Qarshi davlat universiteti kimyo-biologiya fakulteti zooogiya kafedrasi

59-rasm. Suvarakning jinsiy sistemasi. 
A-urg’ochi suvarakning jinsiy organlari: 1-tuxum naylari; 2-tuxum yo’li; 3-urug’ 
qabul qilgich; 4-qo’shimcha bezlar; B-erkak suvarakning jinsiy organlari: 1-urug’-
don; 2-urug’ yo’li; 3-urug’ kanali; 4,5,6-qo’shimcha bezlar. 
Ishning bajarilishi. 
Hasharotlarning antomiyasini o’rganish maqsadida suvarakni 
chap qo’lingizga olib qorin tomonini pastga, bosh qismini esa oldingi tomonga 
haratib ushlang. So’ngra ingichka o’tkir qaychi bilan tananing ikki yon tomonidan 
boshgacha uzunasiga qirqib borib, oldingi ko’krakning yuqori teri qoplag’ichini 
ko’ndalangiga kesing. Xuddi shunday suvarakning ikkinchi yon tomonini ham 
qirqing. Keyin suvarakning qorin qismini pastga haratib vannachaga joylashtiring. 
To’g’nag’ichlar bilan bosh va qorin uchini parafinga mustaxkam sanchib qoying. 
So’ngra vannachaga suv quyib, kesilgan xitin qoplag’ichining chetini pintset bilan 
ushlab asta-sekin biroz ko’taring va xitinli yelka qoplamasi bilan birga ajralib 

---

ko’tarilayotgan muskul va traxeyalarni qirqib boring. Tergit ajratib olinadi va ichki 
yuzasini tashhariga haratib vannachaga to’g’nog’ichlar bilan sanchiladi va 
suvarakning ko’p kamerali yuragi o’rganiladi. qo’l lupasi yordamida suvarak 
ichagi atrofidagi traxeya naychalarini, jir (yog’) tanachalarini ko’ring. Ovqat hazm 
qilish sistemasini o’rganish uchun orqa ichakning keyingi uchini qaychi bilan 
qirqing va uni qisqich bilan qisib ushlab, biroz ko’taring va ichakning oldingi 
qismini ham kesib, keyin ichak naychasining bo’limlarga ajralishini qo’l lupasi 
yordamida aniqlang. O’rta ichakning boshlanish joyidagi ko’r o’simtalarga e'tibor 
bering. Malpigi naychalarini ichakdan ajratib olib, bir tomchi suvli buyum oynasi 
ustiga qoyib, mikroskopning kichik ob'yektivi yoki binokulyar orqali kuzating. 
Jinsiy organlar sistemasini qo’l lupasi orqali tekshiring. hazm va jinsiy organlarini 
ajratib olib, ularning ostida joylashgan qorin nerv zanjirini qo’l lupa yordamida 
kuzating.