmadan mümkün deyildir. Gətıclərsiz bütün
bəşəriyyətin həllinə çalışdığı çoxcəhətli humanitar vəzifələrin
öhdəsindən gəlmək mümkün deyildir.
Gənclik fenomeninin milli tariximiz kontekstində
öyrənilməsi bizə gənclərin cəmiyyətdə tutduğu yeri və
rolunun təkamülü prosesini müəyyənləşdirməyə imkan verir.
Bu baxımdan Azərbaycanda tələbə-gənclər hərəkatının
formalaşması məsələsinin mühüm elmi əhəmiyyəti vardır.
XX
əsrin əvvəllərində bütün Rusiyada olduğu kimi
Azərbaycanda da sosial, milli münaqişələrin kəskinləşməsi,
fəhlələrin, kəndlilərin kütləvi çıxışları, cəmiyyətin bütün
təbəqələrinin siyasi və ideoloji cəhətdən fəallaşması üçün
imkan yaratdı. Birinci rus inqilabı Qafqazda erməni
təcavüzkarlığının
artması,
Azərbaycanda
müxtəlif
cərəyanların, siyasi təşkilatların yaranmasını sürətləndirdi.
Getdikcə daha geniş vüsət alan bu prosesdə Rusiyanın
qabaqcıl ali məktəblərində oxuyan azərbaycanlı tələbələr
yaxından iştirak etməyə başlamışdılar. Rusiyada təhsil alan
azərbaycanlı tələbələr öz vətənləri ilə daim əlaqə saxlayır,
burada baş verən sosial, siyasi, mədəni hadisələrlə daim
maraqlanırdılar. Xüsusən Azərbaycanda təşəkkül tapmaqda
olan siyasi təşkilat və qrupların fəaliyyətində azərbaycanlı
tələbələr yaxından iştirak edirdilər. Məlumdur ki, XIX əsrin
sonu XX əsrin əvvəllərində Rusiyada tələbələr arasında ən
çox yayılmış sosial nəzəriyyə marksizm idi və bu cərəyan
tələbə hərəkatı üzərində çox böyük təsirə malik idi.
• •
Ümumrusiya
tələbə
hərəkatında
fəal
iştirak
edən
azərbaycanlı tələbələrin bir çoxu da marksizm nəzəriyyəsi ilə
tanış olduqdan sonra ilk siyasi fəaliyyətlərinə məhz sosial-
demokrat
partiyasının
üzvləri
kimi
başlamış,
vətənə
111