Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2).Feli sünnə
- Sarih və Zimni
- “qalə Rəsulullah (s) , qalən
- “sadaqa Salman
[16]
Qəvli Feli
Təqriri Vəsfi
Sarih Zimni
Xulqi Xilqi 1).Qəvli hədis (sözlü sünnə)-Məsuma (ə) aid kəlamdır. Məsələn, “Ey insanlar! Məndən sonra hec bir peyğəmbər yoxdur. Mənim sünnəmdən sonra da heç bir sünnə yoxdur. Hər kəs bunu iddia etsə, onun iddiası bidətdir və o cəhənnəmlikdir. Onu öldürün.” 43
Məsələn, “Peyğəmbər (s) bir işi etdiyi zaman onu sağlam edərdi.” 44
3).Təqriri hədis (sünnə)-Məsumun (ə) hüzurunda başqaları tərəfindən söylənən sözləri, edilən hərəkətləri və ya ona çatan xəbərləri sükut ilə qarşılamasına deyilir. Bu qrup iki qismə - Sarih və Zimni- bölünür:
səhabələrə aid hər hansı bir hərəkəti təsdiq və ya tənbeh etməsini açıq-aşkar şəkildə bildirməsinə deyilir.
Bu qrupa aid olan hədislər də iki qismə - Xulqi vəXilqi – bölünür: a) Xulqi hədis-Məsumun (ə) əxlaqına aid olan hədislərdir. Məsələn, “Peyğəmbər (s) insanların ən comərdi idi və onun comərdliyi ramazanda daha çox olardı.” 45
b)Xilqi hədis-Məsumun (ə) yaradılışına aid olan hədislərə deyilir. Məsələn, “Peyğəmbər (s) simaca insanların ən gözəli, yaradılış olaraq da ən mükəmməli, ən mütənasibi idi. O, nə çox uzun, nə də ki, çox qısa (gödək) idi.” 46
Şübhəsiz ki, adı çəkilən bütün qrupa aid olan hədislərin özünəməxsus rəvayət formulları vardır. Məsələn,qəvli hədisin rəvayətformulu:“qalə Rəsulullah (s), qalən- Nəbi(s)”və yaxud, “qalə Əli (ə), qaləs-Sadiq (ə)” kimidir. Feli hədisin rəvayətformulları “kanən-Nəbi (s), raeytun-Nəbiyyə (s)”-dir. Təqriri hədisin rəvayətformulları isə “fətəbəssəmən-Nəbi (s), fədahikən-Nəbi
47
Xəbər Xəbər lüğətdə hər hansı bir şey və ya bir məsələ ilə əlaqədar nəql edilən bilgi mənasındadır və hədis elmində hədis sözünün sinonimidir. 48 Həmçinin xəbər sözünü 43 Hürr əl-Amili, Vəsailüş-şiə, c. XVII, VII bab 44 Səhihi-Müslim, müsafirin-141 45 Səhihi-Buxari, etisam-4 46 Səhihi-Müslim, fədail-113 47 geniş məlumat üçün bax: Ali Yardım, Hədis I-II, səh. 32-33 [17]
“hədisşünasların istilahında hədisin sinonimi” kimi 49 və “Nəbidən sadir olan söz, fel və təqdirlərə aid edilməsi, xəbərin də həm Peyğəmbər və həm də başqalarından sadir olan şeylərin mənalarını bildirir” 50 şəklində tərif etmişlər. Bəzi alimlər tarix elmi ilə məşğul olanlarla hədis (sünnə) elmi ilə məşğul olanları bir birindən ayırmaq üçün birincilərə “Əxbari”, ikincilərə isə “Mühəddis” (hədisşünas) adını vermişlər. 51 Bəzi hədisşünaslar da “Xəbər ilə hədis arasında mütləq bir ümumilik və xüsusilik vardır, belə ki, hər hədis xəbərdir, amma hər xəbər hədis deyildir” demişlər. 52
lüğətdə az da olsa bir-birlərindən fərqlənsələr də, hədis elmindəki mənaları eynidir.
Əsər lüğətdə “iz” deməkdir, istilahda isə xəbər sözünün sinonimidir. 53 Bəzi alimlər isə əsəri “Məsumlardan başqa səhabə və tabeundan gələn hədis” kimi tərif etmişlər. 54 Bəzi alimlər də əsəri hədisin, xəbərin və sünnənin sinonimi bilmiş, əsərə nisbət edərək hədisşünasa “əsəri” adını da vermək olar demişlər. 55
Məşhur hədisşünas alim Nəvəviyə görə isə xəbər istər Peyğəmbərin (s), istər səhabənin, istərsə də tabeunun sözü olsun hamısı əsərdir. 56
Sənəd Sənəd lüğətdə “dəstək, dayanaq” mənasındadır. 57 Hədis elmindəki mənası isə “mətnin yoludur, yəni bir ravinin digər bir ravidən səhabəyə qədər rəvayətetməsidir” kimi tərif edilmişdir. 58 Həmçinin sənədi “mətnə götürən yol və ya rəvayətedənlərin isimləridir” kimi də tərif etmişlər. 59 Digər bir qrup alimlər də sənədə belə tərif vermişlər: “Biri digərindən almaq və nəql etmək surətiylə hədisi rəvayətedən şəxslərin – Peyğəmbərə (s) qədər – sıralandığı qismdir. Bir anlamda bu qisim o hədisi nəql edən ravilərin isim zənciridir o hədisin bizə kimlər vasitəsiylə gəlib çıxdığını göstərən termindir. Hədisin qaynağı deməkdir.” 60 Təriflərdən də göründüyü kimi sənəd ravilər zincirini qeyd etməkdir. İsnad termini sənədi qeyd etməkdir. Həmçinin hədis alimləri “İsnad sənədə şamil edilir və bu hədisin isnadı səhihdir və ya zəifdir deyilir” kimi işlədirlər. 61
48 həmin mənbə, səh. 36 49 Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 19 50 əl-Bani, Hədis üzərinə, səh. 30 51 Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 8 52 Süyuti, Tədribür-ravi, səh. 4 53 Ali Yardım, Hədis I-II, səh. 37 54 Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 20 55 əs-Süyuti, Tədribür-ravi, səh. 4 56 Ali Yardım, Hədis I-II, səh. 37 57 Arapça-türkce sözlük, “sənəd” maddəsi 58 Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 18 59 Təhanəvi, Yeni üsulu hədis, səh. 30 60 Prof. Dr. İsmayıl Çakan, Hədis, səh. 24 61 Cəfər Sübhani Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 18, Hüseyn bin Əbdüssəməd əl-Amili, Vusulül-əxyar ilə üsulil-əxbar, səh. 90
Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|