Radyo telev zyon s nema anab L m dali lat n amer ka

 
 
77 
“Üçüncü  sinema”  politiktir  ve  sosyal  adalet  için  mücadele  eder.  letişim 
süreci üründen, politik değerler ürün değerlerinden daha fazla önem taşır. “Üçüncü 
sinema”  tarihsel  olarak  analitik,  kültürel  olarak  özgün,  sinemasal  olarak  politik  ve 
aydınlatıcı  filmlerden  oluşmaktadır  (Gazetas,  2003:  33).  Yeni  gerçekçilikten 
etkilenmiştir  ama  yeni  gerçekçilikten  farklı  olarak  politik  bir  duruş  da  sergiler. 
Yönetmenlerinin  sınıfsal  geçmişleri,  Batılılaştırılmış  bir  eğitim  almış  olmaları  ile 
halkın çoğunluğundan farklıdırlar ama bağımsızlık ve yükselmeye başlayan Üçüncü 
Dünya duyarlılıkları ile entelektüel olarak halka daha yakınlaşırlar. Teorik olarak, üç 
kıtalı (Asya, Afrika, Latin Amerika) devrim politikada, estetik ve anlatısal devrim ise 
sinemada görülür  (Shohat,  2003: 55).  Teorileri, genel  olarak  sadece  Latin  Amerika 
ile sınırlı kalmamış, Asya ve Afrika’yı da kapsayacak şekilde genişlemiştir. “Üçüncü 
sinema”  ulusal  bağımsızlık  peşinde  olan,  mistizm,  ırkçılık,  burjuva  ve  popüler 
sömürgecilik karşıtı sinemadır (Stollery, 2002: 205). 
 
Üçüncü sinemacıların temel sinemasal prensipleri gerçekçiliktir. Bunun yanı 
sıra  politiktirler,  sinemanın  da  politika  ve  propaganda  malzemesi  olarak 
kullanılmasından yanadırlar. Ortak bir Latin Amerika kültürünün oluşmasından yana 
olsalar da, ABD kaynaklı kültürel emperyalizme karşı ulusal sinemaların öneminden 
bahsederler.  Toplumun  alt  kesimlerini  anlatırlar,  kitsche  varan  anlatılardan 
çekinmezler.  
 
Üçüncü  Dünya  kavramsallaştırması,  sadece  Latin  Amerika  ile  ilgili  olmasa 
da, Latin Amerika’nın siyasal, ekonomik ve dolayısıyla sosyal hayatını anlamak için 
önemli bir kavramdır. Bu kavramdan üretilmiş sinema akımları da, Latin Amerika ve 

---

 
 
78 
dünya  sineması  üzerine  önemli  bir  teorik  perspektif  oluşturmaktadır.  Latin 
Amerika’da  ortaya  çıkan  sinema  hareketleri  ve  teorileri  ile  Üçüncü  Dünya  fikri 
arasında ve özellikle “bağımlılık okulu” teorileri arasında bağlantılar vardır. Sinema 
akımları  da,  Batı’dan  farklı,  kendine  özgü  ve  politik  bir  sinema  dili  oluşturmaya 
çalışmaktadırlar.  
 
“Üçüncü sinema” fikri sadece Latin Amerika ile sınırlı değildir, tanımı gereği 
Asya ve Afrika’yı da içine alır. Üçüncü sinema fikri, temel olarak sadece Solanas ve 
Getino’nun  değil,  aynı  zamanda  Rocha’nın,  Espinosa’nın  makalelerinden  de  yola 
çıkan  bir  yol  izlemiştir.  Solanas’ın  yanı  sıra,  Jorge  Sanjines,  Ousmane  Sembene, 
Yusuf Şahin, Theo Angelopulos, Ritwik Gatak başta olmak üzere birçok yönetmen 
“üçüncü  sinema”  kavramsallaştırmasının  içine  sokulur.  Arjantin’de  Solanas  ve 
Getino’nun  yanı  sıra  Leonardo  Favio,  Raymundo  Glayzer,  Felipe  Cazals  üçüncü 
sinemacılar  arasında  sayılabilir.  “Üçüncü  sinema”nın  teorik  altyapısı  Latin 
Amerika’da  atılmıştır,  ama  Afrikalı  ve  Asyalı  sinemacılarda  “üçüncü  sinema” 
örnekleri  ortaya  koymuşlardır  (Mowitt,  1998:  131).  Kahire’de  1969’da,  Cezayir’de 
1973’de  Üçüncü  Dünya  film  festivalleri  düzenlenmeye  başlanmıştır  (Stam,  2000: 
95).  Bu  festivallerin  amaçları  arasında,  Üçüncü  Dünya  ülkelerindeki  sinemacılar 
arasında  iletişimi  artırıp,  ortak  bir  mücadele  alanı  yaratmak  vardır,  ancak  Latin 
Amerika dışında önemli sinema teorileri üretilememiştir. 
 
 
 
 

---

 
 
79 
2.4-)   
 
 
 S NEMA HAREKETLER  
 
Latin  Amerika’da  “üçüncü  sinema”nın  oluşması  ve  geçirdiği  evrelerin 
başlangıcında  1950’lerde  Bunuel’in  Genç  ve  Düşmüş  gibi  kent  fakirliği  filmleri  ve 
Torre  Nillsson’un  Buenos  Aires  orta  sınıf  değerlerini  veren  filmleri  yer  alır.  Onun 
ardından,  1950’lerin  sonu  ve  1960’ların  başındaki  yoksulluk  ve  eşitsizlikten  yola 
çıkıp  favelalara,  sertaolara  giden  Cinema  Novo  ve  Küba  sineması  gelir.  Üçüncü 
dalga  olarak  1960’ların  sonunda  Arjantin,  Bolivya  ve  Şili’de  amaçları  sadece 
gerçekliği  kaydetmek  değil,  onu  açıklamak,  değiştirecek  yolları  bulmak  olan 
devrimci sinema gelir (Burns, 1973: 570-574). 
 
1950’lerde,  Latin  Amerika  sinemasında  değişiklikler  olmaya  başlamıştır. 
Sinema  endüstrileşirken,  sinemadaki  auteurlerin  sayısı  da  artar.  Bu  endüstrinin 
içindeki  yetenekli  auteurler,  gerçekçi  stiller  kullanarak,  Üçüncü  Dünya’daki  sosyal 
ve  ev  hayatının  göstermeye  çalışırlar.  1960  ve  1970’lerin  ilk  dönemindeki  önemli 
“üçüncü  sinema”  teorileriyle  birlikte  politik  içerikli  sinema  (Armes,  1987:  54)  bu 
auteur
lerin ürünüdür.  
 
1960’larda  Latin  Amerika  sineması  radikalleşmeye  başlamış  ve  zamanla 
endüstriyel medyaya karşı bir silah olmuştur (Xavier, 2003: 54). Fernando Birri’nin 
belgesellerinden başlayarak, Bolivya’da Ukamau grubu ve Jorge Sanjines’in filmleri, 
Brezilya’da  Cinema  Novo  ve  Marjinal  Sinema  akımları,  Arjantin’de  Fernando 
Solanas  ve  Octavio  Getino’nun  filmleri  ve  yazıları  ve  Küba  sineması  hep  bu 
dönemin ürünüdür.  

---

 
 
80 
 
1960’ların  sinema  hareketleri  ortaya  çıkış  dönemleri  ve  varolma  süreçleri 
açısından politika ile birebir ilişki içerisindedir. Bu birlikteliğin en iyi örneğini Küba 
sineması  oluşturmaktadır.  Devrimden  önce  neredeyse  hiç  olmayan  Küba  sineması 
devrimin ürünü olarak ortaya çıkar. Yine Brezilya’da Cinema Novo hareketi, ilerici 
bir yönetim döneminde ortaya çıkmış ve 1964’de yaşanan askeri darbenin ardından 
duraklamak  zorunda  kalmıştır.  Askeri  iktidarın  yumuşamasının  ardından  yeniden 
ortaya  çıkan  Cinema  Novo  ve  ondan  türeyen  Marjinal  Sinema  akımları  da  politik 
durum ile ilgilidir. Şili’de de benzer bir şekilde 1969–1973 yılları arasında Salvador 
Allende  iktidarı  döneminde  Şili  Yeni  Dalgası  filmleri  ve  sinemacıları  ortaya 
çıkmıştır.  Politik  olarak  daha  özgür  bir  dönemde  ortaya  çıkan  sinema  hareketleri 
askeri  darbelerden  sonra  oluşan  baskı  dönemlerinde  son  bulmak  zorunda  kalmıştır. 
Küba  sineması  hariç  diğer  sinema  hareketlerinin  hepsi,  askeri  darbelerle  kesintiye 
uğramıştır.  Askeri  darbeler,  sosyal  ve  sinemasal  umut  döneminin  sonu  olmuştur. 
Arjantin ve Şili’de askeri darbeler sinema hareketlerinin sonunu getirirken, Brezilya 
ve  Bolivya  gibi  ülkelerde,  sinema  hareketleri  iktidarların  değişken  yapısına  paralel 
olarak devam edebilmiş, ara vermiş ya da değişmiştir. Küba sineması ise uzun yıllar 
aynı karakterini devam ettirebilmiştir. 
 
1967’de  Şili’de  Vine  del  Mar  Film  Festivali  yapılmaya  başlar.  Bu  festival 
bütün Latin Amerika sinemasını bir araya getirmeye ve birbirlerinden etkileşimlerini 
sağlamaya çalışan ilk çalışmalardan birisidir. Bu festival sayesinde Latin Amerikalı 
yönetmenler ve sinema hareketleri birbirlerinden etkilenmiş, ortak sinema özellikleri 
artmıştır.  Sinema  hareketlerinin  dışında  kalan  Meksika’da  ise  yeni  popüler  türler 

---