Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013
75
dəyişikliklər yanaşı yerləşmiş
fəqərələrin cəlb olunması,
paz şəkilli sınıq və bucaq
formasının alınması ilə ifadə
olunur.
Əlavə 7: VƏD-lərin yan təsirləri.
Preparat
Tez-tez baş verən YT
Seyrək baş verən YT
1-ci sıra VƏD-lərin
YT-ləri
Izoniazid
Hepatit,
periferik
neyropatiya, dəri səpgiləri,
yuxucululluq, əzginlik.
Konvulsiyalar, psixozlar,
artralgiyalar, anemiya, mədə-
bağırsaq
pozuntuları,
ginekomastiya.
Rifampisin
Qastroenterit
(qarında
ağrılar, ürəkbulanma, qusma),
trombositopenik
purpura,
hepatit
(transaminazaların
səviyyəsinin
yüksəlməsi),
yayılmış dəri reaksiyaları,
ifrazatların qırmızı rəngə
boyanması.
Osteomalyasiya,
psevdomembranoz
kolit,
kəskin böyrək çatışmazlığı,
hemolitik anemiya, sarılıq,
yuxucululluq, əzginlik.
Pirazinamid
Artralgiya,
hepatit,
hiperurikemiya, qastroenterit.
Dəri
reaksiyaları,
sideroblastik anemiya, mədə-
bağırsaq pozuntuları, diabetin
gedişinin
pisləşməsi,
mioqlobinuriya
və
böyrəklərin zədələnməsi ilə
rabdomioliz.
Etambutol
Artralgiyalar,
mədə-
bağırsaq
pozuntuları,
başağrıları.
Yayılmış dəri reaksiyaları,
periferik nevropatiya, hepatit,
retrobulbar nevrit.
Streptomisin
Vestibulyar
pozuntular,
oto- və nefrotoksiki effektlər,
dərinin hiperhəssaslığı.
Inyeksiyanın yerində ağrı
və bərkimələr, dəridə səpgilər
və sızıltılar, ağız ətrafında
keylik hissiyyatı.
2-ci sıra VƏD-lərin YT-ləri
Kanamisin,
amikasin,
kapreomisin, viomisin
Vestibulyar
pozuntular,
oto- və nefrotoksiki effektlər,
dərinin
hiperhəssaslığı,
elektrolitlərin
pozuntuları,
Inyeksiyanın yerində ağrı.
Dərinin
hiperhəssaslığı,
kliniki
ifadəli
böyrək
çatışmazlığı,
periferik
neyropatiya, ototoksiklik.
Etionamid, protionamid
Qastroenterit (anoreksiya,
ürəkbulanma, qarında ağrı,
diareya), hepatotoksiklik.
Konvulsiyalar,
psixi
pozuntular,
impotensiya,
ginekomastiya, hipotireoz
Flüorxinolonlar
Qastroenterit (anoreksiya,
ürəkbulanma, qarında ağrı),
başağrıları,
yuxusuzluq,
dərinin işığa hipehəssaslığı,
səpgilər, vaqinit.
Artralgiya,
həyəcanlılıq,
başgicəllənmə,
başağrı,
konvulsiyalar, axil vətərinin
cırılması,
nefrit,
qıcolma
tutmaları.
Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013
76
Sikloserin, terizidon
Başgicəllənmə,
başağrıları,
depressiyalar,
psixozlar,
tremor,
konvulsiyalar.
Suisidal
meyllik,
həsaslığın
yüksəlməsi,
hepatit.
PAST
Qastroenterit (anoreksiya,
ürəkbulanma,
qusma),
allergik reaksiyalar (hərarət,
səpgi, qaşınma).
Hipotireoz,
hematoloji
reaksiyalar, hepatit, elektrolit
mübadiləsinin pozuntuları.
Tiasetazon
Selikli
qişaların
cəlb
olunması ilə dəridə səpgilər,
mədə-bağırsaq pozuntuları.
Kəskin
qaraciyər
çatışmazlığı,
eksfoliativ
dermatit,
sümük
iliyinin
supressiyası.
Vərəm əleyhinə terapiya zamanı tez-tez baş verən yanaşı təsirlərə qarşı
tövsiyə olunan əsas
addımlar
YT
VƏDV,
müalicə
şəraiti
YT-yə dair tövsiyə olunan
hərəkətlər
Şərhlər
Elektrolit
mübadiləsinin
pozulması
CM
KM
AMK
S
1.
Qan serumunda
kaliumun səviyyəsinin
müəyyən edilməsi
2.
Kaliumun səviyyəsi
aşağı olduqda
maqneziumun
səviyyəsini yoxlamaq
(hipokalsiemiyaya
şübhə olunduqda
həmçinin kalsiumunda
səviyyəsini yoxlamaq)
3.
Itirilən kaliumu və
maqneziumu bərpa
etmək:
a.
Elektrolit balansın
bərpası
üçün istifadə
edilən preparatların
verilməsində üstünlük
peroral yoluna verilir
(kalium xlorid,
kalium-normin,
rehidron)
b.
Ağır və sürətlə inkişaf
edən defisiti zamanı –
kalium xlorid
venadaxili yavaş-
yavaş (!), maqnezium
sulfat əzələdaxili təyin
edilir.
1.
Elektrolit pozuntuları
tez-tez
kapreomisin* istifadəsi zamanı
müşahidə olunur
2.
Minerallarla zəngin olan
profilaktik pəhriz əksər
hallarda elektrolit
mübadiləsinin pozulmasının
qarşısını alır
3.
Gündə 5-10 mq amilorid və ya
25 mq spirinolakton xəstələrdə
kalium və maqneziy itkisini
azalda bilər, əvəzetmə
terapiyasını pis
keçirənlər üçün
faydalıdır
4.
Ağır hipokalemiya zamanı
xəstəxanaya yerləşdirmə
nəzərdən keçirilməlidir
Hipotireoz
PAS, Eto
(xüsusilə
1.
TTH göstəricisi 10
mBV/ml-dən çox
1.
Bu YT PAS və Eth
dayandırıldıqda tam ləğv olur
Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013
77
bir yerdə)
olanda tiroksin təyin
olunur
2.
Dövrü olaraq TTH-a
nəzarət və tiroksin
dozasının korreksiyası
tövsiyə olunur
2.
Adətən şübhə edilən dərmanın
kəsilməsinə ehtiyac yoxdur
Qastrit
PAS
Eth
Н
Е
CFZ
Z
1.
Mədə şirəsinin
turşuluğunu
azaldan
vasitələrin təyini
(məsələn, kalsium
karbonat, Н2-
blokatorlar, proton
pompasının
inhibitorları).
2.
YT vermiş dərman
vasitəsinin
(vasitələrin)
qəbulunu
qısa müddətə (1-7
gün) dayandırmaq.
3.
Kimya terapiyası
rejiminə əhəmiyyətli
təsir olmadıqda şübhə
edilən dərmanın
dozasını azaltmaq.
4.
Şübhə edilən
dərmanın qəbulunu
dayandırmaq.
1.
Qan qusması, qatranabənzər
(melena) və ya qanlı nəcis ilə
ağır qastrit nadir hallarda
müşahidə olunur.
2.
Antasidlərin qəbulunu dəqiq
bölmək ki, onlar VƏD-lərin
mənimsəməsinə mane
olmasınlar (VƏD-lərin
qəbulundan 2 saat əvvəl və ya
dərhal sonra).-
3.
Sözü gedən
YT şübhə edilən
dərman vasitə(ləri)sinin qəbulu
dayandırıldıqda
tam aradan
qalxır.
Dispepsiyalar
Eth
PAS
Н
Е
CFZ
Z
1.
Orqanizmin mümkün
olan dehidratasiyanın
və elektrolit
pozuntularının
müəyyən edilməsi
üçün müayinələr.
2.
Tələb olunduqda
rehidratasiyanın
başlanması
3.
Qusma əleyhinə
terapiyanın
başlanması.
4.
Kimya terapiya
rejiminə əhəmiyyətli
təsir olmadıqda şübhə
edilən dərmanın
dozasını azaltmaq.
5.
Ağır və aradan
qaldırılmayan YT
əmələ gəldikdə
dərman vasitəsinin
qəbulunun
dayandırılması.
1.
Adətən müalicənin ilk
həftələrində müşahidə olunan
ürəkbulanma və qusma
simptomatik müalicə təyin
edildikdə tədircən yox olur
2.
Elektrolitlərin səviyyəsinə
nəzarət etmək və güclü
qusmadan sonra onları bərpa
etmək lazımdır.
3.
Sözü gedən YT şübhə edilən
dərman vasitə(ləri)sinin qəbulu
dayandırıldıqda tam aradan
qalxır.
4.
Klofaziminin istifadəsi zamanı
ağır mədə pozuntuları və
«kəskin qarın» simptomları
müşahidə olunur. Belə YT-lər
nadir olur və bu halda
klofaziminin istifadəsini
dayandırmaq lazımdır.