Paul karl feyerabend 13 Ocak 1924'te Viyana'da doğdu. Avusturya asıllı abd'li filozof. Bilimsel gelişmenin ancak yeni kuramların eskilerini yadsımasıyla sağlanabileceğini ileri
Yüklə 8,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
“Bu sonuç yalnızca hemen yukarda söylenenlerden çıkıyor değil, ayrıca, tersi bir varsayım bölünemezin bölünebilir olduğunu ima edecektir şeklindeki bir argümanın da mantıksal sonucudur” (233bl6 vd). (Hızlar birbirleriyle herhangi bir ilişki içinde bulunabileceğinden) varsayalım ki belli bir süre zarfında bir cisim AB mesafesinin tamamını, diğer bir cisim ise ancak 2/3’ünü ka- tediyor olsun (Şekil 9). Buradaki aralıkların Aa = ab = bB ve bölünemez olduklarını ve aynı şeyin bu aralıklara denk gelen zamanlar için de geçerli olduğunu, yani Rd = de = eS, kabul edelim. Yavaş cisim muhtemel a bölüm noktasına vardığında zamanı f noktasında bölecek ve böylece bölünemezi bölmüş olacaktır. Bu sonuç yukardaki faraziyemizi destekler, kullanılan nosyonların ve kurulan bağıntıların tutarlı olduğunu gösterir. Ama bu nosyon ve bağıntıların mutlak bir ispatı yoktur. 23. Sırada zaman ile hareket ve mesafe ilişkisine dair bir dizi teoremimiz var. Önerme 4: Şimdi içinde hareket yoktur (234a24). Eğer şimdi içinde hareket olsaydı, bir hızlı bir de yavaş hareket olacaktı ve hızlı hareket şimdiyi Şekil 7 tartışmamızda olduğu gibi bölecekti. Oysa şimdi bölünemezdir (17). Önerme 5: Şimdi içinde hareketsiz bir şey de olmaz (234a33 vd.). Hareketsizlik bir nesneye ancak o nesne hareket etme ka- pasitesindeyse yüklemlenebilir. Oysa şimdi içinde hareket yoktur. G.E.L. Owen, Aristoteles’in eserlerinde zamanın rolüne ilişkin bir denemesinde, bu iki önermeyi, sağduyunun yanbş bir yorumuna dayandıkları ve bilimsel ilerlemeyi engelledikleri gerekçesiyle eleştirir. Bilimsel ilerleme, der Owen, ancak zamanı hıza bağlayan fonksiyonların bulunması ve bunların cisimlerin hareketlerinin hesaplanmasında kullanılmaya başlanmasıyla ortaya çıkmıştır. îlk eleştiri Aristoteles’in süreklilik nosyonunu Parmenides’e borçlu olduğu hatırlatılarak geri çevrilebilir (16). Aristoteles’in, sürekliliği örneklemek için, tutkal ve çivi (227al7) gibi kaba sabâ örnekler verdiği doğrudur. Ama nosyonun içeriği, bizim Önerme 2’de (sonsuz bölünebilirlik) çıkardığımız sonuçların da aralarında bulunduğu -ancak Parmenides tarafından Önerilen Bir gibi bir homojenlik postüle edilerek kanıtlanabilecek- sonuçlarında yatar. İkinci eleştiri yalnızca, bilimadamlarının çok az düşünerek insanı çileden çıkarabileceklerini gösteriyor. 21’de Galile’den, önemli olanın doğrunun yapısı değil uzunluğu olduğunu söyleyen bir bölüm aktardım. Bu yaklaşım bilimadamlanna, karşılaştıkları sorunlar yapıyı işe karıştırmadığı sürece epeyce yardımcı olmuştur. Ama yapıyla ilgili değerlendirmelerin özsel bir önem kazandığı kuantum mekaniğinde sorun çıkartır. Yapıya bağlı sorunları çözme girişimlerinde fizikçiler, Önerme 4 ve 5’tekilere çok yakın düşüncelere vardılar (zaman ve enerji arasındaki belirsizlik ilişkileri) ve bugün, “harekette olan şeyin hareketi, hareketsiz olan şeyin hareketsizliği belli bir zaman almak zorundadır” (234b9 vd), diyen Aristoteles’in ilkesini onayladıkları söylenebilir. Önerme 6: Nokta bir yere sahip değildir (212b24 vd). Bu, Önerme 4 ve 5’in uzamsal karşılığıdır ve 6’daki yer tanımından çıkar. Her üç önerme de (ve az sonra çıkaracağımız diğer önermeler de) daha önceden Platon’un Parmenides' teki Bir tartışmasında geçer (137 vd.). Aynı bölümde Aristoteles’in süreklilik tanımında kullandığı anlaşılan çeşitli malzemeler de yer alır (bkz. 20). 24. 9’a göre hareket ancak geçici bir duraklama meydana getirilerek bölünebilir -“hareketli şey durmalı ve yeniden hareket et- melidir” (262a24 vd.). Hareket durduğunda hareket eden nesne doğru dürüst tanımlanmış bir yerde bulunur ve doğru dürüst tanımlanmış niteliklere sahiptir, örneğin nesne beyazdan siyaha giderken durdurulduğunda gridir (234bl8 vd). Doğru dürüst tanımlanmış bir yerde bulunmak ve doğru dürüst tanımlanmış özelliklere sahip olmak hareket etmeyen nesneye özgü bir vasıftır. Hareket etmek, o nedenle, doğru dürüst tanımlanmış bir yeri olmamayı ve doğru dürüst tanımlanmış niteliklere sahip olmamayı ima eder. Öyle görünüyor ki Aristoteles, zaman zaman böyle bir sonuca çıkar gibi olsa da (krş. Önerme 14), her zaman bu adımı atmaya hazır değildi (krş. kısıtlama: “çünkü bir bütün olarak [nesne], [değişim sürecinin] hem başlangıç hem de onu takip eden aşaması içinde olamaz ya da her ikisinde birden olmamazlık edemez [234bl7]). Vardığı sonuç daha çok şöyle bir şeydir: “tüm değişim süreci boyunca [nesnel kısmen bir kısmen diğer durum altında olmak durumundadır”; yani bir kısmı bir, bir kısmı diğer durum içinde kalan parçalara bölünmek durumundadır. Önerme 7: Değişen şey bölünebilirdir (234b 10). Bunun anlamı, örneğin yer değiştirmede, elastik ve şekil değiştirebilir nesnelerle uğraşıyoruz demektir. Kaplamlı nesnelerin hareketiyle ilgili görelikçi açıklamayla aradaki benzerliğe dikkat çekmek isterim. Önerme 8: Değişim tamamlandığında değişime uğrayan şey dönüştüğü hal içindedir (tam olarak aktarırsak: değişen şey dönüştüğü haldedir {235b6 vd.]). Bu önerme doğrudan terimlerin anlamından çıkar. Önerme 9: Değişime uğrayan şeyin değişimini tamamladığı yalın zaman bölünemezdir. Tersinin doğru olduğunu, yani bölünebilir olduğunu varsayalım. O durumda, bölünen her iki kısimda da değişim meydana geleceğinden değişim sona ermiş olmayacaktır. Yok sadece tek bir kısımda değişim meydana geldiği söylenirse, o zaman da yalm zamandan söz edemeyeceğizdir [235b33]. Önerme 8 ve 9, daha önce 11’de vurguladığımız olguyla, yani hareketin net bir şekilde işaretlenmiş her evresine eşlik eden be[li bir kesilmenin bulunduğu olgusuyla bağlantılıdır. Şöyle ki, ha- * reket zıtları gerektirir (189a 10); zıtlardan biri “uğruna olan”dır, ya Yüklə 8,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|