127
Amerika prezidentləri
İslahat tərəfdarı olmasına baxmayaraq Arturun pre-
zidentlik fəaliyyəti bir o qədər də məhsuldar olmamışdır.
O, gün ərzində iki saat olmaqla həftədə beş dəfə administ-
rativ işlərlə məşğul olur. Digər tərəfdən Artur bəzi əski
vərdişlərindən əl çəkməmiş, təmtəraqlı həyat tərzini da-
vam etdirmişdir. Belə ki, Ağ Evdə tez-tez ziyafətlər verir,
qəbullar təşkil edirdi.
Bütün bunlarla yanaşı prezidentin şəxsi həyatı da uğur-
lu olmamışdır. O, 1880-ci ildə həyat yoldaşını itirir. Bir
oğlu hələ körpə ikən tələf olur, Prinston Universitetinin
tələbəsi olan digər oğlu isə avara və perspektivsiz həyat
keçirir. Artur bütün mehrini on yaşlı qızına salır. Həddən
artıq həssas olan Artur özünü çox vaxt tənha və məğlub hiss
edirdi. Əhvalının dəyişkənliyi, onun prezidentliyinin başlı-
ca sirri olan ağır xəstəliyi ilə bilavasitə əlaqədardı. Yalnız
ölümündən səkkiz il sonra onun, o vaxtlar müalicəsi qey-
ri-mümkün olan nefritdən (böyrək xəstəliyi) əzab çəkdiyi
ictimaiyyətə məlum olmuşdur.
Artur ikinci müddətə prezident seçilmək iddiasından
rəsmən imtina etməsə də, onun həqiqətən belə bir arzusu
yox idi. 1884-cü il seçkilərində respublikaçılar qoca xarici
işlər naziri Ceyms Bleyni namizəd göstərsələr də o, demok-
rat Klivlendə məğlub oldu. Artur ictimaiyyət arasında so-
nuncu dəfə, 21 fevral 1885-ci ildə Vaşinqtonun abidəsinin
açılışında görünür. Nyu-Yorka qayıtdıqdan sonra siyasi
fəaliyyət göstərmir. Ömrünün son günlərində əlyazmalarını
yandırır.
Çester Artur 18 yanvar 1886-cı ildə, 56 yaşında əzab
çəkdiyi ağır xəstəlikdən vəfat etmişdir.
128
Amerika prezidentləri
QROVER KLİVLEND
(GROVER CLEVELAND)
(1885-1889) və (1893-1897)
Hazırda Ağ Evin sahibi Barak Obama sıra nömrəsi ilə
44-cü prezident hesab edilir. Əslində isə o, ABŞ prezident
129
Amerika prezidentləri
olmuş 43-cü şəxsdir. Birləşmiş Ştatların 22-ci prezidenti ol-
muş Qrover Klivlend ikinci müddətə seçilməsə də, növbəti
seçkilərdə yenidən namizədliyini irəli sürərək qələbə qa-
zanır. Belə ki, Q.Klivlend 22-ci və 24-cü prezident sayılır.
Onun prezidentliyi bir də onunla əlamətdardır ki, son 28
ildə Ağ Evin sahibi respublikaçı deyil demokrat idi.
Qrover Klivlend 18 mart 1837-ci ildə Nyu-Cersi şta-
tının Kolduell şəhərində anadan olub. Ulu babası Mouzes
Klivlend 1635-ci ildə İngiltərəni tərk edərək, Massaçusets
ərazisində məskunlaşmışdı. Gələcək prezidentin atası var-
lı olmasa da mükəmməl dini təhsil almışdı. Balaca Qro-
ver ilk təhsilini Klinton (Nyu-York şt.) şəhərindəki xüsu-
si məktəbdə alır. 15 yaşlı Qrover atasını itirdikdən sonra
təhsilini davam etdirməklə yanaşı günəmuzd işləməyə
məcbur olur. Əvvəlcə dükanda satıcı kimi, sonra isə Nyu-
York korlar cəmiyyətində çalışır. 1855-ci ildə Buffaloda-
kı vəkillər kontorunda şagird olur. 22 yaşı olarkən vəkillik
praktikasına başlayaraq, tezliklə hörmətli və qazanclı vəkil
kimi tanınır.
XIX əsrin ikinci yarısında ABŞ prezidenti olan şəxslərin
əksəriyyəti vətəndaş müharibəsində iştiraki ilə karyera qu-
rub. Lakin, Klivlend maraqlı istisna təşkil edir. O, nəinki
müharibədə iştirak etməmiş, hətta əvəzinə hərbi xidmətə
yollanan şəxsə 150 dollar ödəməklə ordudan yayınmışdır.
Təcrübəli vəkil olaraq cəmiyyətdə qazandığı nüfuz
onun siyasi karyera etməsi üçün zəmin yaratdı. Demokrat
partiyasına üzv yazılan Klivlend 1862-ci ildə partiya qurul-
tayının iştirakçısı olur. Onun antikorrupsiya xarakterli çı-
xışları siyasi dairələrdə rəğbətlə qarşılanır. «Dövləti vəzifə
– dövləti cavabdehlikdir» şüarı onun gələcək siyasi karye-
rasının leytmotivinə çevrilir.
Klivlendin yüksək qazanclı vəkillik praktikasından
müvəqqəti uzaqlaşaraq müxtəlif inzibati vəzifələrdə ça-
lışması onun siyasi ambisiyalarından xəbər verirdi. Lakin
130
Amerika prezidentləri
1868-ci ildə Buffalo dairə rəhbərliyinə seçkilərdə uğursuz-
luğu onu yenidən vəkillik fəaliyyətinə qayıtmağa məcbur
etdi. İki şəriki ilə birgə açdığı vəkillər kontoru varlı kom-
mersant və iş adamları ilə yanaşı «Standart oyl», «Mer-
çants ənd Treyders», «Lixay-Velli reylroud» kimi nəhəng
korporasiyaların hüquqlarını qoruyurdu. «Nyu-York sent-
ral» dəmiryol şirkətinin əlverişli və yüksək məvacibli
təklifi ndən imtina edən Klivlend 1870-ci ildə Eri qrafl ığı-
nın polis rəisi vəzifəsini tutur. Bu vəzifə az gəlirli olmasına
baxmayaraq ona böyük siyasi kapital gətirir. On il sonra isə
Buffalo şəhərinin meri seçilir.
Dövlət idarəetmə orqanlarında korrupsiya və rüşvət-
xorluq hallarının barışmaz tənqidçisi, islahatlar tərəfdarı
olması onun 1882-ci il Nyu-York qubernatoru seçkilərində
demokratların namizədi olmasına şərait yaratdı. Quberna-
tor vəzifəsinə seçilən Klivlendin prinsiplərinə sadiq qalma-
sı, ona ümummilli etimad qazandırdı. Nyu-Yorkla yanaşı
digər regional partiya qurumları ilə isti münasibətləri isə
1884-cü il prezident seçkilərinə namizədliyini təmin etdi.
Seçkiönü kampaniya Klivlend üçün olduqca çətin keçir.
Bu ABŞ tarixinə ən qalmaqallı və çirkin mübarizə üsulları
ilə yadda qalan seçki kimi düşüb. Belə ki, əks düşərgələr
bir-birlərinin seçki proqramlarını tənqid etməklə yanaşı,
ictimaiyyətə namizədlərin xarakterik xüsusiyyətləri, şəxsi
həyatları haqqinda çeşidli kompromatlar da ötürürdülər.
Rəqibləri respublikaçı namizəd Ceyms Bleyni korrupsiyaçı
partiya funksioneri kimi tənqid atəşinə tuturdularsa, respubli-
kaçilar Klivlendi daha ağır ittihamlarla məişət pozğunluğun-
da, əxlaqsızlıqda suçlayırdılar. Şübhəsiz ki, 47 yaşlı subay
Klivlend haqqında səsləndirilən ittihamların heç də hamısı
əsassız deyildi. Lakin Klivlend bəzi «cavanlıq səhvlərini»
səmimi etiraf etməklə reputasiyasını qoruya bildi.
Seçkilərdə rəqibinə çox kiçik, yalnız 0,2% səs çox-
luğu ilə qalib gəlsə də, Klivlend seçimçilər kollegiyasın-
Dostları ilə paylaş: |