Print indd
Yüklə 2,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
175 Amerika prezidentləri noyabr 1928-ci ildə baş tutmuş seçkilərdə 58,2% səs top- layaraq prezident seçildi. İstedadlı təşkilatçı, inzibatçı və texnokrat olan Huver ölkənin işgüzar elitasından çıxmış ilk prezident idi. Onun siyasi-iqtisadi konsepsiyasının əsasını dövlət inzibati orqanlarının yeniləşdirilməsi, hökumətin və iqtisadiyyat bosslarının qeyri-rəsmi qarşılıqlı fəaliyyəti ilə ölkə iqtisadiyyatının inkişaf etdirilməsi təşkil edirdi. Onun qurduğu kabinetdə əsasən sənayeçilər, bankirlər və digər iş adamları təmsil olunurdular. Təcrübəli respublika- çı, siyasətçi və diplomat Henri Stimson xarici işlər naziri təyin edildi. Huverin daxili siyasi-iqtisadi kursunda başlıca məq səd- lər: milli parkların genişləndirilməsi və meşə təsər rü fatının inkişaf etdirilməsi, hinduların həyat şəraitlərinin yaxşılaş- dırılması, «Quru qanun»un (Spirtli içkilərin istehsal və sa- tışına qadağa) həyata keçirilməsi, milli xeyriyyəçilik və so- sial xidmət fəaliyyətlərinin koordinasiyası və s. idi. Təəssüf ki, bu sahələrin heç birində ciddi uğurlar əldə edilmədi. 1929-cu il oktyabr ayında iqtisadiyyatın bütün bölmə- lərində iz qoymuş «Böyük böhran» baş verdi. 1932-ci ildə Amerika sənaye istehsalı 1913-cü il, xarici ticarət dövriyyəsi isə 1905-ci il səviyyəsinə endi. Böhranın zirvəsi hesab edilən 1932-33-cü illərin qışında fəhlələrin 25%-i işsiz qal- dı. Huver hadisələrin əsirinə çevrilərək sosial ehtiyacların və iqtisadi hərc-mərcliyin miqyasını düzgün dəyərləndirə bilmədi. O, 1930-cu ilin yazında gömrük rüsumlarını re- kord yüksək həddə müəyyənləşdirən qanunu təsdiq etməklə səhvə yol verdi. Bu qanun nəinki ölkə, bütün dünya ticarət sisteminə ağır zərbə vurdu. Yalnız 1930-cu ilin axırlarında Huver administrasiyası antiböhran tədbirlərinə başladı. 1932-ci ildə hökumət hər ştata 300 milyon dollar həcmində maliyyə yardımı etdi. Prezident Konqresin təklif etdiyi geniş islahatlar paketinə, o cümlədən işsizliyin qar- şısını almaq üçün dövlət vəsaitinin ayrılmasını nəzərdə tu- 176 Amerika prezidentləri tan qanuna veto qoydu. Huverin ümummilli fəlakətə laqeyd münasibəti, xüsusilə 1932-ci ildə müharibə veteranlarının Vaşinqtondakı nümayişinin hərbi güc tətbiq etməklə dağı- dılmasını əmr etməsi, onun ictimaiyyət arasında sürətlə nü- fuzdan düşməsinə səbəb oldu. Xarici siyasətdə Huver, faktiki olaraq hər iki sələfi nin tutduğu kursu davam etdirmişdir. O da, öz növbəsində, Millətlər Liqasında iştirak etməmək, SSRİ-ni tanımamağın tərəfdarı kimi çıxış edirdi. 1932-ci il prezident seçkiləri ərəfəsində Huverin rey- tinqi olduqca aşağı idi. Daha şanslı namizədin olmaması səbəbindən respublikaçılar yenidən onu namizəd göstərdilər. Demokratların namizədi isə Nyu-Yorkun islahatçı quber- natoru Franklin D.Ruzvelt idi. Ölkədə baş verən «Böyük böhran» və onun qarşısını almaq üçün görülən tədbirlərin qeyri-effektiv xarakter daşıması Huverin seçkilərdə acına- caqlı məğlubiyyətinə səbəb oldu. Ağ Evi tərk etdikdən sonra Huver uzun ömür yaşamış- dır. Nyu-Yorkdakı «Uoldorf Astoriya» mehmanxanasında yaşayan eks-prezident Ruzveltin «Yeni kurs» siyasətini kəskin tənqid etmiş, İkinci Dünya Müharibəsində ABŞ- ın iştirakına qarşı çıxmışdır. Trumen və Eyzenhauerin prezidentlikləri dövründə, 1946-55-ci illərdə Avropaya humanitar kömək göstərən təşkilatların koordinatoru kimi dövlət tapşırığını yerinə yetirmişdir. O, həmçinin ölkənin Koreya və Vyetnama hərbi müdaxiləsini təqdir etməmişdir. H.Huver 20 oktyabr 1964-cü ildə 90 yaşında Nyu- Yorkda dünyasını dəyişmiş və vətəni Uest-Brançda dəfn edilmişdir. O, 31 il eks-prezident statusunda yaşamaqla özünəməxsus rekorda imza atmışdır. Onun bu rekordu, ABŞ-ın 39-cu prezidenti olmuş Cimmi Carter tərəfi ndən yenilənib. 177 Amerika prezidentləri FRANKLİN DELANO RUZVELT (FRANKLIN D. ROOSEVELT) (1933-1945) Franklin D.Ruzvelt XX əsrin ən görkəmli və parlaq si- yasi xadimlərindən biri hesab edilir. Onun prezidentliyi ölkə daxilində və bütün dünyada böyük hadisələr, kataklizmlərlə zəngin dövrə təsadüf edir. 1932-ci ildə Amerika xalqı dövlət sükanını Ruzveltə etibar edərkən ölkə batan «Titanik»i xatırladırdı: banklar bağlanmış, konveyrlər dayanmışdı, fermerlər torpaq becərmir, milyonlarla əhali Xilasetmə Ordusunun təşkil etdiyi pulsuz yemək payını almaq üçün alçaldıcı növbələrə dayanırdılar. Ruzveltə nəinki ölkəsini milli faciə hesab edilən ağır iqtisadi böhrandan çıxarmaq 178 Amerika prezidentləri nəsib oldu, o, millətin öz gücünə inamını özünə qaytara- raq Birləşmiş Ştatları super hegemon dövlətə çevirdi. Məhz onun təşəbbüs və bilavasitə iştirakıyla antihitler koalisiyası yaradılmış, bəşəriyyət faşist taunundan xilas edilmişdi. Taleyin qəribə işləri olur. Ömrünün çiçəkləndiyi döv- ründə hərəkət etmək qabiliyyətini itirən Ruzveltin həyatı xəstəxana palatası çərçivəsində qala bilərdi. Lakin o özündə nəhəng iradə və enerji ehtiyatı taparaq acı qisməti ilə barış- mamış vətənin ağır günündə ölkəsinə rəhbərlik etmişdir. Ruzveltlər sülaləsindən çoxlu dövlət xadimləri, iş adam- ları, bankirlər, torpaq sahibləri çıxmışdır. Məhz bu səbəbdən Ruzveltlər daim ictimaiyyətin diqqət mərkəzində olmuş, haqlarında şayiələr dolaşmışdır. Hətta 1935-ci ildə Ame- rika yəhudi icması prezidentin yəhudi olduğunu bildirib. Bu fakt öz təsdiqini tapmasa da, birmənalı olaraq inkar da edilməmişdir. Amerika tarixçiləri, həmçinin F.D.Ruzveltin bioqrafl arı yalnız Yeni Dünyada yaşamış Ruzveltlərin nəsil şəcərəsini dəqiq müəyyənləşdirə biliblər. İlk olaraq Klaus Martinson van Ruzvelt 1643-cü ildə Hollandiyadan köçərək Amerikaya gəlmişdir. O və oğlu Nikolas haqqında bilgilər yox dərəcəsindədir. Amma Nikolasın Teodor və Franklin Ruzveltlərin ulu babası olduğu məlumdur. Nikolasın bö- yük oğlu İoannın nəslindən Teodor, kiçik oğlu İakovun nəslindən isə Franklin dünyaya gəlib. Franklin D.Ruzvelt 1882-ci il 30 yanvarda Nyu-Yorkda anadan olub. Atası Ceyms Ruzvelt şəhərin varlı və nüfuzlu iş adamlarından idi. Anası Sara Delano əcdadları «Meyfl a- uer» gəmisində Amerikaya köçən piliqrimlərdən olan aris- tokrat ailədən çıxmışdı. Ailənin maddi problemləri olmadı- ğı üçün balaca Franklin yalnız xüsusi müəllimlər yanında təhsil alır. 14 yaşında ikən valideynləri onu təhsil almaq üçün Boston yaxınlığında yerləşən Qroton şəhərindəki nü- fuzlu ictimai məktəbə göndərirlər. Yüklə 2,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|