kimi işlənilməmiş qalır. Bu əsərlərdə Naxçıvan MR-də aşkar
edilən bitki növləri də (1150) öz əksini tapmışdır (14).
Keçən əsrin 50-ci illərindən başlayaraq iqtisadi
əhəmiyyət kəsb edən bitkilərlə yanaşı sistematik qruplara da
xüsusi fikir verilməyə başlanılmışdır. Botanika institutu
özünün fundamental 8 cildlik "Флора Азербайджана"
əsərlərini nəşr etdirir (22). Bu əsərlərdə Naxçıvan MR-in o
dövrdə tədqiq edilən bitki növləri göstərilmişdir. 1980-cı ilə
qədər Naxçıvan MR-in flora biomüxtəlifliyinin tədqiqi
müəyyən ekoloji qrup, cinslər, fəsilələr, həm də bəzi endemik
və dərman bitkilərinin tədqiqi ilə məhdudlaşmış, floranın tam
spektri öyrənilməmişdir (1,7,13,14,22).
1980-cı
illərdən
başlayaraq
ərazinin florası
(2,5,10,20,21) və bitki örtüyü (6,15) sistemli şəkildə tədqiq
edilmiş, burada yabam və mədəni floraya daxil olan 168 fəsilə
və 880 cinsə aid 2963 növün cəmləşdiyi dəqiqləşdirilmiş,
bitkilik isə assosasiya səviyyəsində öyrənilmişdir. Eyni
zamanda təbii ehtiyatı bol olan dərman, efir yağlı, vitaminli
və s. bitkilərin yayıldığı zonalar, istifadə imkanları haqqında
da tədqiqat işləri aparılmışdır.
Tədqiqat işləri Naxçıvan
MR-in nadir və endemik bitkilərinə aid də aparılmışdır.
Ərazidə 59 Azərbaycan və 109 Qafqaz endeminin olduğu
müəyyənləşdirilmiş, ali sporlu, çılpaqtoxumlu və örtülüto-
xumlu bitkilərin 110 növünün nadir olduğu aydınlaş
dırılmışdır (10).
Bütün bunlara baxmayaraq Azərbaycan florasının
62,4 %-ni təşkil edən "Naxçıvan florası" kitabları, həmçinin
Naxçıvan MR-in "Qırmızı Kitab"ı yazılmamış qalır. Ərazi
florasında yabanı meyvə-giləmeyvə bitkiləri, ağaclar və
kollar, indikator, zəhərli və zərərli bitkilər və s. öz tədqiqi
zamanını gözləyir. Hal-hazırda AMEA Naxçıvan Bölməsinin
elmi işçiləri bu istiqamətdə planauyğun işlər aparır, növləri
tədqiq etməklə yanaşı onların genetik fondunun "Nəbatat
bağı" və təcrübə sahələrində qornmasma çalışırlar.
26
Naxçıvan MR-də ibtidai və bəzi ali bitki qruplarına
dair indiyə qədər çox zəif elmi-tədqiqat işləri aparıldığını
nəzərə alaraq, həmin çatışmazlıqlar aradan qaldırılmışdır.
Yaşıl yosunlar, şibyələr və mamırlara dair aparılan tədqiqat
işləri flora biomüxtəlifliyinə 150-dən çox Qafqaz, Azərbaycan
və Naxçıvan MR üçün yeni növlərin aşkar edilməsinə imkan
vermişdir. Bütün bunlarla bərabər hələ də bir çox bitki
qrupları tədqiq edilməmiş qalır və onların da yaxın
zamanlarda öyrənilməsi vacib problem kimi qarşida durur.
9
Ə d ə b i y y a t
1. Abutalıbov M.H.,Hacıyev V.C., İsayev Y.M., Səfərov
İ.S.,Xəlilov Ə.X. Naxçıvan MSSR-də bitki örtüyü və onun
xalq təsərrüfat əhəmiyyəti. Naxçıvan MSSR-50.Elm nəşriyyatı,
Bakı.1975,s. 213-229.
2. Əsgərov A.M.Naxçıvan MSSR-in qıjıkimiləri və çılpaqtoxum-
luları. Naxçıvan MSSR-in florası, bitki örtüyü və faydalı bitki
ləri. Elm, Bakı, 1981, s.48-59
3. Qrossheym A.A. Azərbaycan florası. Azərııəşr. Bakı, cild 1-3.
1934-1936
4. Hacıyev Y. Azərbaycanın efır>ağlı bitkiləri və onlardan istifadə
qaydaları.
SSRİ
EA
Azərbaycan
filialının
nəşriyyatı.
.
Bakı, 1939, 76 s.
5. Ibadullayeva S.C. Çətirçiçəklilər fasiləsinin faydalı bitkiləri.
Araz.Bakı, 2001, 149 s.
6. İbrahimov Ə.Ş., Talıbov T.H. Naxçıvan MR-in təbii bitki
ehtiyatları və ondan səmərəli istifadə yolları. "Elm və texnika
yenilikləri" jurnalı. Bakı, 2000,№1.(4), s. 12-23.
7.
Musayev S.H. Azərbaycan taxıllarının
tə'yinedicisi.
Elm, Bakı,
1979,215 s.
8. Talıbov T.H., Babayeva S.N. Ə r i k . Elm nəşriyyatı, Bakı,
1997, s.27-38
9. Talıbov T.H. Naxçıvan MR-də flora biomüxtəlifliyinin əmələ
gəlməsi və formalaşması. Azərb. Respublikasının "Təhsil"
cəmiyyəti, Bilgi dərgisi. Kimya, Biologiya, Tibb. Bakı, 2002, №
1, s. 71-76
27
10. Talıbov T.H. Naxçıvan MR-in flora biomüxtəlifliyi və onun
nad r növlərinin qorunması. Elm nəşriyyatı, Bakı, 2001, s. 11-
34
11. Talıbov T.H., Naxçıvan MR-in
flora
biomüxtəlifliyinin
müasir vəziyyəti. Azərbaycan Milli EA Məruzələri, Elm
nəşriyyatı, Bakı, 2002, c.58, № 1-2, s.
12. Ашурбейли C.B. Экономические и культурные связи
Азербайджана с Китаем в период средневековья. Материалы 1
Всесоюзной
научной
конференции
востоковедов
в.г.
Ташкенте с 4 по 11 июня 1957. Ташкент, 1958
13. Ахундов Г.Ф., Гогина Е.Е.,Прилипло Л.И. Узкоэидеммыс и
редкие
виды
природной
флоры
Нахичеванской
АССР.Бюлл.ГБС, 1978, вып. 107,с.54-62.
14. Гроссгейм А.А.Флора Кавказа. 1939-1967.тт. 1-7
15. Ибрагимов А.Ш. Растительность высокогорий Нахичеванской
АССР и ее хозяйственное значение. Автореферат дисс. на
соиск.уч.ст.канд. био. наук. Баку, 1980, 26 с.
16. Исаев Я.М. Природная кормовая база Нахичеванской АССР.
Изв.АН Азсрб.ССР.Сер. биол.наук, 1949, №5, с. 42-50
17. Карягин И.И. Дикие каучуконосы Нахичеванской АССР и
Южной Армении. Тр.Аз.ФАН СССР, 1933, вып 11, с.26-42
18. Прилипло Л.И. Растительные отношения в Нахичеванской
АССР. Изд. Аз ФАН СССР, Баку, 1939.T.YI1.196 с.
19. Роллов А.X.Очерк плодоводства Эриванской губернии. Сб
сведений по плодоводству в закавказском крае. Тифлис, 1899,
вып.2.с.9-28
20. Талыбов Т.Г. О неотложных мерах по охране генофонда исче
зающих видов растений Нахичеванской АР. Материалы IX
Международного Симпозиума "Нетрадиционное растениевод
ство. Эниология. Экология и здоровье". Симферополь, 2000,
с. 104
21. Талыбов Т.Г. О новым семействе Adiantaccae для флоры
Нахичеванской АР (Азербайджан). Ботанический журнал.
Санкт-Петербург. 2001, т.86, №6, с. .171-172
22. Флора Азербайджана. Ред.И.И.Карягин. Изд.АН Азерб.ССР.
Баку. 1950-1961. тт. 1-8
28
Dostları ilə paylaş: |