Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VII.əl-İsa və yaəl-Vəsiyyət
- “həddəsəni” və “əxbərəni”
- VIII FƏSİL HƏDİS RƏVAYƏT ETMƏYİN YOLLARI 8.1.RƏVAYƏTİN ADABI
- I. İxlas (təmiz niyyət)
- III. Hədisi əhlindən almağa çalışmaq
- V. Öyrəndiyini digərlərinə öyrətməlidir
- VI. Müəllimə ehtiram etmək
[96]
VII.əl-İsavə yaəl-Vəsiyyət(Şeyxin rəvayətetdiyi hədisləri ehtiva edən kitab və ya cüzü, vəfat edərkən və ya bir səfərə çixarkən bir şəxsə vəsiyyət etməsi) Bu haqda hədisşünaslar arasında görüş ayrılığı olsa da, onların çoxu bu cür rəvayət metodunu caiz bilmişlər.
ya bəzi hədis səhifələrini taparaq ondan rəvayət etməsidir. Belə birkitabı tapan kimsənin həm şeyxin müasiri ola bilər, həm də olmaya bilər. Amma gərək o hədisləri rəvayət edən zaman “həddəsəni” və “əxbərəni” sözlərindən istifadə etməyə. Ravi belə kitablardan hədis rəvayət edən zaman “vəcədtü bi xətti fülan” və s. ifadələrdən istifadə edə bilər. 425
VIII FƏSİL HƏDİS RƏVAYƏT ETMƏYİN YOLLARI 8.1.RƏVAYƏTİN ADABI
425 Bu fəsildən yer alan mövzular üçün bax: Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 225-230, Əllamə Məclisi, Biharül-ənvar, c. II, səh. 445-446, Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 68-80, İ. Canan, Hədis üsulu və hədis tarixi, səh. 502-517 [97]
Rəvayəthədisin təhəmmül və ədası deməkdir. Rəvayətbir öyrənib-öyrətmək fəaliyyətidir. Adab isə “ədəb” kəlməsinin cəmi olub hər hansı bir məslək mənsublarının tabe olması vacib olan mənəvi qayda və elmi metodlardır. Bildiyimiz kimi hədis elmlərin ən şərəflilərindəndir. Çünki onun əsas qayələrindən biri əxlaqı saflaşdırmaq və insan xarakterini (təbiətini) gözəlləşdirməkdir. Buna görə də hədis öyrənən və öyrədən şəxsin bu işdə mütləq saf və təmiz qəlbi olmalıdır. Ümumiyyətlə hədis alimləri hədis öyrənib-öyrədən adamın müəyyən adaba məxsus olduğunu göstərmişlər. Hədis kitablarında mövzuya aid başlıqlar “Adabül- mühəddis” və “Adabu-talibil-hədis” adı aldtında keçməkdədir. Bu mövzuya aid irihəcmli əsəri Xətib əl-Bağdadi (öl. 463/1071) yazmışdı. Onun bu mövzu haqqında yazdığı əsərin adı “əl-Cameu li əxlaqir-ravi və adabüs-sami”dir. O, bu əsərində hədis öyrədən və hədis öyrənənin əxlaq və əməl etməsini tövsiyə etmişdir.
İlahiyyat elmləri içərisində öyrənilməsi zəruri hesab edilən hədis elmi Peyğəmbər (s) və onun pak əhli-beytinin (ə) əxlaqi gözəlliklərini, yüksək ədəblərini və müqəddəs yaşayışlarını və s. ehtiva etdiyindən bu elmi öyrənməyin əlbəttə ki, böyük faydaları vardır. Şübhəsiz ki, belə bir müqəddəs elmi öyrənməyin böyük fəzilətləri olduğu kimi özünəməxsus adab qaydaları da vardır. Hədis öyrənən şəxsin bir neçə adaba əməl etməsi zəruri sayılmışdır ki, onlardan da bir qismi aşağıdakılardır:
Hədis öyrənənin ilk adabı təmiz niyyətdir. Hədis öyrənməyə başlayan şəxs gərək niyyətini təmiz edərək gördüyü işi və öyrəndiyi elmi Allaha xatir etmiş olsun. Çünki insanın gördükləri iş əgər Allah rizası üçün olmazsa, şübhəsiz ki, onun faydaları lazımı nəticəni verməyəcəkdir. Peyğəmbər (s) buyurur: “Hər bir əməl niyyətə mövcuddur”. Deməli, hədis elmini Allaha xatir öyrənən kimsə dünya və axirət xoşbəxtliyinə nail olur, Allah və bəndə yanında yüksəlir, şərəflənir. Həmmad bin Sələmə yazır: “Hədis elmini Allah rizasından başqa bir amacla öyrənən öz-özünüaldadır.” Xətib əl-Bağdadi yazır: “Hədis öyrənən şəxs öyünmək və riyakarlıqdan çəkinməli, hədis öyrənməkdə məqsədi əsla rəyasətə keçmək və s. olmamalıdır.” 426
II. Üstün əxlaq Hədis öyrənən şəxs gərək fərdi və ictimai həyatında özünü əxlaqlı aparmalı, əxlaqın bütün keyfiyyətlərini özündə əks etdirməlidir. Çünki Peyğəmbərin (s) və onun pak əhli-beytindən olan məsum imamların (ə) kəlamları əxlaqi anlayışları ehtiva etməkdədir.
426 əl-Cameu li-əxlaqir-ravi və adabüs-sami [98]
Peyğəmbər (s) buyurur: “Mən gözəl əxlaqı tamamlamaq üçün göndərildim.”Deməli, Peyğəmbər (s) yolunu gedən hər bir fərd bütün davranış qaydalarında nəzakətli olmalı və ali əxlaqi keyfiyyətlər nümayiş etdirməlidir. İmam Əli (ə) buyurur: “Ey elm öyrənən! Elm bir çox fəzilətlər sahibidir. Bunların başı təvazökarlıq, gözü həsəddən uzaqlıq, qulağı anlayış, dili doğruluq, hifzi araşdırma, qəlbi təmiz niyyət, ağılı əşyanı və vacib olan işləri bilmək, əli rəhmət, ayağı alimləri ziyarət, himməti ayıblardan salamat olmaqdır...” 427
III. Hədisi əhlindən almağa çalışmaq Hədis öyrənən şəxs gərək hədisi ictimaiyyətdə yüksək əxlaqı, elmi, təqvası və əməli ilə tanınan şəxslərdən alsın. Əgər onun vətənində belə məziyyətlərə malik bir alim yoxdursa, yaxşı olar ki, imkan daxilində səfərə çıxsın.
Hədis öyrənən şəxs ailə sahibidirsə, gərək onların yaşayışlarını təmin edə, ailəsinin rifahı üçün bütün mövcud imkanlardan istifadə etməlidir. Əks təqdirdə Peyğəmbərin (s) və digər Məsumların (ə) sünnəsini pozmuş olar. Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Hər kəs halal yolla özünün və ailəsinin ruzisini təmin etmək üçün çalışsa, onun savabı Allah yolunda cihad edən şəxslərin savabı kimidir.” 428 Həzrət (s) digər bir hədisində buyurur: “Hər kəs maddi imkanları olan halda öz ailəsinin rifahını və rahatlığını genişləndirməsə bizdən deyildir.” 429
Hədis öyrənən şəxs gərək öyrəndiyi hədisləri digər şəxslərə də öyrətsin. Həmçinin ondan bir şey soruşularsa, bildiyi halda gərək onları gizlətməyə, əks halda Allahın qəzəbinə səbəb olar. Çünki Peyğəmbər (s) buyurur: “Hər kəs bir elmi bildiyi halda gizlətsə, qiyamət günü Allah onu oddan olan noxta ilə noxtalayacaqdır.” 430
VI. Müəllimə ehtiram etmək Hədis tələbəsi gərək öz ustadlarına təzim edib onların ehtiramını saxlasın. Hədis öyrənən şəxsə yaraşmaz ki, öz ustadına qarşı sayğısız olsun, onun ehtiramını saxlamasın. Peyğəmbər (s) buyurur: “Ata üçdür: 1).insanı dünyaya gətirən ata, 2).Qayınata. 3).Müəllim. 431
İmam Əli (ə)isə buyurur: “Əgər valideyniniz və müəlliminiz siz oturan məclisə girərsə, dərhal ayağa qalxın.” Göründüyü kimi müəllimin məqamı çox uca bir məqam olduğundan Məsumlar (ə) bu işə xüsusi önəm vermiş və ona ehtiramı vacib bilmişlər.
427 Xətib Bağdadi, adı çəkilən əsəri, səh. 28 428 Vəsailüş-şiə, c. XII, səh. 11 429 Müstədrəkül-vəsail, c. II, səh. 643 430 Üsuli-kafi, c. I, kitabül-elm fəsli 431 İsna əşəriyyə, səh. 81 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|