Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Təsnifüs-sünnə”
- “aləl-əbvab”
- I FƏSİL
- De ki: “Əgər siz Allahi sevirsinizsə, mənim ardimca gəlin ki, Allah da sizi sevsin və günahlarınızı bağışlasın. Allah bağışlayan və mərhəmətlidir!” 4
- biz ki, səni onların üzərində gözətçiolmağa göndərməmişik 6 .
- Həqiqətən Allahın Rəsulu Allaha, qiyamət gününə ümid bəsləyənlər və Allahı çoxzikr edənlər üçün gözəl nümunədir 8 .
- Peyğəmbəri çağırmağı öz aranızda bir-birinizi çağırmağınızla eyni tutmayin!.. 11
[9]
Göstərilən bölgülərin üçüncü pilləsini “Təsnifüs-sünnə” təşkil edir ki, bu da tədvin edilən (yazılıb kitab halına salınan) hədislərin istifadəsini sadələşdirmək və asanlaşdırmaq üçün hədisşünasların atdıqları bir addımdır. Belə ki, tədvin dövründə səhhət durumu və ifadə etdiyi möhtəvasi nəzərə alınmadan yazıya keçirilmiş olan hədis kitablarının müəyyən bablara (fəsillərə) ayrılması və hər babda hədislərin mövzusuna görə yerləşdirilməsi işi “Təsnifüs-sünnə” və ya “Təbvibüs-sünnə” adlanır. Hədislərin təsnifi bəzi istisnalar nəzərə alinmasa demək olar ki, tədvindən dərhal sonra, hicri II əsrin ortalarından V əsrin sonlarınadək (miladi VIII-XI əsrlər) olan dövrü əhatə edir. Əlbəttə ki, təsnifin özünəməxsus çeşidləri vardır ki, bunlar da “aləl-əbvab” (fəsillərə görə) və “alər-rical”(raviyə görə) olmaqla iki ana başlığa bölünür. Fəsillərə görə təsnifə camilər, sünənlər, müsənnəflərvə s. adları daşıyan əsərlər daxil edilir. Ricala görə təsnifə isə müsnədlər, möcəmlərvə başqaları daxildir ki, bunların da haqqında kitabın müvafiq fəsillərində məlumat veriləcəkdir. Adı çəkilən bölgülərin sonuncusu isə “Təhzibüs-sünnə” adlanır ki, bu da hicri V əsrin (miladi XI əsr) sonlarından başlayaraq günümüzədək olan dövrü əhatə edir. Hicri V (miladi XI) əsrin sonlarından – bəzi istisnalar nəzərə alınmaqla – yazılan hədis əsərləri orijinallıqdan uzaqdır və daha əvvəllər yazılmış kitabların üzərinə yazılmışdır 3 . Buna görə də kitabda hicri V əsrədək olan dövrü xronoloji ardıcıllıqla izləmiş, bundan sonrakı dövrlər isə yalnız məşhur əsərlərinə görə araşdırılmışdır. Həmçinin əsərdə bəzi görkəmli azərbaycanlı hədisşünaslar və onların əsərləri haqqında da məlumatlar verilmişdir.
3 geniş məlumat üçün bax: İbrahim Canan, Hədis üsulu və Hədis tarixi əsərinə [10]
Allah taala insanları doğru və düzgün yola yönəltmək, onların bütün fərdi və ictimai problemlərini həll etmək üçün Qurani-kərimi göndərdi. Peyğəmbər (s) də Allah tərəfindən göndərilən bu müqəddəs kitabı təkcə insanlara çatdırmaqla kifayətlənməyib eyni zamanda orada yer alan ayələri insanlara açıqlayıb izah edirdi. Bütün müsəlmanlarQurani-kərimin kamil bir ilahi kitab olması və orada heç bir dəyişikliyin olmaması haqqında müttəfiq fikirdədirlər. Lakin burada yer alan ayələr hər hansi bir anlayışı ümumi şəkildə bəyan edir, orada yer alan hökmlərin bütün təfərrüatlarını izah etmir. Deməli, belə olan halda müsəlmanların qarşısında Qurani- kərimin ayələrini doğru-düzgün şəkildə başa düşmək və burada göndərilən hökmlərə necə əməl etmək problemi dayanırdı. Belə olan halda müsəlmanların vəzifəsi nədir sualı ortaliğa çıxır. Qurani-kərim biz müsəlmanlara belə problemlərlə qarşılaşan zaman Peyğəmbərin(s) hədislərinə əməl etməyi əmr edir. Buna görə də müsəlman alimləri səhih hədislərin bütün müsəlmanlara höccət (dəlil) olduğu qənaətinə gəlmiş, möminlərin Peyğəmbərə (s) boyun əyib onun hökmünə tabe olmağı vacib buyurmuşlar. AllahQurani-kərimdə Peyğəmbərə (s) boyun əyəməyin vacib olduğu haqqında kifayət qədər ayələr göndərmişdir. Həmin ayələrdən bəzilərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar: •
sevsin və günahlarınızı bağışlasın. Allah bağışlayan və mərhəmətlidir!” 4 •
Söylə ki, “Allaha və onun Peyğəmbərinə itaət edin! Əgər üz döndərirsinizsə, şübhəsiz ki, Allah da kafirləri sevməz!” 5 •
...Biz səni insanlara peyğəmbər göndərdik. Allahın buna şahid olması kifayət edər.Peyğəmbərə itaət edən şəxs, şübhəsiz ki, Allaha itaət etmiş olur. Kim üz döndərsə, [qoy döndərsin] biz ki, səni onların üzərində gözətçiolmağa göndərməmişik 6 . •
Ey iman gətirənlər! Allaha, Peyğəmbərə və özünüzdən olan ixtiyar sahiblərinə itaət edin! Əgər bir iş barəsində mübahisə etsəniz, Allaha və qiyamət gününə inanırsınızsa, onu Allaha və peyğəmbərə həvalə edin! Bu daha xeyirli və nəticə etibarilə daha yaxşıdır 7 .
4 Ali-İmran-31 5 Ali-İmran-32 6 Nisa-79-80 7 Nisa-59 [11]
• Həqiqətən Allahın Rəsulu Allaha, qiyamət gününə ümid bəsləyənlər və Allahı çoxzikr edənlər üçün gözəl nümunədir 8 . •
Allaha və onun Peyğəmbərinə itaət edin. Bir-birinizlə çəkişməyin, yoxsa qorxub zəifləyər və gücdən düşərsiniz. Səbr edin çünki Allah səbr edənlərlədir 9 . •
Allaha və onun Peyğəbərinə itaət edin, [onlara qarşı çıxmaqdan] çəkinin. Əgər [itaətdən] boyun qaçırsanız, bilin ki, Peyğəmbərimizin vəzifəsi yalnız açıq bir təbliğidir 10 . •
Peyğəmbəri çağırmağı öz aranızda bir-birinizi çağırmağınızla eyni tutmayin!.. 11 •
Ey iman gətirənlər! Peyğəmbər sizi, sizləri dirildəcək [imana, haqqa] dəvət etdiyi zaman Allahın və onun Peyğəmbərinin dəvətini qəbul edin... 12 •
Bunlar Allahın sərhədləridir [hökmləridir]. Hər kəs Allaha və Peyğəmbərinə itaət edərsə, Allah onu ağacları altından çaylar axancənnətlərə əbədi olaraq daxil edər ki, bu da [möminlər üçün] böyük uğur və qurtuluşdur!Hər kəs Allaha və Peyğəmbərinə itaət etməyib onun sərhədlərini aşarsa,Allah da onu cəhənnəmə daxil edər. Onu rüsvayedici əzab gözləyir 13 . Yuxarıda göstərilən ayələr bir daha müsəlman ümmətinin Peyğəmbərə (s) və onun müqəddəs əhli-beytinə tabe olmağı, onların ardınca getməyinzəruriliyini sübut edir. Bütün bu ayələrdən başqa biz Peygəmbərin (s) hədislərində də o Həzrətə tabe olub, onun sünnəsini yaşatmağın vacib olduğunu görməkədəyik. Peyğəmbər (s) buyurur: •
14
• “Dinin əldən çıxması sünnənin tərk edilməsiylə başlayar.” 15
“Hər kəs mənə itaət edərsə, cənnətə girəcəkdir. Hər kim də mənə asi olarsa, o da cənnətə girə bilməz.” 16
•
“Ümmətimdən hər kəs dini işlərində ehtiyac duyduğu qırx hədis əzbərləyərsə, qiyamət günü Allah onu alimvə fəqih kimi dirildər.” 17
•
18
Həmçinin biz Əhli-beytdən (ə) gələn hədislərdə də hədis və sünnənin öyrənilməsinin və qorunub saxlanılmasının zəruri bir əməl olduğunu görməkdəyik. Bu haqda İmam Sadiq (ə) buyurur: •
əzbərləyərsə, qiyamət günü Allah onu alimvə fəqih kimi dirildər və ona əzab verməz.”
19
8 Əhzab-21 9 Ənfal-46 10 Maidə-92 11 Nur-63 12 Ənfal-24 13 Nisa-13-14 14 Səhihi-Buxari, nigah-1, Səhihi-Müslim, nigah-5 15 Sünəni-Darimi, müqəddimə-16 16 Səhihi-Buxari, kitabül-etisam fəsli 17 Şeyx Səduq, əl-Xisal, səh. 113 18 Küleyni, Üsuli-kafi, c. II, səh. 190 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|