Qaraqalpaq indd
Yüklə 5,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nizami Tağısoy Qaraqalpaq ədəbiyyatı
Nizami Tağısoy Qaraqalpaq ədəbiyyatı 382 383 qaraqalpaq teatrında müvəffəqiyyətlə getməsini də xüsusilə vurğulamışdır. Qaraqalpaq yazıçısının etirafına görə qardaş Azərbay- can xalqının ədəbiyyatında mövcud dram əsərlərinin gənc Qaraqalpaqstan teatrı səhnəsində uğurla tamaşaya qoyulması bu ədəbiyyatın nümayəndələrini səhnə əsərləri yazmağa həvəsləndirmişdir. J.Aymirzəyev Azərbaycan ədəbiyyatına qaraqalpaq şairlərinin böyük maraq göstərdiklərini qeyd edərək 1960-cı ildə Mirzə Ələkbər Sabirin seçilmiş şeirlər kitabı nın, 1961-ci ildə isə “Azərbaycan poeziyası antologi- yası”nın qaraqalpaq oxucularının istifadəsinə verəcəklərindən danışmışdır. XX əsrin 60-cı illərində Qaraqalpaq Yazıçılar Birliyinin cəmi 45 nəfər üzvü olmuşdur. Həmin dövrlərdə onların sırasında İbrahim Yusupov və Tilaubergen Cumamuradov kimi istedadlı yazıçıların olduğu da qeyd olunmuşdur. Söhbətdə Jolmirzə Aymirzəyev Bakıda və Azərbaycanda olduğundan məmnunluq ifadə etməklə, onlar üçün respublikamızın xeyli yaradıcı mövzular verdiyini bildirmişdir. Qaraqalpaq şairi eyni zamanda özünün Bakı haqqında şeirlər yazmaq fikrində olduğu nu da söyləmişdir. Lap sonda J.Aymirzəyev qara- qalpaq larla Azərbaycan ədəbiyyatı arasında qardaşlıq əla- qələri nin daha da möhkəmlənib inkişaf edəcəyinə dərindən inandığını da bir daha dilə gətirmişdir. 8 Azərbaycanda özbək ədəbiyyatı həftəsində iştirak et diyi zaman Yolmirzə Aymirzəyev «Ədəbiyyat və incəsənət» qə- zetin də iki müxtəlif mövzulu (mütərcim Qabil İmamver- diyev) şeirləri ilə çıxış etmişdir. «Gəlmişəm» adlı şeirində doğma elinin Qaraqalpaq olmasına baxmayaraq, müəllif Azərbaycanı öz vətəninin vüqarı, şeir-sənət diyarı, Nizaminin, Füzulinin eli kimi dəyərləndirdirərək qürurla söhbət açır: Aral, Amudərya sahillərindən, Bakı adlı gülüstana gəlmişəm. Çiçəklənən qaraqalpaq elindən, Çiçək fəsli bu məkana gəlmişəm. Azərbaycan, Vətənimin vüqarı! Azərbaycan, Iliçin övladları! Azərbaycan şeir-sənət diyarı, Səni görüb həyəcana gəlmişəm. Heyran oldum musiqinin dilinə, Zəhmətsevən gənclərinin əlinə, Nizaminin, Füzulinin elinə. Nur yayanda gün, cahana gəlmişəm. 9 Ədəbiyyat həftəsinin sonunda yenə də «Ədəbiyyat və İncəsənət» qəzetində J.Aymirzəyevin «Bakıda bir qız gördüm» şeiri yer almışdır. Şeirdə Bakı qızlarının gözəlliyi, onların ulduza bənzəməsi, avazı bülbül, saçları sünbül, ayla- günlə yarışan, vətən üçün çalışanlardan danışılır. Görünür, bakılı qızlar şairin sevgi dünyasını ovsunlamışlar: Çatdım əlli yaşıma, Ayla günlə yarışan, Ağ saç qondu başıma, Abşerona yaraşan, Ömrümdə görmədiyim Vətən üçün çalışan, Bir gözəl ulduz gördüm. Bir xoşbəxt ulduz gördüm. Bakıda bir qız gördüm. Bakıda bir qız gördüm. Saçları sünbül kimi, Azərbaycan övladı, Özü qızıl gül kimi, Açıqdır qol, qanadı, Avazı bülbül kimi, Dillərdə gəzir adı, Bir gözəl ulduz gördüm. Köksündə ulduz gördüm – Bakıda bir qız gördüm. Bakıda bir qız gördüm. 10 Qaraqalpaq yazıçılarından İbrahim Yusupovun da Azərbaycan, onun mədəniyyəti və ədəbiyyatı ilə əlaqələri olmuşdur. O, XX əsrin 80-ci illərində Bakıya gəlmiş, Nizami Tağısoy Qaraqalpaq ədəbiyyatı 384 385 xalqımızın mədəniyyətinə və ədəbiyyatına vurğunluğunu gizlət məmişdir. Elə həmin illərdə Almaz Binnətova «Ədəbiy- yat və İncəsənət» qəzetində İbrahim Yusupov yaradıcılığının bəzi xüsusiyyətləri ilə bağlı öz fikrini oxucularla bölüşərək onun şeir, poema, pyes, tərcümə, məqalə və s. sahələrdə qazandığı uğurlardan danışmışdır. 11 Qaraqalpaq ədəbiyyatı ilə Azərbaycan ədəbiyyatının əlaqələri XX əsrin 80-ci illərində xalq şairi Hüseyn Arifin köməyi ilə davam etdirilmişdir. 1985-ci ildə Özbəkistanın Xarəzm vilayətində xalq sənətkarlığı ilə əlaqədar yığıncaqda iştirak edərkən oraya Özbəkistanla yanaşı, Qazaxstandan və Qaraqlapaqstandan gələn el sənətkarları da toplaşmışdılar. Bu qrupun tərkibində iştirak edən H.Arif burada qaraqalpaq sənətkarları, şairləri ilə, onların köməyi ilə isə Berdağ yaradıcılığı ilə tanış olmuşdur. Üç gün davam edən bu maraqlı məclisdə gənc və yaşlı akınları, aşıqları, baxşiləri, jırauları hamı böyük maraqla dinləmişdir. Bu nümunələr sırasında Berdağın əsərləri baxşilərin ifasında daha gözəl səsləndirilmiş, bəzən ifaçılar təkrar olaraq səhnəyə dəvət olunmuşlar. Bütün bunların hamısı H.Arifi daha dərindən düşündürdüyündən, bu xalqların bir-birinə bu qədər yaxın olması ilə yanaşı, bir-birimizdən yasaq düşüb tanımamağımız onu təəccübləndirmişdir. H.Arif düşünmüşdür ki, laqeyd liyi- mizə görə dədə sənətkarlar qəbirdən baş qaldırıb bizi mə zəm- mət edə bilərlər. Elə buna görə də H.Arif Məhdim qulunun Alının, Ələsgərin Berdağın qanından olduğu nu söyləyirdi. Bu görüşlər zamanı Orta Asiya və Azərbaycan folklor- çuları və xalq sənətkarları arasında qarşılıqlı dostluq əlaqələrinin nizama salınması, vaxtaşırı görüşlər keçirib bu əsərləri dilimizə çevirib xalqlarımız arasında təbliğinin gücləndirilməsi qarşıya məqsəd kimi qoyulmuşdur. Bu vədin nəticəsi kimi də H.Arifin Berdağdan etdiyi tərcümələri həmin illərdə oxuculara çatdırılmışdır. 12 1977-ci ildə Nökisdəki «Karakalpakstan baspası»nda Berdağın işıq üzü görmüş əsərlərindən 29-nu H.Arif dilimizə tərcümə edərək Azərbaycan oxucularına təqdim etmişdir. Tərcümələrdə, bir tərəfdən, qaraqlapaqların etnik koloriti, milli düşüncə tərzi, Berdağın fərdi yaradıcılıq xüsusiyyətləri qorunub saxlanılmışdırsa, digər tərəfdən, onun yaradıcılığını Aşıq Alı, Dədə Ələsgər və digər xalq ədəbiyyatı nümayəndələrimizə yaxınlaşdıran məqamlar göz önündə canlandırılmışdır. Tərcümə zamanı H.Arif nəinki Berdağın şeirlərinin janr və forma xüsusiyyətlərini, bəzən eyni nümunə daxilində bir formadan digərinə keçidləri, sərbətsliyə meylli olduğunu nəzərdən qaçırmamış, orijinalın dəst-xəttini islah etmək yox, onu tərcümənin formatına orijinala xələl gətirməməklə ortaya qoymuşdur. Tərcümənin öz çətinlikləri olsa da, H.Arif onları uğurla dəf edə bilmişdir. Bədii nitqin poetik təşkili şeir tərcüməsinə öz möhürünü ritm, intonasiya, sintaktik quruluş, bədii obrazlar və s. digər komponentlərin varlığı ilə vurur. Bütün bunlar Berdağın şeirlərində özünü yaxşı nümayiş etdirir. Burada hər şeydən öncə intonasiyada mövcud olan musiqililik diqqəti cəlb edir. Berdağın şeirlərinin tərcüməsində H.Arif üçün musiqini duymaq zəruri idi. Nümunə üçün «Olan deyil» şeirinin tərcüməsindən bir neçə parçaya nəzər salaq: Bu dünyada heç bir zaman Nələr çəkib Qaraqalpaq, Bir adil şah olan deyil. Arzuları qalaq-qalaq. Nə qədər deyə, danışa, Yüz yalvar imama, heç vaxt Şair sözü yalan deyil. Bərabərlik gələn deyil. Nə qədər qopdu zəlzələ, Qaraqalpaq çox şey bilir, Yara vurdu qola, ələ. Çoxda ki, çoxları gülür, Yollar viran qalsa belə, Eləsi var yolda ölür, Bu torpaq dağılan deyil. Ölsə də, əyilən deyil. Yüklə 5,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|