Rah im o V v. R., Ubayd ullayev n. U

3 -§ . Diskontirlash
Murakkab foizlarni teskarisiga hisoblash ish tartibiga 
diskontirlash deyiladi. Tegishli foiz stavkasini diskont stavkasi deb 
atash qabul qilingan (discount — chegirma).
Murakkab foiz formulasi qo‘llanilganda, hisoblab ustiga 
qo‘yiladigan pul miqdori o‘sib boradi, diskontirlaganda teskarisi 
bo‘lib, chiqariladigan skidka hisobiga kamayadi.
Diskontirlash — bugungi kun nuqtayi nazaridan kelajakdagi
35

---

3-misol. Konning ruda zaxirasi 7 yil davomida qazib olish uchun 
yctarli. Konni sotib olish narxini aniqlang. Pul oqimini hisoblash 
natijasi 2.2-jadvalda keltirilgan. Hisobga olinadigan diskontirlash 
stavkasi 20% deb belgilangan. (Bu minimal foyda me’yori) 
obyektning ishlashini yaxshilash uchun ajratilgan kapital qo'yilma 
miqdori 11
mln dollarni tashkil etadi.
2.2-jadval
Yillar
Pul oqimi 
mln dollar
Diskontirlash koeffltsientining 
hisobga olinadigan stavkasi - 
2 0 % (l+ / )"
Hozirgi davrdagi 
narxi (PV ), 
mln dollar
1
3.00
0,8333
2,4999
2
5.00
0.6944
3.4720
3
4,00
0,5787
2,3148
4
6.00
0.4823
2.8938
5
3.00
0,4019
1,2057
6
2.00
0,3349
0.6698
7
3,00
0.2791
0,8373
26.00
-
13,8933
Kapital qo'yilniani hisobdan chiqarib olamiz
110000
Sotib olish narxi
2.8933
4 - § . Hozirgi davrdagi so f qiymat
(N et Present Value - N PV )
Obyektni taxminiy narxga yaqinligini aniqlash maqsadida 
baholashning awalgi bosqichida hozirgi davrdagi sof qiymati 
hisoblanib aniqlanadi.
Hozirgi davrdagi sof qiymat yillik pul oqimining hozirgi vaqtdagi 
qiymati bilan belgilanadi. Bu rudnik rahbarlari kutayotgan bo'lajak 
investitsiyaning oMchami bo‘lib, ruda koni loyihasi uchun qancha 
miqdorda boMishi mumkinligini ko‘rsatadi.
Hozirgi vaqtda sof qiymatni aniqlashda quyidagi narxlovchi 
ko‘rsatkichlar hisobga olinadi:
a) j - investisiya (kapital qo‘yilmalar);
b) NC - har yillik sof pul oqimi, bu soliqlarni toMagandan 
keyingi, olingan kredit foizlari va boshqa qarzlarning bir qismini 
toMagandan qolgan pul miqdori;
d) diskontirlash koeffitsientiga muvofiq to‘lanadigan sof pul 
oqimini hisob-kitob qilish muddati (yil boshi yoki oxirgi sanasi);
38

---

1
e) tavakkalchilik, loyihaga kiritilgan, diskontirlash stavkasida 
hisobga olinadigan stavkasiga tcng;
f) pul oqimining hammasi, bundan so‘ng yilning oxirida 
aniqlanadi va pul oqimini hisoblashda faqat real mavjud pulgina 
hisobga olinadi;
g) kapital uskuna dastgohlar amortizatsiyasi hisob-kitobda 
ishtirok etmaydi, soliqlar esa ishtirok etadi.
Pul oqimini hisoblashda quyidagi oMchamdan foydalaniladi:
h) investitsiya (g) jadvalida, pul oqimi dinamikasini aks ettiradi;
i) ishlab chiqarish xarajatlari (operating cost) va daromadi 
(revenue).
Daromad - bu tovar mahsulotining qiymati (narxi) bilan 
ifodalanadi.
Korxonaning foydasi tcng boMadi, daromaddan ishlab chiqarish 
xarajatlarini olib tashlagandan keyingi miqdori.
Ishlab chiqarish foydasidan soliqlar, kredit uchun toMovlar (foizi) 
va qarzlar toManganidan so'ng qolgan mablag‘ miqdoriga sof foyda 
deyiladi.
Aylanma kapital - ishlab chiqarishga 3 — 6 oy mobaynida 
sarflagan xarajatlari, ular hisob-kitobga kiritiladi.
Hozirgi davrdagi sof qiymatni (N P V ) aniqlash usullarini 
yaxshiroq tushuntirish uchun uning mohiyatini misolda keltiramiz.