Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

 
Ha
şiyə 1:  Mavi divarla necə hərəkət etməli 
 
Korrupsi
ya araşdırmaları zamanı mavi divarla iş görmək tədbirləri 

 
Bu fenomenin mövcudlu
ğunu qəbul etmək:onu inkar etməmək. 

 
Şəxsi məsuliyyətləri vurğulamaq. 

 
Bu cür m
ədəniyyəti atan işçiləri mükafatlandırmaq. 

 
Korrupsiya haq
qında informasiya vermək üçün irəli çıxan polis işçilərini 
qorumaq.  
 
Bu fenomen düzgün qiy
mətləndirilməlidir: korrupsiyanın səmərəli araşdırılması üçün 
onun fövqala
də böyük təsiri vardır. Mavi divar sükutu polis işçilərinin müşahidələrinin 
iki nəticəsi ilə sürətlənir: 
1.
 
Po
lis işçiləri hesab edirlər ki, korrupsiyaya bulaşmış başqa işçilər haqqın-
da x
əbər verilməsi avtomaitk olaraq onların məhkum edilməsinə və onlara qarşı 
s
ərt tədbirlərin görülməsinə aparmayacaqdır. Bunlara inanmaq üçün yaxşı səbəb-
l
ər vardır,çünki korrupsiya araşdırmalarının uğurlu hüquqi addımlara apardığı iş-
l
ər tapmaq çətindir. Bu cür vəziyyət polis işçilərini pis davranış haqqında xəbər 
verm
ək və dəlillərlə təmin etməkdən çəkindirir.  
2.
 
Po
lis işçiləri arasında güclü inam vardır ki, korrupsiyalanmış polis işçilə-
ri haq
qında xəbər vermək onların öz karyeralarını məhv edəcəkdir. Bunlara inan-
ma
ğa da yaxşı səbəblər vardır: çox sayda polis işçiləri,korrupsiya və pis davranış 
nümun
ələri haqqında xəbər verdiklərinə görə karyera imkanlarını itirmişlər
162
.  
3-cü Bölm
ə: Korrupsiya və qeyri-etik davranışa qarşı mübarizəyə təhqiqat necə 
inteqrasiya oluna bil
ər? 
Bu bölm
ə korrupsiyaya qarşı mübarizə aparmaqla məşğul olan polis xidmətlərinə,polis 
işçiləri tərəfindən törədilən cinayət  əməllərini  araşdırmaq üçün,  alətlər  və  mexanizmlər 
ha
zırlanması üçün iş çərçivəsi müəyyən edir. Aşağıdakılar yerinə yetiriləcək:  

 
Korrupsiya
nın növünün aydınlaşdırılması.  

 
T
əhqiqat strategiyasının hazırlanması.  

 
T
əhqiqat texniki metodları. 

 
T
əhqiqat prosesinin idarə edilməsi. 

 
Araşdırma qərarı.  

 
Cinay
ət işinin aparılmasının rolu.  

 
Polis pis davra
nışı ilə iş.  
 
 
236 

---

3.1.  Korrupsiya növünün ay
dınlaşdırılması  
Korrupsiya
nın  meydana gəlməsinin başa düşülməsi,təhqiqatın  korrupsiyaya və  qeyri 
etik  davra
nışa qarşı mübarizəyə inteqrasiya edilməsi üçün strategiyalar,mexanizmlər  və 
prosesl
ər yaradılması baxımından birinci addımdır. Polis xidmətinin keçmişi və onun in-
ki
şaf dərəcəsi  korrupsiyanın meydana gəlməsini geniş mənada müəyyən edir..  
Ən çətin təhqiqat aparılan korrupsiya formaları iqtisadi və siyasi prinsiplərin təsirı al-
tında yaranan korrupsiya formalardır. Korrupsiyalanmış polis işçilərinin mövcud imkan-
lardan faydalanaraq bu cür f
əaliyyətlərdən qazanc əldə etdiyi yerlərdə,iqtisadiyyatın tələb 
v
ə təklif konsepsiyası qanunsuz davranışa tətbiq edilir. Uzun vadidə,bu,iqtisadi şəbəkələ-
rin yaranma
sına kömək edir və o da qanunsuz fəaliyyətləri qoruyur və dəstəkləyir. Bu qa-
nunsuz s
ənayelər, şəxsi qazancları üçün bu işlərə qoşulmuş polis işçilərindən faydalanır.   
Yol polisi
nin adi işi zamanı rüşvət aldığı haldan fərqli olaraq,bütöv məhkəmə sistemi-
n
ə təsir edən korrupsiya formaları fərqli təhqiqat yanaşmaları tələb edir. Korrupsiyanın 
sistemli formala
rı (2-ci və 6-cı Fəsillərə baxın) onilliklər boyu davam edir və islahat baş-
layan kimi  d
ə  itmir.  Faktiki olaraq,sistemli korrupsiyanın  keçid  dövrü  ərzində  artması 
ehtima
lı daha böyükdür və bu zaman cinayətgarlar,lobbi qrupları və digərləri qeyri stabil 
v
əziyyətdən istifadə edərək öz bizneslərini genişləndirmək və ya öz nüfuzlarını artırmaq 
üçün istifad
ə edirlər.Polis korrupsiyasının formaları ilə bağlı aşağıda Haşiyə1-ə baxın. 
Sistemli,müt
əşəkkil korrupsiya daha çox keçid dövrü yaşayan və inkişaf etməkdə olan 
ölk
ələrdə baş verir, nəinki münaqişə sonrası və ya inkişaf etmiş ölkələrdə. Bu ölkələrdə 
daha çox f
ərdi pis davranış və ya qəsdən edillən korrupsiya baş verir. 
Ha
şiyə 2: Polis korrupsiyasının formaları 
Polis korrupsiya
sı bir çox formada baş verir. 7-ci Fəsilin məqsədləri üçün,aşağıdakılar 
ara
sında fərqliliklər edilməlidir: 

 
Korrupsiya
nın  klassik forması (qanunsuz gəlir)-fərdlər  və  ya qrup tərə-
find
ən  edilən,məsələn,rüşvət və ya şəxsi fayda üçün digər qazanc forması. 

 
Prosess  korrupsiya
sı-təhqiqat  və  məhkəmə  prosesinin nəticəsinə  təsir 
etm
ə mənasındadır.  

 
Pisdavra
nış-polislik imici ilə ziddiyyət təşkil edən,lakin polis işçilərinin 
maddi ehtiyacla
rına birbaşa faydası olmayan,normalardan kənar davranış, o cüm-
l
ədən,daxili  pis davranış. 
Korrupsiya
nın müxtəlif formaları ilə bağlı əlavə müzakirələr üçün 1-ci Fəsilə baxın. 
 
237 

---

3.2.  T
əhqiqatedici strategiyanın hazırlanması  
Polis korrupsiya
sının araşdırılması üçün strategiya hazırlanmasına bir neçə amil kö-
m
ək  edir.  Polis xidmətində  hansı  növ  korrupsiyanın  olduğunu aydınlaşdırdiqdan son-
ra,t
əhqiqat strategiyasının hazırlanması aydınlaşdırılan korrupsiya formasının analiz edil-
m
əsini tələb edir.   
 
Korrupsiya,iki xarakterisitika 
əsasında elə yolla sinifləşdirilə bilər ki, təsirli təhqiqat 
strategiyala
rı hazırlanmasına yardımçı olsun
163
: korrupsiya
nın nə dərəcədə təşkil olunma 
v
ə ya yayılma dərəcəsi.  
 
T
əşkilati sövdələşmənin ən aşağı səviyyəsində, pis təşkil olunmuş korrupsiya qutudakı 
çürü
müş almaya bənzəyir. Qutudakı bütün almalar zəhərli olmur. Bu cür növ korrupsiya-
lar f
ərdi pis davranış addımları ilə xarakterizə olunur və başqaları ilə əlaqədə olmur. Pis 
t
əşkil olunmuş korrupsiyalarla məşğul olmağın ən yaxşı yolu, korrupsiya törədən şəxsləri 
mü
əyyənləşdirmək  və  sonra dəlilləri fərdi  əsasda üzə  çıxaran metodları  işə  salmaqdır. 
M
əsələn,cinayətgar təşkilata məlumat bazasından informasiya  verən  polis  işçisi  geridə 
kompyuterd
ə rəqəm izləri qoya bilir,məsələn, login informasiyası,yəni informasiyanı al-
maq üçün m
əlumatlar və s. Dəqiq və daha sürətli gizli əməliyytalar da fərdi hallarda təsir-
li ola bilir.  
 
Daha yüks
ək səviyyədə,pis təşkil olunmuş yayılmış korrupsiya dedikdə,daha geniş dai-
r
ədə yayılmış,iş mədəniyyətinə hopmuş korrupsiya başa düşülür(almaların hamısı və ya 
çoxu çürü
müş  və ya “çürümüş orxid bitgisi”), lakin hələ də fərdi səviyyədə. Geniş yayıl-
mış korrupsiya mühitində fərdləri ayırd etmək strategiyası daha çətindir.Çürümüş almala-
rı ayırd etmək və yaxşı almaları bir yerə yığmaq üçün strategiyalar hazırlanmalıdır və ya 
yax
şı almalardan istifadə edərək çürümüş almaları ayırd etmək olar. 
T
əşkil olunmuş yayılmış korrupsiya təsadüfi korrupsiyalı fəaliyyətlərdən uzaqda durur 
v
ə  korrupsiyanın  planlaşdırılmış  və  strukturlaşdırılmış  təbiətinə  aiddir  və  çox vaxt ən 
yüks
ək rəhbərlik də bura daxil olur.Bu hallarda korrupsiya o qədər yayılmışdır ki,çəlləyin 
özü çürü
müş sayıla bilər.Bu  münasibətlərin analizini tələb edir,çünki korrupsiyalı polis 
işçilərindən bir qismi gruplar şəklində çalışa bilir və pozuntuları da də həmən təşkilatın 
adından edir. Bunları təsirli şəkildə araşdırmaq strategiyaları şahid qoruma proqramları və 
uzun müdd
ətli gizli əməliyyatlar tələb edir.  
Üç 
əlavə amil
164
 korrupsiya t
əhqiqatı zamanı strategiyanın müəyyən edilməsində fay-
da
lıdır.  
1. 
C
əlb olunan polislərin sayı. 
-
 
Say çox olduqca,gizli 
əməliyyatlar kimi,  müəyyən fəaliyyətlərin aparıl-
ma
sı da çətin olur. 
238 

---