Paul karl feyerabend 13 Ocak 1924'te Viyana'da doğdu. Avusturya asıllı abd'li filozof. Bilimsel gelişmenin ancak yeni kuramların eskilerini yadsımasıyla sağlanabileceğini ileri

Bu Mach-Einstein  vakasına kısa bakıştan  neler öğrenebiliriz? Önce
yerleşik kanılara, düşüncelere ya da “bilimin büyük dönüm noktalananın
ya   da   “büyük   ıartışmalar”ın   yerleşik   yorumlarına   giivenmemeyi,
arkalarında ilgili alanın önde gelen bilginlerinin dikildiğini görsek bile.
İkinci olarak yerleşik kanılardaki hataların ortaya çıkarılması için çoğu
kez ayrıntılı arşiv taramalarına gerek olmadığını, ünlü bir iki kitabın titiz
bir   okumasının   buna   yeteceğini.   Üçüncü   olarak   böyle   bir   okumanın
yerleşik   yorumların   büyük   bir   çoğunlukla   yalnızca   yanlış   değil,   aynı
zamanda  tanımladıkları  olaylara  oranla çok  daha basite  kaçan  (ve  çok
daha cahilce)  şeyler olduklarını gösterdiğini. Böylece,  dördüncüsü, ge-
nellikle   şaşırtmalı   Mach-Einstein   bulmacasına   bağlanan   “ger-
çekçilik”/“pozitivizm” tartışması gibi, şu “büyük meseleler” diye anılan
konuların dikkatsizlikler ve yanlış anlamaların neden olduğu, tarihsel bir
analiz yapılmadan (az önce ikinci derste bahsettiğimiz basit bir analiz)
kendi   başlarına   alındıklarında   bilim   ve   bilgi   hakkında   bize   hiçbir   şey
öğretmeyen   sahte   muharebeler   olup   olmadıklarından   kuşkulanmayı.
Burdan   da,   beşinci   olarak,   bu   tür   konuları   çözümlediğini   iddia   eden
felsefi   sistemlerin   gerçek   sanatçıların   taklidini   çıkaran   insanların
yaptıklarından   farklı   bir   şey   yapmadığını,   aralarındaki   tek   farkın   bu
sanatçılar   hiç   olmazsa   ne   yaptıklarını   bilirken   ötekilerin   onu   da
bilmediğini. Ve aynı “büyük mesele”ye ya da aynı “büyük adım”a ya da
aynı “dev- rim”e farklı açıklamalar getirmeye çalışan farklı sistemlerin
karşı   karşıya   gelerek,   ellerindeki   gerekçeler   ve   karşı-gerekçelerle   gi-
riştikleri   felsefi   savaşların   her   zaman   içi   boş   lakırdılar   olduğunu.
51
Lakırdının hiç kuşkusuz -bu da altıncı ders-, karmaşık bir tarihsel süreci
anlama ve ona nüfuz etme yeteneğinden yoksun tüm kişiler açısından,
hem cahilliklerini sergileyip hem de felsefeci olarak kalabilmek için, hattâ
sundukları   bön   modellerle   yetinmeyenlerden   daha   “akılcı”   oldukların
iddia edebilmek için
51. Bohr örneğinde edilen lakırdılar konusunda bkz. benim Dipnot 50'de geçen makalem.
Kopernik  Devrimi   çevresindeki  lakırdılar  için  bkz.  
Against Method  
(Londra  1973) ve
üçüncü genişletilmiş basım 
Wider den Methodenzwang 
(Frankfurt 1986).

---

bulunmaz bir nimet olduğunu. Yedinci olarak, bunun bizi zaman zaman
biraz   daha   ileri   gitmeye,   şu   sözüm   ona   mevzulan   oluşturan   olaylara
eleştirel bir göz atmaya ve olayları yaşayan insanları haklarında anlatılan
peri masallarının elinden “kurtarmaya”
52
 teşvik etmesi gerektiğini. Böyle
bir faaliyetin kendi içinde son derece ilginç olduğunu, çünkü bizi büyük
ve sık sık hiç beklenmedik sürprizlerle karşılaştırdığını. Eğer tarihimizin
ve   felsefemizin,   şu   gerçek   dünyanın   anahatlarını   veriyorum   diye   poz
kesen   seraplardan   daha   fazla   bir   şey   olmasını   istiyorsak,   bunun   bir
zorunluluk olduğunu.
EK, 1988
Gereon Wolters bir dizi makale ve bir kitapla Mach’ın 
Physi- kalische
Optik
’in önsözünün (görelilik teorisinin eleştirisinin yer aldığı), Mach’ın
oğlu  Ludwig  tarafından   yazılmış   uydurma   bir   önsöz   olduğunu
göstermeye   çalışıyor.  Wolters’in   argümanları,   biraz   dolaylı   olsalar   da,
oldukça güçlü ve Mach külliyatına değerli bir katkı. Fakat bunların kabul
edilme   nedenlerinden   bazıları   konusunda   aynı   şeyi   söyleyemem.   Öyle
anlaşılıyor   ki   birçok   insan,   bugün   hemen   herkesin   Kutsal   Kitap   gibi
gördüğü   bir   teoriyi   reddeden   birine,   aman   ne   büyük   bir   hata   işlemiş
gözüyle   bakıyor:   Eğer   Mach   göreliliği   reddettiyse   felsefesi   de   haydi
haydi   berbat   bir   şey   olmalıdır.   Bu   su   katılmamış   dogmatizmdir!   Bir
durum hakkında karar merci genel kabuller değil argümanlardır. Ve fi-
ziksel, fizyolojik ve psikolojik süreçlere birleşik bir açıklama getirmeye
çalışmış bir Mâch’m, fiziksel ve psikolojik uzay-zaman arasındaki eski
ikiliği   sürdürmekle   de   kalmayıp   onu  -Planck  yorumunda-   daha   da
güçlendirmiş olan bir uzay-zaman teorisine karşı çıkabileceğini çok rahat
tasavvur edebiliyorum: görelilik, Mach’ta, duyumların ötesine geçtiği ve
dolayısıyla çok ileri gittiği için değil, yeterince ileri gitmediği için mesele
yapılmıştır.
52. Büyük Atman şair ve filozofu G.E. Lessing, büyük ve bahtsız tarihsel şahsiyetleri
tezgahtarlar, akademisyenler ve asılsız söylentiler elinden kurtarmak amacıyla bir dizi
“Rettungeıf yazmıştır.

---

Vni. ARİSTOTELES’İN KONTİNYUM VE 
MATEMATİK TEORİSİ ÜZERİNE 
BAZI GÖZLEMLER
1. 
Fizik'm.
 ii/2. ve 
Metafizik"in
 XIII/3. Kitabı’nda* Aristoteles, matematiksel
nesnelerin doğasını ele alır.
1
 Verdiği açıklama oldukça sadedir ama alternatif
görüşlerle başa çıkmak ve yapılan birtakım yanlışlan bertaraf etmek amacıyla
uzun   ve   ayrıntılı   tartışmalara   girer.   Ben   bu   tartışmalara   girmeyeceğim;
bunların nasıl yorumlanacağı üzerine dönen modern tartışmalardan söz etmek
ya da bunlar hakkında görüş bildirmek gibi bir niyetim de yok. Yal-
* Bu kitaptan alıntıları çevirirken İngilizce metni esas aldık ve zaman zaman da kitabın Ahmet
Arslan çevirisinden yararlandık, 
Metafizik,
 Ege Ün. Ed. Fak. Yay., İzmir 1985 (ç.n.)
1. Dr.   Rafael  Ferber   makalemin   ilk   halini   okudu,   geniş   açıklamalarda   ve   nasıl
geliştirilebileceği   konusunda   çeşitli   tekliflerde   bulundu.   Tekliflerinden   bazılarını   uygun
bularak metni yeniden kaleme aldım.

---