QəRİbov asəF ƏZİzov anar
VI FƏSİL. Kommersiya fəaliyyətinin mahiyyəti
Yüklə 1,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
| VI FƏSİL. Kommersiya fəaliyyətinin mahiyyəti.
6.1. Kommersiya fəaliyyətinin mahiyyəti və onun əsas elementlərinin xüsusiyyətləri Kommersiya fəaliyyəti - mənfəət əldə etmək üçün əmtəələrin alqı-satqısı və ticarət xidmətlərinin göstərilməsi prosesində ardıcıl yerinə yetirilən ticarət - təşkilati əməliyyat- ların məcmusundan ibarətdir. Kommersiya fəaliyyəti ilə ticarət təşkilatları və müəs- sisələri, eləcə də, fərdi sahibkarlar məşğul ola bilərlər. Əm- təələr və xidmətlər belə fəaliyyətin obyekti kimi çıxış edirlər. Kommersiya fəaliyyətini həyata keçirən subyektlər mövcud qanunlara və qanunverici aktlara ciddi riayət etməli, alıcılara mədəni xidmət göstərməli, mənfəət əldə etməyə imkan verən səmərəli kommersiya qərarları qəbul etməlidirlər. Bu prinsiplərə riayət edilməsi kommersiya xidmətləri qarşısında qoyulan vəzifələrin müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsinə zəmin 99 və şərait yaradır. Kommersiya xidmətləri qarşısında qoyulan əsas vəzifələr isə aşağıdakılardan ibarətdir: - marketinq tədqiqatları əsasında bazar konyukturunun öyrənilməsi səviyyəsinin yüksəldilməsi; - bazarda yaranmış mövcud (cari) vəziyyəti nəzərə ala- raq müvafiq qərarların vaxtında qəbul edilməsi; - tərəfdaşlarla qarşılıqlı faydalı əlaqələrin (münasibət- lərin) qurulması; - müqavilələrin rolunun artırılması və tərəfdaşlarla imzalanmış müqavilələrə ciddi əməl edilməsi; - mal göndərənlərlə uzunmüddətli təsərrüfat əlaqələri- nin qurulması; - ayrı-ayrı əməliyyatların avtomatlaşdırılması vasitəsilə kommersiya fəaliyyətinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi. Kommersiya fəaliyyətini şərti olaraq bir neçə mərhə- ləyə bölmək olar. Bu mərhələlər aşağıdakılardan ibarətdir: - əmtəələrə tələbatın müəyyən edilməsi; - əmtəə tədarükçülərinin müəyyən edilməsi və onlarla təsərrüfat əlaqələrinin qurulması; - əmtəələrin topdan satışı üzrə kommersiya fəaliyyəti; - əmtəələrin pərakəndə satışı üzrə kommersiya fəaliy- yəti; - əmtəə çeşidlərinin formalaşdırılması və əmtəə ehtiyat- larının idarə edilməsi; - reklam informasiya fəaliyyəti; - ticarət xidmətlərinin göstərilməsi. Qeyd edilən hər bir mərhələ üzrə müəyyən kommersiya əməliyyatları həyata keçirilir. Bu zaman nəzərə almaq lazımdır ki, kommersiya əməliyyatlarının məzmunu, əmtəələrin hərəkəti prosesinin hansı mərhələsində olmasından asılı olaraq, fərqlənə bilən. Deməli, kommersiya fəaliyyəti zamanı reallaşdırılan əməliyyatların xüsusiyyətləri və məzmunu, əmtəələrin hərə- 100 kətinin seçilmiş formasından və onların hansı mərhələdə həyat keçirilməsindən asılıdır. Kommersiya fəaliyyətinin səmərəli həyata keçirilməsi müəyyən vaxt ərzində konkret məkanda formalaşmış bazar konyukturu, başqa sözlə, əmtəələrin reallaşdırılmasının sosial- iqtisadi, təşkilati-ticarət və başqa şərtləri haqqında dolğun informasiyanın mövcudluğu şəraitində mümkündür. Bu cür informasiyanın əldə edilməsi üçün həm əmtəə, həm də onun istehsalçıları haqqında məlumatlar toplanmalıdır. Bununla yanaşı, əmtəələrə tələbatı müəyyən edən sosial, iqtisadi, demoqrafıq və başqa amillər, eləcə də, əhalinin alıcılıq qabiliy- yəti haqqında informasiyalar toplanmalıdır. Eyni zamanda, düzgün kommersiya qərarları qəbul etmək və bazarda layiqli yer tutmaq üçün gözlənilən rəqiblər, onların imkanları, bazardakı mövqeləri haqqında da dolğun informasiyaya malik olmaq lazımdır. Toplanılan informasiyalar əmtəələrin bazarda reallaşdırılması mümkün olan miqdarının, onlara olan tələbatın həcminin müəyyən edilməsinə, satılacaq əmtəələrin çeşidlə- rinin düzgün seçilməsinə imkan yaradır. Bunlardan başqa, bazarın vəziyyəti haqqında informasiyalar səmərəli təsərrüfat əlaqələrinin qurulmasına da imkan yaradır. Belə ki, bazarın vəziyyəti, onun iştirakçıları haqqında informasiyalar yaranmış şəraitdə daha əlverişli tədarükçülər tapmağa və onlarla əlaqə yaratmağa imkan verir. Kommersiya fəaliyyətini həyata keçirmək üçün təda- rükçülər seçilərkən onların harada yerləşməsinə, təklif etdikləri əmtəələrin çeşidlərinə və keyfiyyət xüsusiyyətlərinə, mal gön- dərilməsinin şərtlərinə, əmtəələrin qiymətlərinə və s. diqqət yetirilməlidir. Şərtlər uyğun gəldiyi halda əmtəələrin göndəril- məsinə dair müqavilə imzalanmalıdır. Gələcək müqavilənin bütün şərtləri qarşılıqlı olaraq dəqiq müəyyənləşdirilməlidir. Yaxşı tərtib olunmuş müqavilə nəinki tərəflərin hər birinin mə- nafeyini nəzərə almağa imkan verir, eləcə də, onun ayrı-ayrı 101 bölmələrinin kifayət qədər əsaslandırılmaması səbəbindən gə- ləcəkdə mümkün fikir ayrılığından qaçmağa şərait yaradır. İmzalandıqdan sonra müqavilə tərəflər üçün məcburi xarakter daşıyır. Ona görə də kommersiya müəssisələri və təşkilatları daim müqavilə şərtlərinə əməl edilməsinə nəzarət etməlidirlər. Əmtəələrin topdan alışı həyata keçirildikdən sonra on- ların kommersiya müəssisəsinə daxil olması, nəqliyyat vasitə- lərinin boşaldılması, əmtəələrin kəmiyyət və keyfiyyətinə uy- ğun olaraq qəbul edilməsi, onların saxlanması, qablaşdırılması və s. üzrə bir sıra texnoloji əməliyyatlar yerinə yetirilməlidir. Qeyd edilən əməliyyatlar ticarətin həm topdan satış, həm də pərakəndə satış həlqələrində həyata keçirilməlidir. Bu həlqələ- rdə texnoloji əməliyyatlarla yanaşı kommersiya əməliyyatla- rının aparılması davam etdirilməlidir. Topdan ticarət müəssisələrində kommersiya fəaliyyəti sonrakı mərhələlərdə aşağıdakı əməliyyatların həyata keçiril- məsini nəzərdə tutur: - əmtəə ehtiyatlarının idarə edilməsi; - əmtəə çeşidlərinin idarə edilməsi; - reklam-informasiya fəaliyyəti; - əmtəələrin topdan satışı üzrə kommersiya fəaliyyəti; - alıcılara xidmət göstərilməsi. Topdan ticarətdə əmtəə ehtiyatlarının idarə edilməsi özündə onların normalaşdırılmasını, operativ uçota alınmasının və vəziyyətinə nəzarəti ehtiva edir. Əmtəə ehtiyatlarının forma- laşdırılması zamanı, ilk növbədə, onlara olan tələbat nəzərə alınmalıdır. |