Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

  Islaha
tın uğurunu qiymətləndirməyə üç amil imkan verir     
1.
 
Praktikalar h
əqiqətən dəyişir. 
2.
 
I
şin icrası tələblərə cavab verir. 
3.
 
T
əşkilati mühit daha yaxşıdır və ya ən azı pis deyil. 
 
Böl
mə 4:  Təşkilat konkret hallara düşdükdə  
Spesi
fik şəraitlərdən və vəziyyətlərdən asılı olaraq polis korrupsiyası müxtəlif forma-
lar ala bil
ər və intensivliyinə görə dəyişə bilər. Bu bölmədə göstərilən nümunələr ancaq 
mü
əyyən hallarda rast gəlinən korrupsiya formalarını təsvir etmək məqsədi daşımır, əksi-
n
ə korrupsiyalı davranışın inkişafına təsir edən vəziyyətləri göstərir.  
4.1.  Münaqi
şə sonrası ölkələr 
Bu cür v
əziyyətləri idarə etməyin əsas problemi müharibə nəticəsində silkələnmiş öl-
k
ənin yenidən qurulmasıdır.Beynəlxalq dəstək ümumilikdə əhəmiyyət daşıyır və maliyyə 
resursla
rı mümkün  olur.Fondların mənimsənilməsi,rüşvət və tərəf tutma korrupsiyanın 
ümumi formala
rı olur.  
Polis xidm
ətlərinin yenidən qurulması çox zaman sıfırdan başlayır və beynəlxalq polis 
xidm
ətləri  bu  prosesin  əvvəlində  üzdə  olan yeganə  polis xidməti olur.  Korrupsiya  bu 
beyn
əlxalq xidmət tərəfindən də yaradıla bilər. 
 
Nümun
ə 3: Bosniya-Herseqovina 
 
Bosniya-Herseqovinada  ba
ş  verən  vətəndaş  müharibəsindən sonra,beynəlxalq birlik 
yeni höküm
ətin dövlət quruculuğuna kömək etmək üçün və həmçinin korrupsiyanı azal-
tma
ğa kömək üçün BMT üzvü ölkələrin polis işçilərindən təşkil olunmuş BMT Polis Mis-
siya
sı qurdu. BMT-nın dəstəyi  uğurla yeni Bosniya-Herseqovina dövlətinin qurulmasına 
v
ə korrupsiyanın azalmasına apardı. Lakin  BMT Polis Missiyası öz ölkələrindən gələn 
po
lis işçiləri üçün pis nümunə olan korrupsiyaya uğramış polis işçilərinin təsirinə məruz 
qal
dı. Washington Post qazeti 2001- ci ilin aprelində yazırdı:    
 
Beyn
əlxalq polis  işçilərinin Bosniyada qanun  və  qaydanın  bərpa edilməsi 
üçün gönd
ərildiyi beş il ərzində, BMT polis missiyası orada çox sayda pis dav-
ra
nış,korrupsiya və seksual  pozuntular ittihamları ilə üzləşmişdir. Lakin faktiki 
olaraq h
ər bir halda, BMT daxili hesabatlarına və ABŞ və Avropa rəsmilərinin 
apar
dığı  müsahibələrə  görə,polis işçiləri  öz ölkələrinə  göndərilmiş  və  çox za-
man tam 
araşdırma aparmadan iddialar gizlədilmişdir.. 
 
135 

---

4.2.  Keçid dövrü ya
şayan ölkələr   
Bu ölk
ələrin əsas problemi-bilavasitə Şərqi Avropanın keçmiş kommunist ölkələrinin 
–öz polis xidm
ətlərini yenidən qurmaq idi. Onlar eyni zamanda üç islahat prosesini idarə 
etm
əli idilər:1) demokratikləşmə,2)demilitarizasiya və 3) peşəkarlıq. 
Bu ölk
ələr,özlərinin keçmişdəki,məsələn,sərt mərkəzləşmə sistemi, idarəetmə bacarıq-
la
rının çatışmamazlıqları,resurslar və maddi çatışmamazlıqlar,pis imic və korrupsiya hal-
la
rına görə konkret  zəiflikləri dəf etməli idilər. Bundan əlavə,siyasi elitanın adamlarının 
polis xidm
ətlərinin başına gətirilməsi kimi  qohumbazlıq və klan təsirləri təşkilatlara güc-
lü sur
ətdə təsir edə bilərdi.Aşağıdakı hallarda keçmiş sovet ittifaqından gətirilmiş iki nü-
mun
ə müzakirə edilir(Nümunə 4 və Nümunə 5) 
. 
Nümun
ə 4: Gürcüstan 
Korrupsiya il
ə mübarizə üçün polis islahatı Gürcüstan nümunəsində verilir,çünki onun 
siyasi lan
dşaftı  2003  Noyabr  “Qızılgül Inqilabından”  sonra köklü  şəkildə  dəyişmişdir. 
Daxili strukturlar  v
ə  inzibatı idarəetmə  baxımından polis islahatı  çox  çətin oldu.  Ciddi 
s
əylərə baxmayaraq,insan hüquqları pozuntuları problem kimi hələ də qalır.  
 
Islahatdan önc
ə,  Gürcüstanın  polis  işçiləri insan hüquqlarını  pozan,qanunsuz olaraq 
adamla
rı saxlayan, narkotik əkmə,silah və pul və s.məsələlərinə cəlb olunmaqda məşhur 
idi.  Höküm
ət korrupsiya ilə  mubarizədə  bir  çox  tədbirlər,  məsələn,  etika kodeksləri  və 
davra
nış kodeksləri həyata keçirdi. Islahat zamanı,polis işçilərinin sayı 40%-ə qədər ixti-
sar edildi; v
ə    bu  maaşların  artmasına  və  korrupsiyanın  azalmasına imkan  verdi.  Isla-
hat,po
lis işçilərinin peşəkarlığını və maarifləndirməni artırmaq və insan hüquqları və qa-
nun aliliyin
ə riayət etmək üçün onlara təlim keçmək kimi təhsil nəzərdə tuturdu.Hər bir 
po
lis işçisinin, davranış kodeksinin üzərində dayanan,öz ümumi və fərdi rolunu başa dü-
şən məsuliyyəti vardır. 
 
Nümun
ə 5: Türkmənistan 
Korrupsiya
nı  yaradan  bir  məsələ  də  qohumbazlıq  və  klan  təsiridir  və  bu  amillər 
Prezident Qurbanqulu Berdimuhamm
ədovun rejimi altında olan siyasi infrastrukturu araş-
dırdıqda açıq görünür.  
 
2007-ci ilin Oktyab
rında, Millii Təhlükəsizlik Naziri Gəldiməhəmməd Aşırməhəmmə-
dov v
ə daxili işlər naziri Xocamurat Anaqurbanov kimi iki yüksək səviyyəli rəsmilərin iş-
dən çıxarılması və məsuliyətə cəlb olunması ilə dəyişikliklər edildi; hər iki şəxsə qarşı ci-
na
yət işi qaldırıldı. Polis işçiləri arasında rüşvətin artması və daxili işlər nazirliyinin ida-
rələri  və  işçilərinin  vəzifədən  sui-istifadə  etmələri ittihamlar arasında idi.Tarixən, Orta 
Asi
ya həyatının köklərinin çoxu klanlarla və ya qohumluq və yerliçilik və mədəni birlik 
prinsip
ləri əsasında qurulan əlaqəli qruplarla bağlıdır. 
136 

---