Poetika izm 2

______________________________________________________ Poetika.izm 
  
 
209 
13.
 
Sayılov Q. Şirvan aşıq sənəti: ənənə və müasirlik. Bakı, “Nurlan”, 
2013. 
14.
 
Üçüncü  K.  Kazak  türklerinin  kahramanlık  destanı  Alpamış.  Töre  Yayın 
Grubu. İstanbul, 2006. 
15.
 
Варианты эпоса «Манас». Фрунзе, «Илим», 1988. 
16.
 
Qasımlı M. Ozan aşıq sənəti. Bakı, “Uğur”, 2003. 
17.
 
Пурбуева  М.В.  Шаманский  прозаический  фольклор  бурят; 
сюжеты, мотивы и персонажи. Улан-Удэ. 2010.  
dissercat  http://  www.dissercat.com/content/shamanskii-proozaicheskii-folklor- 
buryat-syuzhety – motivy-i-personazh: // ixzz 2 iq wxw3ww.  
18.
 
Behcet M. Koroğlu dastanı. Ankara, “Sevinc” matbaası, 1973. 
19.
 
Nəsib  T.  “Koroğlu”  dastanı  osmanlı-səfəvi  münasibətləri  çevrəsində.  Bakı, 
“Elm və təhsil”, 2013.  
 
Tahir NƏSİB 
DASTANLAR VƏ ULİGERLƏR ARASINDA POETİKA 
VƏ ŞİFAHİ TƏQDİMAT YAXINLIĞI 
XÜLASƏ 
Məqalədə türk və monqol xalqlarının epik yaradıcılığının ümumi, fərqli xüsusiy-
yətləri  müqayisə  olunur.  Tipoloji,  geneoloji,  müqayisə  metodları  ilə  müraciət  etdiyimiz 
mətnlərin  təhlillərindən  aydın  olur  ki,  Ural-Altay  xalqlarının  epik  ənənəsində  qədim 
dövrdən  başlayaraq  özünü  göstərən  və  müasir  dövrdə  də  qoruyub  saxlayan  yaxınlıqlar 
demək  olar  ki,  eyni  düşüncə  və  yaradıcılıq  prinsipləri  əsasında  formalaşmışdır.  Həmin 
uyğunluqlar  poetika  və  təqdimat  cəhətdən  də  çox  yaxındır.  İrəli  sürülən  müddəaların 
əsaslandırılması üçün türk dastanları və monqol uligerləri müqayisə olunmuşdur. Onların 
həm  quruluş,  həm  də  ortaq  mifoloji  görüşlər,  inanclar  baxımından  yaxınlıqları  müəy-
yənləşdirilmişdir.  Oxşarlığın  yalnız  tipoloji  mahiyyət  daşımadığını  əsaslandırmaq  üçün 
dastan  mətnlərindən  kənara  da  çıxılmış,  xalq  yaradıcılığının  digər  sahələri,  tırınqı  və 
nanaylar da müqayisəyə cəlb olunmuşdur. Bu müqayisədə əhəmiyyətli elmi yenilik əldə 
edilmişdir. Nanay, turelqe və seq daralqalardakı təkrarlanan sözlərin yaxınlığı, hətta mu-
ğamlarımızdakı zəngulələrin onlarla oxşarlığı müəyyənləşdirilmiş, təkrarların mənşəyinə 
aydınlıq gətirilmişdir. 
Məqalədə eyni zamanda dastan və uliger ifaçılıq mədəniyyəti də müqayisə olun-
muş, bu sahədə də ortaqlıqlar müəyyənləşdirilmişdir. Ozan-aşıq və xurçinin eyni funksi-
ya daşıması, xalqla ünsiyyət tərzinin eyniliyi göstərilmişdir. Dastan və uligerlərin ifasın-
da  istifadə  olunan  musiqi  alətləri  də  bir-birinə  çox  bənzəyir.  Həmin  musiqi  alətləri  də 
təsviri baxımdan müqayisə edilmişdir. 
Dastan  və uligerlərin  yaxınlığı ilə bərabər, onları fərqləndirən cəhətlər də  müəy-
yənləşdirilərək ümumiləşmiş şəkildə məqalədə göstərilmişdir. Lakin nəticə olaraq oxşar-
lıqların fərqlərdən daha çox üstünlük təşkil etdiyi bildirilmişdir.  
Tahir Nasib 
THE PROXIMITY OF THE ORAL AND POETICAL  

---

______________________________________________________ Poetika.izm 
  
 
210 
PRESENTATION BETWEEN SAGA AND ULIGERS 
SUMMARY 
In the article, common and different characteristics of the epical creativity of the 
turkish and  mongol nations are compared. According to the analysis of the texts  which 
we  take  them  with  the  typological,  genealogical  comparising  methods  it  can  be  noted 
that  the  proximities  which  was  existing  in  the  ancient  times  of  the  Ural  Altai  epic 
traditions  and  saved  itself  in  the  modern  period,  was  formed  on  the  basis  of  the  same 
principles of sense and creativity from the ancient time of the Ural Altai epical traditions 
to the modern time. These proximities are close in terms of  poetics and presentation. For 
substantinating  of  statements  turkish  sagas  and  mongol  uligers  have  been  compared. 
Their  Proximities  have  been  determined  in  terms  of  form  and  mythological  thoughts, 
believes. For the substantiating that they do not only carried typological gist, have been 
pulled off from the texts of sagas, have been compared with the tiringi and Nanaian, and 
other areas of the nation creativity. Useful scientifical novice have been taken with this 
comparison.  The  proximity  of  the  repeated  words  in  Nanaian,  turelge  and  seg  daralga 
even similiraties between zangu in our mughams have been determined, and have been 
enlightened to the origin of repetation. 
In the article, at the same time the culture of performance of saga and uliger have 
been compared and similarities in this area have been determined. The carring of same 
function  of  minstrel  poet  and  similarity  of  intercourse  style  with  the  people  have  been 
shown. Musical instruments which used in the performance of saga and uligers look like 
to each other. These musical instruments are also compared in terms of their image. 
Despite similarities between saga and uligers, the differences are also showed in 
the article, by generalized  way. It is noted that the  similarities prevail from differences 
much more. 
 
 
Fəridə VƏLİYEVA 
Filologiya üzrə elmlər doktoru 
Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu 
 
YUNUS ƏMRƏ YARADICILIĞINDA  
ŞEİR ŞƏKİLLƏRİ 
Açar  sözlər:  Yunus,  şeir,  təsəvvüf,  qəzəl,  yeddilik,  gəraylı,  divan,  forma,  janr, 
məsnəvi 
Key  words:  Yunus,  poem,  tasawwuf,  ghazal,  septenary,  garayli,  divan,  form, 
genre, masnavi 
Türk  dili  və  mədəniyyəti  tarixində,  bədii-fəlsəfi  sözün  xalq  təfək-
kürü və düşüncəsi ilə üzvi vəhdət şəklində təzahüründə önəmli mövqedə 
dayanan, Orta Asiyada Əhməd Yəsəvi ilə başlayan, xalqa yaxın bir üslub 
və  dildə  yazılan  təsəvvüf  şeirini  yüksək  zirvəyə  çatdıraraq  ədəbi  məktəb 
yaradan,  yaradıcılığı  əsrlər  və  məsafələr  aşan,  ümumbəşəri  dəyərə  çev-
rilən Yunus Əmrə  irsi  həmişə ədəbiyyatşünaslığın diqqət  mərkəzində  ol-

---