Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
[111]
Əvvəldə qeyd etdik ki, hicri ikinci əsr hədis ədəbiyyatının şanlı və məhsuldar dövrüdür. Çünki bu dövrdə bir çox müxtəlif adlar altında hədis əsərləri yazılmışdır ki, əlbəttə onların tanınması və tədqiq edilməsi müsəlmanlar üçün böyük faydalar kəsb etməkdədir.Belə ki, bu dövrdə yazılan əsərlər içərisində demək olar ki, ən məşhurları və dövrümüzədək gəlib çıxanları aşağıdakılardır: 1) Malik bin Ənəs və “Muvatta” əsəri Hicri ikinci əsərin ən görkəmli şəxsiyyətlərindən və hədisşünaslarından biri Malik bin Ənəs bin Əbi Amir əl-Əsbahidir. Onun künyəsi Əbu Abdullahdır və Yəmənin məliklərindən Zu Sabahaya mənsubdur. Malik bin Ənəs hicri 93-cü ildə Mədinədə doğulmuşdur. O, ravi təbəqələrinin üçüncü pilləsi olan ətbaüt- tabeundandır. Onun atası tabeunun böyük alimlərindən olmuşdur. Malik bin Ənəs İslamın yetirşdirdiyi nadir şəxsiyyətlərdəndir. Onun haqqında Şafei yazır: “Malik Allah taalanın tabeundan sonra qullarınahöccət olaraq göndərdiyi bir insandır.” 462
MalikbinƏnəsmalikilikməzhəbininbanisidir. O, Mədinəşəhərindədoğulub, boya- başaçatmış, oradadoqquzyüzdənartıqşeyxdəndərsalmışvəömrüboyudoğulduğuşəhərdənkənaraçıx mamışdır. DövrününböyükfəqihlərindənsayılanMalikbinƏnəsonyeddiyaşındaİslamelmlərin itədrisetməyəbaşlamışvərəvayətlərəgörəfətvaverməkqabiliyyətiolduğuhaldabirmüddət fətvaverməmişdir. Malikdərshəlqələriqurmuş, ətrafınaçoxlutələbəyığaraqhədisvədigərelmləriöyrətmişdir. Mənbələrinverdiyiməlumatlaragörəo, hədisöyrədənzamanyaxalanar, ətirlənər, yenipaltarlarınıgeyinərəkböyükbirvüqarladərskürsüsünəkeçərmiş. 463 Məşhurhədisşüna slardan olanŞafeiyazır: “MalikinqapısındaXorasanatlarındanvəMisirqatırlarındanminikheyvanlarıgördüm. Beləgözəlheyvanlarheçgörməmişdim. Ona: “Bunlarnəgözəldir”deyətəqdiretdim. “Hamısısənindir, məndənhədiyyəolsunsənə”dedi. Mən: “heçolmasaminməyinizüçünözünüzbirdənəheyvansaxlayın”dedim. Mənəbucavabıverdi: “MənPeyğəmbər (s)olduğubirtorpağdabirheyvanayağıiləqədəmbasmağdanAllahaqarşıhəyaedirəm.” 464
DigərməşhurhədisşünaslardanolanNəsai (öl.915 miladi) onunhaqqındayazır: “Malikdəndahaəsil, dahaböyük, dahaetimadlı, hədisbaxımındandahaəmniyyətlivəzəifravilərdəndahaazrəvayət edənbirinigörmədim.” 465
462 Sübhi Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 321 463 İ. Canan, adı çəkilən əsəri, səh. 142 464 həmin mənbə, səh. 142 465 Sübhi Saleh, adı çəkilən əsəri, səh. 322 [112]
HənəfilikməzhəbininbanisiƏbuHənifəyaşcaMalikbinƏnəsdənonüçyaşböyük olsada,ondandərsalmışdır. ZəhəbiMalikbinƏnəsinbəziməziyyətlərinibeləsadalayır: 1.
2.
Kəskinbirzəka, qüvvətlibiranlayış, genişbirelm. 3.
Özününhöccətvərəvayətlərininsəhiholduğuxüsusundaalimlərinittifaqetmələr i. 4.
Fiqh, fətvavəqaydalarınınsəhhətindəhərkəsdənöndəolması. 5.
Alimlərinonundindar, ədalətsahibivəsünnəyəbağlıolmağındaittifaqetmələri. 466
hədis”qəbuledilmişdir. O,
həmçininfiqhelmindədəböyükfəqihlərdənsayılırvəhazırdadaMisirvəMəğribmüsəlmanl arınınəksəriyyətionunməzhəbindədirlər. MalikbinƏnəsinməzhəbisünniməzhəbləriiçərisindəmötəbərbirməzhəbhesabedilir vədördəsasasöykənir: Quran, sünnə,
icmavəqiyas. O,
budördəsasaikişeyidəəlavəetmişdir: 1.
Mədinəəhlininəməli 2.
Məsalihi-mürsələ. MalikəgörəMədinəxalqınınbilicmaəməletdiyişeyPeyğəmbərin (s) etdiyibirfeli, yaşadığıbirhalıgöstərənbirdəlildir. OnagörəMədinəəhlininəməlixəbəri- vahiddəndahaqüvvəlidir. Onunbuprinsipiniözündənsonragələnheçbiralimqəbuletməmişdir. BaşdaİbnHəzmvəSafei, həmçinindigəralimləronunbubirinciprinsipinicidditənqidetmişlər. əl- Leys,İbnSədMalikin“Muvatta”dayerverdiyihaldaəməletmədiyiyetmişəqədərsünnənig östərmişdir. 467
Zamanın böyük şəxsiyyətlərindən sayılan Malik bin Ənəs hicri 179-cu ildə (miladi 795) Mədinədə vəfat etmişdir. 468
“Muvatta” əsərinə gəlincə, bu Malikin ən məşhur əsəridir. Bu əsərdə o Peyğəmbərin (s) hədislərini, səhabə sözlərini və tabeun fətvalarını toplamışdır. Bəzi rəvayətlərə görə Malik “Muvatta” əsərini yazdığı zaman Abbasi xəlifəsi Mənsur (754-775) camaatı bu əsəri oxuyub onunla əməl etməyə məcbur ətmək istəmiş, lakin Malik bunu doğru qəbul etməmişdir. 469
yazmış və tamamladıqdan sonra Mədinədə yetmiş fəqihə göstərərək, onların bu barədə rəyini öyrənmişdir. O, bu əsərini yüz min hədisdən seçmişdir. 470
466
İ.Canan, Hədis üsulu və Hədis tarixi, səh. 142 467
İ. Canan, adı çəkilən əsəri, səh. 144 468
Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 322, İ. Çanan, Hədis ədəbiyyatı, səh. 46 469
Sübhi əs-Saleh, adı çəkilən əsəri, səh. 321 470
həmin mənbə, səh. 22 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|