Dərs vəsaitinin bu hissəsi təbiət və cəmiyyətin fəlsəfəsinə həsr
Yüklə 3 Mb. Pdf görüntüsü
|
sında dövlət siyasətinin məzmununu təşkil edən məqsədlər formalaşır və vəzifələr müəyyən olunur. Son 10-15 illərin ən əhəmiyyətli siyasi proseslərinin aşağıdakı mühüm anlarını ayınnaq məqsədəuyğundur: -
hərbi problemləri ilə yaranan bir sıra müstəqil dövlətlər; -
əhalinin böyük əksəriyyətinin, kütləvi hərəkatların, ictimai və qeyri-hökumət təşkilatlarının siyasi fəahğmm artması, onların siyasi proseslərə marağının güclənməsi; - -
dövlətlər arasında siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni əlaqələrin intensivləşməsi, qloballaşdırma prosesləri, dəyərlərin, zövq və dəbin standartlaşdırılması; -
əksəriyyətinin müasir qlobal problemlərlə bağlı qayğılarının artması, qloballaşdırmaya qarşı cavab reaksiyası kimi lokallaşdımra prosesi, yeni xoşa gəlməyən standartların meydana gəlməsi, bütün dünya miqyasında yaranan ziddiyyətli məsələlərin aradan qaldırılması yollarında əks mövqedə dayanan müxtəlif ideyaların yaranması; -
modernləşməyə qarşı yaranan radikal meyllərin güclənməsi; -
elm və texnikanın tərəqqisi, geniş kompüter- ləşdirmə, daxili və xarici siyasət haqqında məlumat axınının miqyasının genişlənməsi müasir dövlətlərə siyasi proseslərə təsir göstəraıək üçün - əvvəllər görünməyən - vasitələr və imkanlar vermişdir. Bütün bu və ya digər siyasi proseslər və hadisələr sistemli şəkildə, iqtisadi, ictimai və ideoloji inkişaf məsələləri ilə qarşılıqlı əlaqədə və vəhdətdə təhlil 265 olunmalıdır. Problemləri əvvəlcədən görmək, dünyada yaranan siyasi vəziyyəti proqnozlaşdırmaq və buradan da bəşəriyyətin siyasi gələcəyini modemləşdinuək daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Siyasi fəlsəfə siyasi dəyişikliklər probleminin, siyasi proseslərin tarixi və fəlsəfi- etik dərkolunmasının elmi təhlilini vennəyi qarşısına məqsəd qoymuşdur. Siyasət sahəsinə dövlət və millətlər arasındakı münasibət də daxildir. Bu münasibət həmin cəmiyyətdə hakim olan siniflərin marağına uyğun formalaşır. siyasi fəlsəfənin obyektidir. «Millət» terminini fransızlar kilsə və monarxiyaya qarşı dayanan üçüncü təbəqəni adlandırmaq üçün istifadə etmişlər. Almaniyada XVIII əsrdə millət ümumimilli dövləti təcəssüm etdirən siyasi ideya oldu. Hətta Fixte milləti dövlətlə, kons- titusiyah respublika ilə eyniləşdirmişdir. Sonralar millət istənilən milliyyəti bildirmək üçün istifadə olunmağa başlandı, lakin millət insanların konkret tarixi birlik formasıdır. Millət və dövlət problemi fəlsəfi təhlilin predmetidir. Millət və dövlətin qarşılıqlı əlaqəsi haqqında müxtəlif baxışlar mövcuddur. Bəzi müəlliflər belə hesab edir ki, dil, ərazi, iqtisadi həyat və milli psixologiya dövlətlə yanaşı millətin əsas əlamətidir, milli dövlətçilik isə millətin ayrılmaz əlamətlərindən biridir. Digərlərinin fikrincə, millət və dövlət - ictimai hadisədir və ictimai inkişafın müxtəlif tərəfləridir. Millət - ictimai, dövlət isə - siyasi hadisədir. Bir-biri ilə qarşılıqlı fəaliyyətdə olsalar da bir-birindən ayrı yaşaya bilərlər; - xüsusilə də millət dövlətsiz mövcud ola bilər. Bundan əlavə millətin özünün aşağıdakı tipologiyası verilir: suveren və qeyri-suveren, əzilən və əzən, böyük 266 dəvlət və asılı olan, işğal olunan və assimilasiya olunan, formalaşmaqda olan və artıq formalaşmış və s. Dövlətlər də öz xarakterlərinə görə müxtəlif olur: - Vatikan tipli dövlətləri millətlə heç cür əlaqələndirmək olmur - bu tip dövlətlərin öz pul vahidləri var və fəal iqtisadi fəaliyyət göstərirlər. Dövlətin müxtəlif formaları - knyazlıq xanlıq, hersoqluq, monarxiya, imperiya, xəlifəlik, respublika və s. mövcuddur. Azərbaycanlıları nümunə göstərmək olar: bir millət olmasına baxmayaraq onlar iki yerə bölünmüşdür, onlardan birinin dövləti var, digərinin, - çoxluq təşkil edənlərin isə dövləti yoxdur. Çox güman ki. millət üçün milli şüurun formalaşması, sərhəddin müxtəlif tərəflərində yaşamaqlarına baxmayaraq xalqların öz birliyini dərk etməsi, onun bütün nümayəndələri üçün vahid dilin, vahid mədəniyyətin və oxşar xarakter və dinin milli özünəməxsusluğunun olması vacibdir. Ərəblərin təcrübəsi də nadirdir: Qərbi Afrikadan Hindistanın sərhəddinə qədər böyük bir ərazidə yaşayan, vahid dili, mədəniyyəti, milli özünəməxsusluğu və dini olan ərəblər bununla belə 20- dən çox dövlətə bölünmüşlər. Lakiq ərəblər ərəbizmin - ərəb birliyi şüuru - hesabına özlərini vahid millət hesab edirlər. Siyasi fəlsəfənin vəzifəsi konkret şəraitin real müxtəlifliyi arasında ümumi ictimai normaları, çoxlu təsadüfi variantlar arasından zərurini tapmaqdan ibarətdir. Siyasətin mahiyyətini siyasi hakimiyyət təşkil edir. Amerika sosioloqu S.Lipset haqlı olaraq qeyd edir ki, siyasi hakimiyyət legitim, yəni qanuni olanda stabildir, möhkəmdir. Siyasi hakimiyyət aşağıdakı hallarda: 1) hakimiyyət ənənələrə əsaslananda: məsələn, monarxiya, 2) rasional-hüquqi olanda, yəni qanuni qurulanda, məsələn. 267 Yüklə 3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|