Qustav Lebon xalqlarin və KÜTLƏNİn psixologiyasi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dördüncü bölmə İRQLƏRİN XARAKTERİNİN DAĞILMASI VƏ ONLARIN TƏNƏZZÜLÜ
itələyəcək. Onlar da məşhur ixtiraçılar kimi keçmiş dövrlərdə toplanmışların nəticələrini sintezləşdirirlər. Lakin bu analogiyanı həddən ziyadə uzağa aparmaq lazım deyil. İxtiraçılar sivilizasiyaların inkişafında mühüm rol oynayırlar, lakin xalqların siyasi tarixində bilavasitə heç bir rolları yoxdur. Bəşəriyyətin ümumi nailiyyətləri hesab olunan bütün mühüm ixtiralara görə (kotandan tutmuş teleqrafa qədər), minnətdar olduğumuz görkəmli adamlar, dinlərin əsası və ya imperiyaların işğalları üçün vacib olan, yəni tarixi gözəçarpacaq dərəcədə zahirən dəyişdirmək üçün lazım olan xarakter keyfiyyətlərinə malik deyillər. Mütəfəkkir problemlərin mürəkkəbliyini çox aydın görür, həmin problemlərdən heç olmasa birini təqib etməsi üçün o, nə vaxtsa dərin inama sahiblənməli və səylərinə layiq çox az siyasi məqsədlər güdməlidir. İxtiraçılar sivilizasiyaları zahiri görünüşünü dəyişdirə bilirlər; məhdud ağıllı, lakin enerjili - xarakterə və güclü həvəsə malik fanatiklər yalnız dinlərin və imperiyalarını əsasını qoya və kütlələri ayağa qaldıra bilərlər. Hansısa Amyenli Petrusun 10 çağırışı ilə milyonlarla adam Şərqə can atmışdı, hallüsinasiyadan əziyyət çəkən Məhəmmədin şöhrəti elə bir güc yaratmışdı ki, yunan-Roma dünyası üzərində təntənə qazana bilmişdi; hansısa naməlum bir monax olan Lüter Avropanı alovun və qanın ağuşuna atmışdı. Hansısa Qaliley və ya Nyutonun zəif səsini kütlə eşidə bilməzdi. Dahi ixtiraçılar sivilizasiyaların inkişafını sürətləndirirlər. Fanatiklər və hallüsinasiyadan əziyyət çəkənlər isə tarix yaradırlar. Tarix reallıqda nədən ibarətdir, ən azından kitablardan tanış olduğumuz rəvayət edilən o mübarizədənmi? Hansı ki insan aparır, ideal yaradır, ona təzim edir və sonra da onu məhv edir, bundanmı? Lakin məgər, bu cür ideallar təmiz elm qarşısında, səhrada hərəkət edən qumlar üzərində işığın yaratdığı ilğımdan daha yüksək dəyərə malik ola bilərlərmi? Lakin həmin ilğımlara bənzər hallüsinasiyadan əziyyət çəkən bəzi görkəmli yaradıcılar dünyanı dərindən dəyişdirə bilmişlər. Qəbirlərinin dərinliyindən onlar hələ də kütlələrin ruhunu öz düşüncələrinin əsarəti altında saxlayırlar. Onların rolunun mühümlüyünü inkar edə bilmərik, lakin eyni zamanda unutmayaq ki, cəhd etdikləri işi yalnız qeyri-iradiliklə, öz irqlərinin və zamanlarının hökmranlıq edən idealını təcəssüm etdirmək üçün həyata keçiriblər. Xalqın arzularını həyata keçirmədən onun rəhbəri ola bilməzsən. Musa Misir qamçısından əziyyət çəkən, illərlə qul olduqları üçün azadlıq ruhunu qəlblərində daşıyan yəhudilərin gözündə elə azadlığın özünü təcəssüm etdirirdi. Budda öz dövrünün sonsuz fəlakətlərini gördü və dində sevgi və mərhəmətə ehtiyac olduğunu anlaya bildi. Dünya ümumi şəkildə bundan əziyyət çəkirdi. Məhəmməd min yerə parçalanmış, bir-birinə düşmən kəsilən qəbilələri dinin köməyilə xalqın siyasi birliyinə çevirməyə nail oldu. Artileriyaçı Napoleon o zaman xalqın əsas əlamətlərini təşkil edən hərbi şöhrət, şan-şövkət və inqilabi təbliğat idealını həyata keçirərək, on beş il ərzində ən çılğın macəralarla müşayiət olunan səfərlə bütün Avropanı dolandırdı. Nəhayətdə ideyalar, nəticə etibarilə onları həyata keçirən və yayan adamlar, dünyanı idarə edirlər. Müdafiəçiləri arasında hallüsinasiyalardan əziyyət çəkənlərin və etiqadlı insanların olması, bu, həmin andan onların təntənəsini təmin edir. Gücünün hərəkətə keçməsi üçün onların həqiqət və ya yalan olmaları elə də böyük downloaded from KitabYurdu.org əhəmiyyət daşımır. Tarix göstərir ki, ən cəfəng ideyalar insanları daha çox fanatikləşdirir və daha mühüm rol oynayırlar. Ən yalançı xəyallar üzündən dünya indiyə kimi çox güclü sarsıntılara məruz qalıb: əbədi hesab olunan sivilizasiyalar dağılıb, digərləri yaranıb. Dünya yoxsul ruhlara məxsusdur, lakin bir şərtlə ki, onlar dağları yerindən oynadan kor-koranə imana malik olsunlar. Filosoflar nəyinsə məhvi üçün özlərini əsrlərlə buna sərf edirlər, halbuki dərin etiqadlı insan bunu bir gündə yarada bilir, buna görə onun qarşısında baş əyməlidirlərmi? Həmin dərin etiqadlılar sanki dünyanı idarə edən gizli qüvvələrin tərkibində iştirak edirlər. Onlar tarix tərəfindən qeydə alınmış ən mühüm hadisələrin yaradıcılarıdırlar. Şübhəsiz, fanatiklər yalnız xülyalar yayırdılar, eyni zamanda qorxulu, yoldançıxaran və boş xülyalar. Bəşəriyyət indiyədək bunları çox görüb, şübhəsiz ki bundan sonra da görməkdə davam edəcək. Onlar yalnız kölgədir, lakin onlara hörmət etmək lazımdır. Onların sayəsində atalarımız ümidin nə olduğunu öyrənmiş və həmin kölgələrin ardınca aparılan qəhrəmancasına və şiddətli mübarizə bizləri ibtidai barbarlıqdan çıxararaq, indiki zamanda olduğumuz məntəqəyə gətirib, çıxarıb. İllüziyalar sivilizasiyaların inkişafında demək olar ki, bütün amillərdən ən qüvvətli olanlarıdır. İllüziyalar ehramları meydana gətirmiş və beş min il ərzində Misiri azman heykəllərlə örtmüşlər. İllüziyalar əsrlərin ortasında bizim nəhəng kilsələri ucaltmışlar və Qərbi işğalların fiksiyası üçün Şərqə hücum etməyə məcbur etmişlər. İllüziyaların təqibi ilə dinlərin əsası qoyulmuş və onların sayəsində bəşəriyyətin yarısını özlərinə tabe etdirə bilmişlər, ən nəhəng imperiyalar da elə onlar tərəfindən yaradılmış və məhv edilmişlər. Bəşəriyyət öz səylərinin çoxunu həqiqəti təqib etməkdən daha çox, yalanların ardınca getməyə sərf etmişdir. Təqib etdikləri xülyalar onları məqsədlərinə çatdırmadı, lakin bu təqib zamanı o, heç axtarmadığı bir tərəqqiyə çatdı. 9 1790-cı ilin martında baş vermiş fransız inqilabından sonra təşkil olunmuş 83 departamentdən biri, orada 1793-cü ildə Jak Katelinin başçılığı altında əksinqilabi qiyam baş qaldırıb. 10 Xristian zahidi, ilk xaç yürüşlərinin ilhamvericisi və təşkilatçısı Dördüncü bölmə İRQLƏRİN XARAKTERİNİN DAĞILMASI VƏ ONLARIN TƏNƏZZÜLÜ downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|