Pərvanə MƏMMƏDLĠ
Yüklə 2,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
150 «Varlıq» dərgisi varlığımızın rəmzi və bayrağı oldu (108, № 39-40, 1986,5) – bu sözlər doktor Həmid Nitqinindir və dərginin ictimai-milli məzmununu və platformasını dəqiq əks etdirir. Jurnalın nəşr olunmuş nüsxələri, komplektləri onun xalqımızın mədəniyyət, ədəbiyyat və ictimai-siyasi fikir tarixindəki misilsiz xidmətlərini ümumiləşdirməyə və Həmid Nitqinin bu qənaətini təsdiqləməyə imkan verir. «Varlıq» birinci növbədə Güney Azərbaycanda Milli hərəkatın inkişafına, milli özünüdərk prosesinə xidmət edir. Dərgi ikiyə bölünmüş xalqın siyasi, mədəni və bədii təfəkkür baxımından qovuşmasında əvəzsiz rol oynayır. Milli birliyin Cənubdakı ədəbi-mədəni mərkəzi məhz «Varlıq» dərgisidir. Dərgidə vahid Azərbaycan mədəniyyəti konsepsiyası rəhbər tutulur. «Varlıq» vətəndaşlıq və milli qeyrət hissi ilə yaşayan mötəbər ziyalıları öz ətrafında birləşdirir və İranda Azərbaycan elmi-ədəbi mühiti yaratmaqda ardıcıl fəaliyyət göstərir. «Varlıq» milli ədəbi dil birliyi yaradır. Cənub və Şimal arasında milli-mənəvi psixoloji körpü rolunda «Varlıq» və onun yaradıcı heyəti tarixi vətəndaşlıq missiyasını yerinə yetirir. «Varlıq»ın hər nömrəsini müşaiyət edən (və onun gələcək ovqatını da öncədən, əvvəlcədən xəbər verən) «Heydər babaya salam» və Şəhriyar ruhu bizim yalnız torpağımızı və mənəviyyatımızı yox, tariximizi də birləşdirir və bütövləşdirir» (13,17). «Varlıq» təkcə Şimal və Cənub arasında birlik körpüsü olmayıb, bütün türk dünyasının keçmişi, indisi və gələcəyi haqqında mötəbər elmi, ədəbi yazılar verməklə türk xalqlarının birliyinə xidmət edir. Qədim türklər, orta türklər, İslam dövrü və sonrakı dövrdə türk dövlətləri və mədəniyyəti haqqında silsilə tədqiqatlar öz soykökünü dərk etməkdə hər bir türkə yardımçıdır. Xüsusən İran və Amerikada, Avropa ölkələrində yaşayan türkdilli xalqlar üçün bunun ictimai- siyasi əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Nəhayət, «Varlıq» Quzey Azərbaycanın ən vacib, ən ağrılı problelərinə böyük yanğı və həssaslıqla yanaşır. Xalqımızın düçar olduğu bəlalara ən mötəbər səviyyədə münasibətini bildirir. Qarabağ dərdi «Varlığ»ın da dərdidir. 151 Doktor C.Heyətin böyük ürək ağrısı və göz yaşları ilə Türkiyənin o vaxtkı prezidenti S.Dəmirələ yazıdığı məktubunu həyacansız oxumaq mümkün deyil. O, Azərbaycanın düçar olduğu fəlakətli vəziyyətdən qurtulması üçün qüvvə və səyləri gücləndirməyə, «Böyük dövlətlərin silahları ilə təpədən dırnağadək silahlanmış ermənilər qarşısında azərbaycanlıları müdafiə edib soyqırımına mane olmağa» çağırırdı. C.Heyətin bu məktubu erməni işğalına qarşı böyük bir xalqın həqq səsi idi. Cavad Heyətin Süleyman Dəmirələ məktubu «Varlığ»ın ictimai-siyasi xəttini parlaq əks etdirirdi. Şəhriyarın tarixi missiyasını «Varlıq» ləyaqətlə davam etdirir. Böyük şairin dərgi haqqında aşağıdakı misaralarında öz əksini tapmış fikrin böyük həyatı mənası zaman ötdükcə artır: «Varlıq» nə bizim təkcə azadlıq quşumuzdur, Bir müjdə də vermiş bizə həmkarlığımızdan Dil açmada, karlıq da gedir korluğumuz da, Çün lallığımız doğmuş idi karlığımızdan. (108 №2, 1979, 58.) Dərginin baş redaktoru və naşiri cavad Heyət ixtisasca həkimdir. Böyük alim və ruhani olan atası Əli Heyət Məşrutə inqilabının fəallarından və İran ədliyyəsinin qurucularından olmuşdur. C.Heyət 1925-ci ildə may ayının 24-də Təbrizdə dünyaya gəlmiş, tibbi təhsilini İstanbul və Paris universitetlərində almışdır. İranda ilk açıq ürək cərrahiyyəsi, ürək qapaqlarının və ürəyin dəyişdirilməsi, böyrək köçürülməsi Cavad Heyətin adı ilə bağlı olmuş, bununla o İranda nəzəri və eksperimental cərrahiyənin əsasını qoymuşdur. Dr. C.Heyət cərrahi əməliyyatlarla yanaşı cərrahlığa aid araşırmalar da aparır. 1964-cü ildən başlayaraq «Daneşe-pezeşki» (Tibb elmi) adlı jurnal nəşr edir. 12 il davam edən jurnal M.Rza Pəhləvinin 50-ci il dönümü ilə bağlı məqalə yazmadığından qapanır. 152 Tibb sahəsində monoqrafiya və dərsliklərin müəllifidir. 1965-ci ildə yazdığı II cildlik «Ümumi cərahiyyə» kitabı İranda bu mövzuda yazılmış ilk dərslik idi. Elmi-nəzəri əməli uğurlarına görə 1983-cü ildə Fransa Cərrahlıq Akademiyasının üzvü seçilmişdir. 1963-cü ildən Beynəlxalq Cərrahiyyə Cəmiyyətinin İran təmsilçilçisidir. Tehranda Azad İslam Universitetinin Cərrayyə kafedrasının rəhbəri, Azərbaycanda 7 universitetin fəxri doktoru, Türk Dil Qurumunun fəxri üzvü, İstanbul Universitetinin fəxri doktorudur. İstər İranla Azərbaycan arasında mədəni əlaqələrin inkişafında, istərsə də Qarabağ haqda əsil həqiqətlərin açılıb yayılmasında, qaçqın və şəhid ailələrinə humanitar yardım göstərilməsində, yaralıların İranda müalicə olunmasında C.Heyətin böyük xidmətləri olmuşdur. Azərbaycan sevgisi, millət, vətən təəsübkeşliyi doktor Cavad Heyətə irsən keçmişdir. Anası Məsumə xanım Sultan Füruğ tayfasının başçısı Hacı Mirzə Məhəmmədin qızı idi. Azərbaycan xalq ədəbiyyatına yaxından bələd olan Məsumə xanım öz övladlarına xüsusilə Cavada körpəlikdən xalq xəzinəsinin incilərini sevdirmiş və ona qarşı dərin maraq oyatmışdı. Vaxtilə İranda baş prokuror, məhkəmə sədri, ədliyyə naziri kimi yüksək qulluqlarda işləyən atası Mirzə Əli Heyət xalqını Cənubi Azərbaycanda şah qırğınlarından, Naxçıvanda erməni təcavüzündən qorumuşdur. Dövlətin ölkə daxili və xarici işləri yönümündəki çeşidli görüşlərdə önəmli heyətlərə başçılıq edib uğurlu nəticələrə nail olduğundan eyni zamanda heyət (kosmoqrafiya) alimi olduğu üçün ona Heyət təxəllüsü verilmiş, sonralar Əli Heyətin şəcərəsi bu adı daşımışdır. Əli Heyət daim Türk dünyası və islam dövlətləri arasında yaxşı dostluq əlaqələrinin yaranmasında çalışmış bu birlik idealının soydaşlarına və övladlarına da aşılamışdır. Doktor atasının bu mötəbər missiyasını heç vaxt unutmamış, elmi və əməli fəaliyyətində Arazın hər iki tayında yaşayan xalqının dilini, mədəniyyətini, tarixini araşdırmış, təbliğ etmiş və bu mövzuda 6 cildlik kitabını Tehranda, 5 kitabını isə Bakıda nəşr etdirmişdir. Yeni tapıntı və faktlara söykənən, orijinal Yüklə 2,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|