о‘limtiklarni, mayda baliqlar, itbaliqlarni, shuningdek,
tarkibida oxak moddasi
kо‘p bо‘lgan о‘simliklarni yeydi.
48-rasm. Daryo qisqichbaqasining tashqi tuzilishi:
1 - boshkо‘krak; 2 - qorin; 3 - uzun mо‘ylov; 4 - kalta mо‘ylov; 5 - jag‘lar; 6 -
jag‘oyoqlan 7 - qisqich; 8 - yurish oyoqlari; 9 - qorin oyoqlari; 10 - dum suzgich.
Qisqichbaqalar ayrim jinsli. Jinsiy demorfizm (qarama-qarshi jinslarning bir-
biridan farqi) aniq ifodalangan. Urg‘ochilarining qorin qismi erkaklarinikiga
nisbatan kengroqdir.
Daryo qisqichbaqasining tanasi akron (bosh qismining birinchi segmenti) va
telsondan (tanasining oxirgi segmenti) tashqari 18 ta segmentdan iborat. Bu
segmentlarning har birida juft о‘simtalar bо‘lib, ular turli xil vazifalarni bajarishga
moslashgan va о‘z shakl jihatidan о‘zgargan oyoqlar bо‘lib xisoblanadi.
Qisqichbaqaning qorin qismi 6 segmentdan iborat. Shunga muvofiq unda olti juft
oyoqlar mavjud. Bularning eng oxirgisi – oltinchi jufti suzgich plastinkalar yoki
uropodalardir. Ular bо‘g‘imlarga bо‘linmagan va ancha yassilangan. Uropodalar
qisqichbaqa tanasining oxirida joylashgan telson bilan
birgalikda suzgich yoki
“dum yelpig‘ichi”ni hosil qiladi.
Qisqichbaqaning qorin qismidagi hamma oyoqlari ikkita ayrichadan – ichki
endopodit va tashqi ekzopoditlardan iboratdir. Kо‘krak qismi 8 segmentdan tashkil
topgan bо‘lib, ularda uch juft jag‘oyoqlar va besh juft yurish oyoqlari joylashgan.
Yurish
oyoqlarining
birinchi
jufti
boshqa
oyoqlarga
nisbtan
ancha
rivojlangaYurish oyoqlarining birinchi jufti boshqa oyoqlarga nisbtan ancha
rivojlangan va uning uchi kuchli qisqichga aylangan bо‘lib, ikki tomonida ohakli
xitindan iborat “tishchalari” bor. Jag‘oyoqlari turli xil vazifani bajaradi. Ular
orasida 2- va ayniqsa 3-jufti ancha rivojlangan, uning endopoditi ham jabraga
aylangan.
Qisqichbaqaning bosh qismida jag‘larga
aylangan oyoqlar, ularning
о‘simtalari va sezgi organlari joylashgan. Jag‘lari 3 juft bо‘lib, ulardan ikki jufti
pastki va bir jufti yuqorigi jag‘larni tashkil qiladi. Pastki jag‘ning ikkinchi asosi 4
parrakli plastinka shaklida tuzilgan bо‘lib, uning endopoditi uzun о‘simtaga,
ekzopoditi esa skafognatit “kemacha”ga aylangan.
Qisqichbaqaning bosh qismida sezgi organlari joylashgan. Ikki ayrichalik
antennalari tuyg‘u
organlaridir, antennulalari esa kimyoviy sezgi organidir.
Shunday qilib qisqichbaqaning tana segmentlarida joylashgan oyoqlar kelib
chiqishi va bajaradigan vazifalari jihatidan kо‘pqilli halqali chuvalchanglarning
bosh qismidagi sezgi organlari va parapodiyalari bilan о‘xshashdir.
Qisqichbaqaning qon aylanish sistemasi ochiq, ya’ni aralash tana bо‘shlig‘i
– miksotsel bо‘lganligi uchun qon tomirlar sistemasi tutashgan emas. Shunga kо‘ra
qon tana bо‘shlig‘ining qismlari bо‘lgan sinuslarda ham aylanib yuradi. Demak
qisqichbaqaning qoni tana suyuqligi – gemolimfahamdir.
Yurak qisqichbaqaning yelka tomonida miksotselning
alohida bir qismi
yurakoldi bо‘shlig‘i (perikardiy) bilan о‘ralgan holatda joylashgan. Yurakdan 5 ta
asosiy arteriya tomirlari chiqadi. Yurak kengayganda (diastola) ostiyalar ochilib
qon yurakoldi bо‘shlig‘idan yurakka о‘tadi, yurak qisqarganda esa (sistola)
klapinlar (ostiyalar) yopiladi va qon yurakdan chiqib, arteriya tomirlari bо‘ylab
tananing turli qismlariga, organlar orasidagi bо‘shliqqa
va lakunalarga kelib
qо‘yiladi.
Dostları ilə paylaş: