Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

ka polis xid
mətləri bir-biri ilə birləşdilər) 
Beynəlxalq birlik tərəfindən qoyulan 
məhdudiyyətlər(məsələn, Bolqarıstanda 
korrupsiyaya qar
şı mübarizə, AB standar-
dla
rına uyğun olmaq üçün zəruri ehtiyac-
dır). 
Audit v
ə məsələn, təhqiqat hesabatla-
rı(Kvebek polisinin etika kodeksi, etik sor-
ğunun nəticələri əsasında dəyişdirildi)  
Cəmiyyətdə sosial-iqtisadi mühitin və 
dəyərlərin dəyişməsi(vətəndaşlar daha çox 
bu 
işlərə cəlb olunurlar və polisdən atdıqla-
rı addımlara görə cavab gözləyirlər). 
Mövcud hüquqi öh
dəliklər(yəni, sosial 
qanunvericilik v
ə iş yeri təhlükəsizliyi qa-
nunvericiliyi). 
Cina
yətin beynəlmiləlləşdirilməsi. 
ğunlaşdırmanı irəli aparır. Daha çox məlu-
mat üçün 3-cü 
Fəsilə bax. 
Kadrla
rın rəngarəngliyi(məsələn,Burun-
du polisi qa
dınlar və etnik qruplar üçün 
kvota mü
əyyən etmişdir) 
Insan resursla
rı idarəetmə sistemi qəbul 
edil
mişdir(yəni,hamının seçimlə iştirak 
etdiyi v
ə ya avtoritar əsasda,təcrübə yoxsa 
ya
ş əsasında) 
Əmək birliklərinin rolu(yəni, onlar cəlb 
olunurlar
mı? Üzvlük sayı yuxarıdır yoxsa 
aşağı?). 
Büd
cə məhdudiyyətləri ən sərfəli vari-
an
tı və  dəyişilkliyi çətinləşdirir. 
Anti-Korrupsiya siya
sətinin hazırlanma-
sı(məsələn, Avstraliyadakı Kvinslend Poli-
sinin anti-korrupsiya pla
nı).Əlavə etmək la-
z
ımdır ki,bu amil mentalitet dəyişiminin sə-
bəbi və ya nəticəsi ola bilər.  
2.2.  Bir v
ə ya bir neçə mədəniyyət? 
Polis xidm
ətinə  xas  olan ümumi dəyərlər  alt-mədəniyyətlərin dəyərlərini  aşa  bilər. 
M
ədəniyyətin tərifinə baxdıqda görürük ki, o bütün tərəflərin paylaşdığı ümumi və ardıcıl 
ideyalardan ibar
ət vahiddir.Mədəniyyəıin unitar olmasi ideyası  yanlışdır.  Reallıqda,hər 
bir t
əşkilat alt-mədəniyyətlərdən təşkil olunur və o münaqişələr zamanı  özünü ifadə edir. 
Bütün t
əşkilatlarda  ən  azı  üç  bir-biri ilə  qarşılıqlı  əlaqədə  olan mədəniyyət vardır: 
əməliyyatçıların  mədəniyyəti(işi  görənlər nəzərdə  tutulur),mühəndislərin mədəniyyə-
ti(texnolgiyala
rı hazırlayan və nəzarət edən) və icraçıların mədəniyyəti(prosesi işə salan 
v
ə idarə edənlər). Onu eynilə polisə də tətbiq etmək olar;polis bütöv,homogen deyil
40
.O, 
müxt
əlif tapşırıqları yerinə yetirən müxtəlif adamlardan ibarətdir:müstəntiqlər, sahə poli-
si,xüsusi müdaxil
ə birlikləri,patrul polisi, inzibati işçilər və s. Rolların bölünməsi alt-mə-
d
əniyyətləri çoxaldır və onların da hər birinin öz dəyər və normaları vardır. 
Bu cür f
ərqli mədəniyyət kimlikləri bütün köklü dəyərlərlə ardıcıl qalana qədər təşki-
la
tın ardıcıllığı da dəyişməyəcək. Bu fərqli kimliklər hətta polis xidmətləri içində rənga-
74 

---

r
əngliliyə müsbət təsir edir və beləliklə cəmiyyətin rəngarəngliyini əks etdirir. Alt mədə-
niyy
ət reallıqdır,lakin onun dəyərləri təşkilatın köklü dəyərləri ilə münaqişədə olarsa, o 
problem ola bil
ər. 
Alt-m
ədəniyyətlərin gücü,polis işinin özəl keyfiyyətləri və ziddiyyətli təzyiqləri nəti-
c
əsində artır: hər zaman mövcud olan təhlükə;polisin nəzarət roluna görə ona qarşı qə-
z
əb;polis işçilərinin pozuntu iddialarından qorunmaması; qeyri-real tələblər və ziddiyyətli 
gözl
əntilər; polis işçilərinin funksiyalarında və səlahiyyətlərində qeyri-müəyyənlik; icti-
maiyy
ətlə iş zamanı polisin nə ilə “razılaşmasının” gərəkliyini ictimaiyyətin başa düşmə-
diyi haqda üstünlük t
əşkil edən düsüncələr;boğucu iş mühiti,işi görmək üçün və öz şəxsi 
t
əhlükəsizliklərini təmin etmək üçün işçilərin bir- birinin üzərinə qoyduqları asılılıq;polis 
idar
əsi daxilində paylaşan  məlumatlılıq hissləri,yəni,həmişə ictimaiyyətin gözlədiyi tər-
zd
ə hərəkət etmək mümkün olmur
41
. 
Iki bir-birin
ə siğmayan dəyərlər arasında da münaqişə ola bilər(məsələn, mən polis iş-
çisi kimi nec
ə  sadiq ola bilərəm və eyni zamanda öz rəisimə qarşı necə çıxa  bilərəm? 
M
ən polis psixoloqu kimi, psixoloqlar üçün nəzərdə tutulan davranış kodeksinə-peşəkar 
sirliliy
ə-və eyni zamanda işlədiyim polis xidmətinin davranış kodeksinə necə riayət edə 
bil
ərəm?) Bunların hər ikisi paradoks vəziyyətlərdir. 
 Bu cür növ riskl
əri azaltmaq üçün,qaydalar və/və ya arbitrasiya,və ya nəzarət mexa-
nizml
əri hazırlanmalı və həyata keçirilməlidir. Məsələn, problem haqqında xəbər  verən 
pol
is işçisi üçün hansı qoruyucu tədbirlər verilə bilər haqqında davranış kodeksinə başqa 
madd
ə əlavə edilə bilər; həm də  işin xarakterindən asılı olaraq,hansı prinsiplər o birilərini 
üst
ələyir, dəqiqləşdirilə bilər və ya dəyərləri düzgün təhlil edən və həyata keçirməyi tə-
min ed
ən xüsusi struktur yaradıla bilər( 4-cü Fəsilə bax). 
2.3.  Po
lis mədəniyyətinin müsbət və mənfi tərəfləri 
Polis m
ədəniyyətinin müsbət tərəfi ondan ibarətdir ki, təşkilati mədəniyyət,  effektiv 
po
lis işi üçün  və tapşırıqları yerinə yetirmək üçün lazım olan təşkilat- daxili  mənəvi dəs-
t
ək verir və təşkilat- daxili komanda ruhu yaradır. O,həmçinin, polis işçisinə öz xidməti 
v
əzifəsini necə yerinə yetirmək və təlim mərkəzində oyrədilməmiş bir sıra iş praktikaları-
nı əsaslandırmaq üçün  praktiki imkanlarla təmin edə bilər.Polis təlimi real dünyada baş 
ver
ən müxtəlif cür ssenarilərə görə həmişə dəqiq olmur,çünki heç nə təlim mühitində nü-
ma
yiş etdirilən kimi açıq-aydın olmur. Polis mədəniyyəti yeni polis işçisinin təşkilat daxi-
lind
əki roluna məna verməkdə kömək edir
42
. 
Veril
ən mənəvi dəstək həm qaçılmaz,həm də mütləq kimi müəyyən edilən bir məsələ-
dir. Argument ondan ibar
ətdir ki, polis işi özünün unikal gərilmə və gərginlikləri ilə xa-
rakterikdir
43
.  Bu o dem
əkdir ki, polis işçiləri işdən sonra da(başqa iş yerlərində olma-
yan)
işlə bağlı gərginlikləri atmadıqda sərbəst və istirahətdə ola bilmir. Polis mədəniyyəti-
75 

---