Print indd

7
Azərbaycan oxucusunun diqqətinə  təqdim olunan 
«Amerika prezidentləri» kitabı ABŞ prezidentləri və onla-
rın fəaliyyət tarixinə həsr olunmuşdur ki, bu da onun ABŞ-
ın bütün uğur və uğursuzluqları, nailiyyət və böhranları ilə 
birlikdə demokratik inkişaf təcrübəsindən söhbət açdığın-
dan xəbər verir. Amerika tarixinin «əsas» personajlar qale-
reyası ilə tanışlıqdan sonra, oxucu özü onların fəaliyyətini 
müstəqil şəkildə dəyərləndirə bilər. Belə ki, kitabın müəllifi  
Elşən Bayramzadə təfsirlərə az yer verərək, daha çox fakt-
lara  əsaslanmaqla uğurlu praktika seçə bilmişdir. Bundan 
əlavə, kitabın sonunda göstərilmiş geniş ədəbiyyat siyahısı 
oxucuya ABŞ-ın – bu gün dünyanın yeganə superdövlətinin 
siyasi sistemi və o sistemi yaşadan mədəniyyəti haqqında 
öz biliklərini müstəqil şəkildə artırmağa imkan verəcək. 
Əli Abasov,
Fəlsəfə elmləri doktoru, professor, AMEA-nın «Müasir 
fəlsəfə problemləri» şöbəsinin müdiri

---

8
Mündəricat
Giriş.............................................................................. 10
Corc Vaşinqton (1789-1797) ........................................ 21
Con Adams (1797-1801) .............................................. 30
Tomas Cefferson (1801-1809) ..................................... 35
Ceyms Medison (1809-1817) ...................................... 43
Ceyms Monro (1817-1825) .......................................... 49
Con Kuinsi Adams (1825-1829) .................................. 54
Endrü Cekson (1829-1837) .......................................... 58
Martin Van Buren (1837-1841) .................................... 65
Uilyam H.Harrison (1841-1841) .................................. 70
Con Tayler (1841-1845) ............................................... 73
Ceyms N.Polk (1845-1849) ......................................... 77
Zakari Teylor (1849-1850) ........................................... 81
Millard Fillmor (1850-1853) ........................................ 85
Franklin Pirs (1853-1857) ............................................ 89
Ceyms Bükenen (1857-1861) ...................................... 93
Avraam Linkoln (1861-1865) ...................................... 97
Endrü Conson (1865-1869) .......................................... 104
Uills S.Qrant (1869-1877) ........................................... 109
Razerford B.Heys (1877-1881) .................................... 115
Ceyms Qarfi ld (1881-1881) ......................................... 120
Çester Artur (1881-1885) ............................................. 124
Qrover Klivlend (1885-1889) və (1893-1897) ............ 128
Bencamin Harrison (1889-1893) ................................. 133
Uilyam Mak-Kinli (1897-1901) ................................... 137
Teodor Ruzvelt (1901-1909) ........................................ 142
Uilyam H.Taft (1909-1913) ......................................... 150
Vudro Vilson (1913-1921) ........................................... 155
Uorren Hardinq (1921-1923) ....................................... 162
Kalvin Kulic (1923-1929) ............................................ 167

---

9
Herbert Klark Huver (1929-1933) ............................... 172
Franklin Delano Ruzvelt (1933-1945) ......................... 177
Harri S.Trumen (1945-1953) ....................................... 184
Duayt Eyzenhauer (1953-1961) ................................... 189
Con Fitscerald Kennedi (1960-1963) ........................... 194
Lindon Conson (1963-1969) ........................................ 200
Riçard Milhauz Nikson (1969-1974) ........................... 204
Cerald Ford (1974-1977) ............................................. 209
Cimmi Karter (1977-1981) .......................................... 213
Ronald Reyqan (1981-1989) ........................................ 218
Corc Buş (1989-1993) .................................................. 223
Bill Klinton (1993-2001) ............................................. 228
Corc Buş (oğul) (2001-2009) ....................................... 233
Barak Obama (2009- ) ................................................. 237
İstifadə edilmiş ədəbiyyatın siyahısı ............................ 243

---

10
Amerika prezidentləri
GİRİŞ
Müasir dünyada prezident üsul-idarəsi geniş tətbiq olu-
nur. Dünyanın müxtəlif inkişaf səviyyəsinə malik bir çox 
ölkələrində bu institut uzun tarixi dövr ərzində  fəaliyyət 
göstərməkdədir. Bu idarəetmə formasının konkret məzmununu 
müəyyənləşdirən prezident seçkiləri, onun səlahiyyətləri, 
hakimiyyətdə olma müddəti və digər xüsusiyyətləri heç də 
bütün ölkələrdə eyni deyil. Onlar əsasən tarixi şərait, siya-
si  ənənə, prezident və hakimiyyətin digər qolları arasında 
münasibətlər və digər amillərlə müəyyənləşir.
Dünya miqyasında prezidentlik üsul-idarəsi tarixinə 
nəzər yetirsək görmək olar ki, o heç də demokratiyanın me-
yarı deyil. Prezidentlik üsul-idarəsi örtüyü altında gizlənmiş 
diktatura və totalitar rejimlərə çoxlu misallar göstərmək 
olar. Lakin bununla yanaşı prezidentlik üsul-idarəsi daha 
çox demokratiya ilə əlaqələndirilir.
Bu mövzuda ABŞ-ın tarixi təcrübəsi xüsusi maraq do-
ğurur. Bu maraq Böyük Britaniyanın  Şimali Amerikadakı 
13 koloniyasının 1775-1783-cü illərdə müstəqillik uğrunda 
apardığı inqilabi müharibənin alovlarından ABŞ-ın doğulması 
ilə müəyyənləşir. XVIII əsrin böyük inqilabi hadisəsi sayılan 
müstəqillik uğrunda müharibəni bəzən bəşəriyyət tarixində 
nəhəng rol oynamış 1789-1794-cü illər Böyük Fransa inqilabı-
na proloq da hesab edirlər. Amerika kontinentində ilk müstəqil 
dövlətin yaradılması və onun dövlət quruluşu üçün respublika 
formasının seçilməsi bütün dünyadakı demokratik qüvvələr 
üçün mühüm sosial-siyasi nümunə olmuşdur. Lakin liberal-
demokratik prinsipləri, insan hüquqlarını əsas amalı elan etmiş 
dövlətin qurulması heç də asanlıqla gerçəkləşməmişdir. Xarici 
düşmənə qarşı vahid mövqedən çıxış edən qurucular, daxili 
problemlərin həllində bəzən rəqiblərə çevrilmişlər.
Hələ müstəqillik uğrunda mübarizənin başlandığı ilk 
illərdə  gələcək dövlətin quruluşu, idarəetmə forması çox-

---