Prof Dr Taha Ünal 2012

 

21 

rol oynayan  plasma proteazlardır. Aktive edildiklerinde  bir dizi  zincirleme  reaksiyonlara neden  

olarak mikropları elimine etmede yardımcı olur. Bu sistemin başlıca fonksiyonları şunlardır.  

     (a) İltihabi hücre aktivasyonu: C5a; lökosit ve makrofajlar için, güçlü kemotaktik ajandır. 

     (b)Sitoliz:  Mikroplara  etkili  olan  membran  atak  (saldırı)  kompleksler  (MAC)  oluşturmaktır. 

MAC, C5- C9’dan ibarettir. 

     (c)Opsonizasyon ve Fagositozis: Mikrobiyal yüzeye C3b’ler (opsonin) yapışınca, bu hedef hüc- 

re veya bakteri, opsonizasyona uğrar. C3b  reseptörlerine (alıcı) sahip fagositler (lökosit ve mak-

rofaj) tarafından kolaylıkla fagosite edilir. 

     (d)Vasküler Etkiler: Vasodilatasyon ve vasküler geçirgenliğe neden olan, anaflatoksinler olarak 

da adlandırılan bu kompleman ürünleri (C3a, C5a), mast hücreleri ve basofillerden histamin çıkı-

mına neden olarak etkisini gösterir. Vasodilatasyon ve vasküler geçirgenlik artar. 

     Serum içinde en bol bulunan kompleman komponenti C3 olmasına rağmen, en önemli kompo-

nenttir. Bu sistemde en önemli olay, üçüncü komponent olan C3 ün aktivasyonudur. Her iki yolda 

da en önemli basamak, C3 ün aktive olmasıdır.  Bu C3, klasik yol veya alternatif yoldan birisiyle 

aktive edilir.  

     Klasik  Yol:  Antijen-  antikor  (immün)  kompleksinin  oluşması  gerekir.  Bu  antikora  (IgG  veya 

IgM), C1’in fiksasyonu, bu yolu harekete geçirir. Sırasıyla önce C4, daha sonra C2’nin aktifleşme-

siyle,  C4-2  enzimi  (C3  convertaz  olarak  adlandırılır)  oluşur.  Bu  yolda  C3  konvertaz,  C3’  ü,  iki 

önemli  komponente  C3a  ve  C3b’e  böler.  Her  komponent,  bir  sonraki  komponente  etkilidir.  Bu 

klasik  yoldaki  reaksiyonlara,  komplemanın  bütün  komponentleri  katılır.  Reaksiyon  C8  ve  C9’a 

dek zincirleme biçimde devam eder. Hücrede membran  hasarına ve lizise neden olarak sonuçla-

nır.    

     Alternatif Yol: Bu yoldaki aktivasyon için C1, C4 ve C2’ye ve hatta spesifik antikorlara gerek- 

sinim yoktur. Bu nedenle enfeksiyona karşı savunmada ilk reaksiyonu bu gösterir. Klasik yoldan 

daha  önemli  ve  daha  etkilidir;  çünki  spesifik  antikoru  üretmek  zaman  alır.  Alternatif    yolda  ilk 

komponentler by- pass edilerek, direkt C3 aktive edilerek başlar. Bu yolda C3ü aktifleştirmek için, 

belli bazı ajanlara gereksinim vardır. Bunlar bakteriyel polisakkaritler (endotoksin), IgA kümeleri 

ve plasmin (fibrinolizin) dir. Bu da C3’ü, C3a ve C3b’ye ayıran C3 konvertaz oluşumuna yol açar. 

C3b, C5 konvertazı oluşturur. Bu kompleks de C5’i bölerek C5a ve C5b yi oluşturur ve son aşa-

madaki C5- C9 MAC oluşumunu başlatır. Bu reaksiyon C9’a dek zincirleme biçimde devam ede-

rek, antikorla (IgG) kaplı (opsonize) hücrelere (bakteriler, tümör hücreleri vs) fiksasyonuna ve bu 

hücrelerde erimelere (lizis) neden olur. 

 

   2- HÜCRE  KAYNAKLI  MEDYATÖRLER 

     Dolaşımdaki  kandan  iltihabi  alana  gelip  toplanan  lökositler  yanısıra,  bölgede  bulunan  doku 

makrofajları,  mast  hücreleri  ile  endotel  hücreleri,  çeşitli  iltihabi  medyatörler  üretme  yeteneğin-

dedir.  

     Vasoaktif  Aminler 

     Histamin ve serotonin, iki vasoaktif amindir. Histamin; mast hücre granüllerinde, basofiller ve 

trombositlerde hazır moleküller halinde bulunur. Trombositler ayrıca, serotoninin primer kaynağı-

dır. Çeşitli uyaranlara karşı, yanıt olarak salgılanır. Her ikisi de vasodilatasyon ve vasküler perme-

abiliteyi arttırıcı etkiler yapar. Histamin genelde ilk aktive olan medyatördür; fakat etkisi geçicidir, 

çünki çok çabuk (birkaç dk içinde) inaktive olur. Kan damarlarına olan etkisi dışında, üst solunum 

hava yollarındaki kasların kontraksiyonuna neden olur. Ayrıca mukus salgısını arttırır. 

      Pekçok etken, mast hücrelerinden aminlerin çıkmasına neden olur: (1)Travma,  radyant enerji, 

ultraviyola radyasyon ve ısı gibi, fiziksel etkenler; (2)allerjik (immünolojik) reaksiyonlar örneğin 

mast hücre yüzeyine Ig E antikorunun bağlanması; (3)anaflatoksinler olarak adlandırılan komple- 

---

 

22 

man sistem komponentlerinden C3a ve C5a; (4)nötrofilik lökositlerden salınan temel peptidler; (5) 

nöropeptidler; (6)bakteriyel toksinler ve (7)İnterlökin-1(IL-1) ve IL-8 gibi, bazı sitokinler. 

 

      Nöropeptidler 

      Nöropeptidler vasoaktif aminler gibi, iltihabi yanıtı başlatabilir. Sinir liflerinin salgıladığı kü-

çük proteinlerdir (substance S); damar tonusunu regüle eder, vasküler geçirgenliği ayarlar ve ağrı 

belirtilerini iletir. Doku zedelenmesi  sonucu oluşan ağrı sinyalleri, duyu sinirlerinin aktivasyonu 

ile  santral  sinir  sistemine  iletilir.  Sinyaller  sinir  dallarına  ulaşınca  bazı  impulslar  (uyarılar),  anti-

dromik (sinir liflerinde zıt seyir) olarak dokuya geri döner. Sinir uçlarının antidromik stimülasyo-

nu, nöropeptidlerin açığa çıkmasına neden olur. Bu nöropeptidler etkilerini; direkt olarak arteriol-

ler ve venüller, indirekt olarak da mast hücrelerinden araşidonik metabolitleri ve histaminin açığa 

çıkmalarına neden olarak yapar. Böylelikle nötrofil adezyonu ve kemotaksisi hızlandırılır ve yara 

iyileşmesi çabuklaştırılır. 

 

     Lizozomal  Komponentler  

     Nötrofil ve makrofajlardaki lisosomal enzimlerin, akut iltihabın medyatörleri olarak güçlü rol-

leri vardır. Bu lizozomal içerik, fagositik vakuollerin oluşumu sırasında sızmaları yanısıra hücre 

ölümünden sonra da açığa çıkar, çevreye yayılır ve iltihap alanındaki ekstrasellüler hasardan so-  

rumludur.  Asit  proteazlar  asidik  pH’a  sahiptir,  yalnızca  fagolisosomlar  içinde,  yani  hücre  içinde 

aktiftir. Nötral proteazlar; kollagenaz, elastaz, katepsin ve lizozim gibi enzimleri içerir, ekstrasel-

lüler  matriks  için  (elastin,  kollagen,  bazal  membran,  fibrin  vs)  aktiftir,  doku  destrüksiyonlarına 

neden olur.  

 

     Araşidonik  Asit  Metabolitleri 

     Prostaglandinler ve lökotrienler, araşidonik asitten derive olan metabolizma ürünleridir. Araşi-

donik  asit metabolitleri (ökosanoidler olarak da adlandırılır), iltihabın  her basamağında etkilidir.  

İltihap ve hemostaz gibi, çeşitli biyolojik  olaylarda söz sahibidir.  Lökosit,  mast hücresi,  endotel 

hücresi ve trombosit kaynaklıdır. Bunlar yapıldığı yerde lokal olarak etki eder ve süratle spontan 

olarak veya enzimatik olarak yok edilir. AA, poliansatüre bir yağ asididir ve vücutta başlıca hücre 

membran fosfolipitlerin bir komponenti olarak bulunur. Hücresel fosfolipasların aksiyonuyla hüc-

re membran fosfolipidlerinden açığa çıkar. Bu fosfolipaslar mekanik, kimyasal ve fiziksel stimu-

luslar veya C5a gibi, iltihabi medyatörler vasıtasıyla aktive edilir. Araşidonik asit metabolizmasın-

da iki yol vardır. 

   1- Siklooksijenaz yol: Bu yolla sentez edilen medyatör (prostaglandin), vasodilatasyon ve vaskü- 

ler permeabilite artımına, ayrıca ağrı (hiperaljesi) ve ateş patogenezinde rol oynar. Bazı medyatör-

ler,  düz  kas  kontraksiyonu  ve  bronkokonstrüksiyonla  ilişkilidir.

 

Tromboksan,  vasokonstrüksiyon 

ve trombosit

 

agregasyonuna neden olur. Bu bileşikleri pekçok farklı hücre üretir; fakat nötrofil ve 

makrofajlar  en  önemli  kaynaklardır.  Aspirin  ve  indometasin  gibi,  nonsteroidal  antienflamatuvar 

ilaçlar  siklooksijenaz  aktivitesini  inhibe  ederek,  prostaglandin  sentezini  baskılar.  Böylece  ağrı 

giderici ve ateş düşürücü etki yapar. 

---