Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
[14]
Təşri: Quranın hər hansı bir mövzuda hökm gətirmədiyi halda hədis (sünnə) bir hökm ortaya qoyar. 28
inkar edən olmayıb. Lakin tarixə nəzər salsaq orada Peyğəmbərin(s) sünnəsinə (hədislərinə) qarşı etiraz edənləri az da olsa görməkdəyik. Məsələn, səhabələrdən İmran bin Heysəm Peyğəmbrin (s) hədislərindən bəhs edərkən, məclis əhlindən biri: -
Ey Əbu Müseyd, bizə Qurandan bəhs et! demişdir. Buna cavab olaraq İmran: -
davranışlardan bəhs edə bilərsənmi?.. Daha sonra İmran həmin şəxsə Peyğəmbərin (s) zəkat haqqındakı hədislərini izah etdi. Belə olan halda həmin adam: -Məni diriltdin, Allah da səni diriltsin! dedi. 29
haqda İman Sadiq (ə) buyurub: “Hər kəs Məhəmmədin (s) sünnəsinə müxalif olsa, küfr etmişdir.” 30
1.2.HƏDİS ELMİNDƏ İŞLƏNƏN BƏZİ TERMİNLƏRİN İZAHI Hədis elmində bəzi terminlər işlədilir ki, bunlar bu elmin təməl prinsiplərini təşkil edirlər. Bu terminlərinhər birinin lüğəti mənalarından başqa hədis elmində işlənən xüsusi mənaları da vardır. Həmin terminlər aşağıdakılardır:
Hədis lüğətdə “yeni”, “söhbət” və ya “xəbər” mənalarındadır. Hədis elmindəki mənası isə “Məsumun sözünü, hərəkətini və ya təqririni izah edən kəlməyə deyilir.” 31
Həmçinin “Hədis Peyğəmbərin (s) sözü, feli, təqriri, yaradılışı və əxlaqi ilə əlaqədar olan hər türlü bilgi” deməkdir. 32 Bəzi alimlərdə hədisi belə tərif etmişlər: “Hədis söz, fel, təqrir, yaradılış və əxlaqla əlaqədar bir sifət olaraq Peyğəmbərə (s),səhabəyə və ya tabeuna aid edilən hər şeydir.” 33 Digər qrup alimlər isə hədisi: “Hədis Peyğəmbərdən (s) sadir olan fel və təqrirlərə deyil, sadəcə onun sözlərinə xas olan şeylərə deyilir” kimi tərif etmişlər. 34
mənalarda işlədilmişdir. Məsələn: 1) “Əgər doğru deyirlərsə, qoy onlar Quran kimi bir kəlam (söz) gətirsinlər.” 35
28 geniş məlumat üçün bax: Riyazüs-salehin, c. I, səh. 21-22, Prof. Dr. İ. Çakan, Hədis, səh. 199, Şafei, Risalə, səh. 91- 92 29 bax: həmin mənbələrə 30 Biharül-ənvar, c. II, səh. 509 31 Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 19 32 Riyazüs-salehin, c. I, səh. 13-14 33 Prof. Dr. İsmayıl Çakan, Hədis üsulu, səh. 25 34 əl-Bani, Hədis üzərinə, Konya-1992, səh. 30 35 Tur-7
[15]
Bu ayədə söz və ya kəlam mənasında işlədilmişdir. 2) “Musanın xəbəri sənə çatmışdı?” 36 . Bu ayədə xəbər mənasındadır. 3) “Rəbbinin sənə olan nemətlərindən söhbət aç (təbliğ et)”. Bu ayədə isətəbliğ etmək mənasındadır. Göründüyü kimi, hədis kəlməsi “təhdis” məsdərindən əmlə gəlib, ən çox “xəbər vermək” mənasındadır. Bəzi alimlərin hədis sözünə “yenilik” mənasını verməkdə məqsədləri bu sözün “qədim” sözünün ontonimi olduğunu bildirmək olmuşdur. Bunlar qədim dedikdəQurani-kərimi, hədis (yeni) dedikdə isə Rəsulu-əkrəmə (s) aid edilən şeyləri nəzərdə tutmuşlar. 37 Peyğəmbər (s) öz sözü haqqında danışarkən hədis kəlməsindən istifadə etmişdir. Buradan belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, hədis sözünü sonralar bir termin olaraq Peyğəmbər (s) və Əhli-beytinə (ə) məxsus olması prinsipi elə məhz Peyğəmbərin (s) özünə məxsusdur. Məsələn,o, öz kəlmələrinin əzbərlənməsini müsəlmanlara danışarkən buyurmuşdur:“Ümmətimdən hər kəs dini işlərində ehtiyac duyduğu qırx hədis əzbərləsə, Allah onu qiyamət günü fəqihvə alim kimi dirildər.” 38
Həmçinin biz bu prinsipi digər məsum imamların (ə) kəlmələrində də görürük. Məsələn, İmam Sadiq (ə) buyurur: “Hər bir şey Allah kitabına və (Peyğəmbərin) sünnəsinə isnad edilə bilər və hər bir hədis Allahın kitabına müvafiq deyilsə, uydurmadır (dəyərsizdir).” 39
Sünnə Sünnə sözü lüğətdə “pis və yaxud bəyənilmiş yol” deməkdir. Hədis elmindəki mənası isə “Məsumun sözü, feli və ya təqriri” mənasındadır. 40 Bəzi alimlər də sünnə sözünü “Peyğəmbərin(s) yaşayış tərzi” kimi tərif ediblər. 41
Sünnə kəlməsi lüğəti mənada hədis sözündən fərqlənsə də, istilah baxımından və yaxud da hədis elmindəki mənasına görə hədis sözünün sinonimidir. 42 Ümumiyyətlə bəzi alimlər bəzi yerlərdə hədislə sünnəni bir-birindən fərqləndirsələr də, çox vaxt bu ikitermini eynimənalı bilmiş və birini digərinin yerində işlətmişlər. Amma sünnə sözü hədis sözünə nisbətən bəzən çox geniş anlam daşıyır, Məsumun (ə) həm əməlini, həm sözünü, həm də təqririni bildirir. Həmçinin sünnə Məsumların (ə) davranış üslublarını da ehtiva edir. Hədisşünas alimlər hədis və ya sünnənin ünsürlərini aşağıdakı kimi göstərmişlər:
Hədis (sünnə)
36 Taha-9 37 Sübhi əs- Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, İstanbul, 1996, səh. 4 38 Şeyx Abbas əl-Qumi, Zübdətül-əhadis, c. I, səh. 4 39 Əllamə Məclisi, Biharül-ənvar, c. II, səh. 478 40 Cəfər Sübhani, Üsulu hədis və əhkamuhu, səh. 19 41 Prof. Dr. İsmayıl Çakan, Hədis, səh. 19 42 Prof. Dr. İsmayıl Çakan, Hədis üsulu, səh. 26 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|