RəBİYYƏt aslanova qloballaşma və

2 5 4
Q LO BA LLA ŞM A  VƏ M Ə D Ə N İ  M Ü X T Ə LİFLİK
məkanında 
ruslara 
münasibət 
haqda 
tədqiqatının 
nəticələrini  açıqlamışdır.  Müəllifin  göstərdiyi  rəqəmə 
görə,  1989-cu  ildən  Ermənistanda  yaşayan  51,6  min  rus 
əhalidən  indi  10  minə  qədər  (yəni  0,3%)  qalmışdır. 
Rusiyanın  “ 1  №-li  müttəfiqi”  olan  ölkədə  rusların  sayı  4 
ildə  5  dəfə  azalıb.  Müəllif  Azərbaycanda  180  min  rus 
(2,3%)  yaşadığını,  4  ildə  0,5  dəfə  azaldığını  misal  çəkir, 
burada  rus  əhaliyə  Ermənistanla  müqayisədə  fərqli 
ictimai-siyasi,  psixoloji  münasibətin  olduğunu  xüsusi 
vurğulayır.  O  göstərir  ki,  rus  icması  Azərbaycanda 
yetərincə  fəal  ictimai-mədəni  mövqe  tutur,  heç  bir  ciddi 
problem  hiss  etmirlər.  50-yə  yaxın  rusdilli  mətbuat 
orqanının qeydiyyatdan keçməsi  müəllifin fikrincə, heç də 
pis  göstərici  sayıla  bilməz.  O,  belə  qənaətə  gəlir  ki, 
“Azərbaycanda  rus  əhalisinin  normal  gələcəyi  var,  hər 
şey  onların  özlərindən  asılıdır”. 
(“Ayna”  qəzeti,  22 
avqust,  2003-cü  il,  №32).  Göründüyü  kimi,  ermənilərin 
naxələflikdə bənzərləri yoxdur.
“Azərbaycanın  tərkibində  olmaları  Qarabağ  ermə­
niləri  üçün  heç  bir  təhlükə  yaratmır”  -   bu  da  Avropalı 
ekspert  Azbiyom  Eydenin  keçən  il  Azərbaycanda  işgüzar 
səfəri  zamanı söylədikləridir.  Milli azlıqların hüquqlarının 
müdafiəsi 
üzrə 
Avropa 
Çərçivə 
Konvensiyasının 
Məşvərət  Komitəsi  nümayəndə  heyətinə  başçılıq  edən, 
hüquq  doktoru,  Norveç  İnsan  Hüquqları  İnstitutunun 
professoru  A.Eyde,  digər  avropalı  ekspertlərlə,  QHT- 
larının  dağ  yəhudilərinin  yaşadığı  yerlərdə  olmuşdur. 
Səfərin  sonunda  o  demişdir:  "real  həyat  və  praktikada 
sizin  gözəl  ölkədə  məskunlaşan  milli  azlıqlara  münasibət 
çox  qənaətbəxşdir,  sadəcə  bu  sahədə  “Milli  azlıqlar 
haqqında”  milli  qanunvericilik  işlənmə  mərhələsindədir. 
Mən  xüsusilə  vurğulayıram:  həyat  və  praktikada  deyil, 
qanunvericilik 
müstəvisində 
lazım 
olan 
işlər 
də 
görülməkdədir”.
Azərbaycanda  etnik-müxtəlifliyi  müxtəlif  maraq  və 
məqsədlər  üçün  istifadə  etmək  istəyən  qüvvələr  -   həm
Fəsil II.  Q loballaşm a və m ədəniyyətlərin  dialoqu
2 5 5
daxildə,  həm  də  xaricdə  -   həmişə  olmuşdur.  Azər­
baycanın  əzəmət  və  qüdrətini  sübut  edən  bu  rəngarəng, 
“sosial-mədəni  kapitalı”  əleyhimizə  yönəldənlərin  son 
cəhdlərinin  qarşısı,  Azərbaycan  xalqının  böyük  lideri, 
müdrik  rəhbərimiz  Heydər  Əliyev  tərəfindən  qətiyyətlə 
alındı.  H.Əliyevm  yuxarıda  epiqraf  olaraq  göstərdiyimiz 
sözləri  onun  Azərbaycanda  yaşayan  xalqlara  qayğı  və 
münasibətinin bir məqamıdır.
Yeri  gəlmişkən,  böyük  öndərimizin  qəbul  etmədiyi 
“milli  azlıq”,  “azsaylı  xalq”,  “etnik  azlıq”  və  s.  kimi 
ifadələrin  obyektiv-elmi  təyinatı  hazırda  dünya  ictimai 
elmində ən çox müzakirə edilən mövzulardandır.
“Azlıq” və  ya “çoxluq”la deyil,  sadəcə  müxtəliflik  və 
fərqlilik,  “özəllik”  kimi  cizgi  və  çalarlar  daşıyan  mədə­
niyyətlərə,  ciddi  elmi  anlayışların tətbiq  edilməsi  zərurəti 
dəfələrlə  vurğulanmışdır.  Həqiqətən  də,  burada  da  biz, 
Heydər  Əliyevin  siyasi-elmi  fəhm  və  müdrikliyinin  bir 
daha təsdiqini görürük.
Rusiya alimləri də həmçinin “Qafqaz millətindən olan 
şəxslər”  anlayışının  yalnız  KİV-lərdə  deyil,  hətta “elmi 
ədəbiyyat və  rəsmi  sənədlərdə  də  əksini  taparaq,  özündə 
nə  qədər  mənfi  ideoloji  yük və  qərəz-qarşıdurma  “imici” 
daşıdığını  təkidlə  tənqid  edirlər.  Onların  fikrincə,  bu 
münasibətin  müqabilində,  Qafqaz  torpaqlarına  səyahət 
edən 
avropalıların 
bu 
xalqların 
geniş 
qəlbi 
və 
qonaqpərvərliyini  təsvir  etdiyi  xatirələri  çox  böyük  təzad 
və paradoksdan xəbər verir.
“Hər bir xalqın əbədi  yaşanlığı-onun”  müxtəlifliyinin 
vəhdətindədir”  ideyası  çox  qədimdir.  Bu  gün  ən  müxtəlif 
səviyyə  və  istiqamətlərdə  gedən  qloballaşma  prosesində, 
mədəniyyətlərin  qloballaşaraq  yekcins  “bir”  mədəniyyət, 
“eyni”  (Qərb)  mədəniyyətinə  çevrilməsindən  duyulan 
narahatlığa  rəğmən,  bu  qədim  ideya,  “multikulturalizm”, 
“mədəni  müxtəliflik”,  “mədəni  plyüralizm”  və  s.  kimi 
müstəqil 
elmi-kulturoloji 
tədqiqatların 
aparılmasını 
şərtləndirmişdir.

2 5 6
Q LO BA LLA ŞM A  VƏ M Ə D Ə N İ  M Ü X T Ə L İFL İK
Yeri  gəlmişkən,  hazırda Almaniyada  “immiqrant  mə- 
dəniyyəti’nin  rolu  və  əhəmiyyəti,  əcnəbi  vətəndaşların 
alman cəmiyyətinə və mədəniyyətinə  inteqrasiyası” prob­
leminə dair geniş elmi diskussiyalar gedir.
Söhbət,  əsasən  türk  miqrantlardan  gedir.  Çünki, 
mədəni  inteqrasiya  və  ünsiyyət, 
mədəni  dəyərlər 
insanları  ayırmağa  deyil,  birləşdirməyə  qadir  olan 
qüvvədir.
Dünyada elə  bir mədəniyyət yoxdur ki, etnik, milli  və 
bəşəri  aspektləri  özündə  birləşdirməsin.  Buna  görə  də 
mədəniyyətlərarası  dialoq  həm  dünya dövlətləri  arasında, 
həm də hər bir mədəniyyət daxilində getməlidir.
Müxtəlif  mədəniyyətlərin  bərabərhüquqlu  əmək­
daşlığı  və  birgəyaşayışına  nümunə  kimi,  adətən,  mədə- 
niyyətlərdəki  fərq  və  özəlliklərə  böyük  dəyər  kimi 
qiymətlədirən  İsveçrə  modelini  göstərirlər.  Burada  3 
rəsmi  dil  (alman,  fransız,  italyan)  mövcuddur.  23 
kantondan  hər  birinin  öz  konstitusiyası,  parlamenti  və 
hökuməti  var.
Yaxud  Finlandiyada  isveçlilər  cəmi  8%  olsa  da, 
burada ikinci rəsmi  dövlət dili -  İsveç dilidir.
Bu  ölkələrdə  separatçılığa  dair  tələb  və  'çıxışların, 
irəli  sürülən  ərazi  iddialarının olmadığını vurğülasaq onda 
başqa mənzərə alınır.
“Azərbaycançılıq”  ideologiyası  dövlətçiliyimizin  gə­
ləcəyi  üçün  qlobal  düşüncə  tərzi  ilə  lokal  fəaliyyətin 
uğurlu 
sintezini 
təmin 
edən, 
bütün 
dünyadakı 
azərbaycanlıları  da əhatə  edən mənəvi  imperativ kimi hər 
kəsə aid olur.
Heç  kimə  qarşı  yönəlməyərək,  dünya  elmi  ictimaiy­
yətinin  məqbul  hesab  etdiyi  (“Konstitutsional  patriotizm” 
-   məs.  “İlahi,  Amerikanı  hifz  elə!”)  məfkurə  qismində 
çıxış edir.
Azərbaycan  Respublikası  2000-ci  il,  16  iyunda 
Azərbaycan  Respublikasının  prezidenti  H.Əliyevin  qərarı 
ilə  ümumbəşəri  dəyərlərə  sadiq  olduğunu  təsdiqləyərək,
Fəsil II.  Q loballaşm a  və  m ədəniyyətlərin  dialoqu
257
insan  hüquq  və  azadlıqlarına  rəğbət  bəsləyərək  "Milli 
azlıqların  müdafiəsi  haqqında"  Avropa  və  Çərçivə 
Konvensiyasına  qoşulmağa  dair  qanun  qəbul  etmişdir. 
Konstitusiyamızın  25-ci  maddəsində  dilindən,  dinindən, 
irqindən,  mənşəyindən  və  s.  asılı  olmayaraq,  dövlətin 
bütün  vətəndaşların  hüquq  və  azadlıqlarının  təminatçısı 
olması təsbit olunmuşdur.
Bu  gün  Azərbaycanda  onlarla  milli-mədəniyyət 
mərkəzləri  fəaliyyət  göstərir.  Azərbaycan  Respublikası 
mədəniyyət  nazirliyi  YUNESKO-nun,  Avropa  Şurası  və 
ATƏT-in  “mədəni  müxtəlifliyə”  dair  proqramlannda  fəal 
iştirak  edir.  Mədəniyyət  Nazirliyi  “Azərbaycam  mədəni 
müxtəlifliyi” layihəsini hazırlamışdır.
Nazirliyin  “Azərbaycanda  mədəni  siyasətə  dair  milli 
məruzəsi”  Avropa  Şurasına  təqdim  olunmuş,  Avropa 
Şurasının saytında yerləşdirilmişdir.
Milli  azlıqların  dilində  radio-televiziya  verilişlərinin 
geniş 
yayımlanmasını 
Avropa 
Şurasının 
eksperti 
vurğulamışdır.
Azərbaycan  öz  milli-etnik  tərkibi  ilə  düüyanın  ən 
nadir,  özünəməxsus  və  mədəni  sivilizasiyalarından 
biridir.  Müxtəlifliyin  vəhdəti  -   etnik,  milli  və  ya 
konfessional  fərqlərin  aradan  qaldırılması  demək  deyil. 
Milli  və  bəşərinin  vəhdəti,  Azərbaycan  xalqının  ortaq 
dəyərlər  və  davranış  münasibətləri  adlı  məkanın 
formalaşmasım,  etnik  şüurda  hər  bir  qatın  statusunu 
sezməyə  imkan  verir,  özünün  real,  tarixi-mədəni 
varlığının subyekti olmasına şərait yaradır.
Azərbaycanda 
mədəniyyətlər 
və 
dinlərarası 
münasibətlərin  durumu,  etnik-milli-bəşəri  müstəvilərin 
ahəngdar  mövcudluğu  baxımından  dünyaya  örnək  ola 
bilər.  Bizim  diyarda həmişə  dialoq  sənəti:  həm  dinləmək, 
həm  də  dinlənilmək,  məsləhətləşərək  qərar  qəbul  etmək 
bacarığı  tarix  boyu  yüksək  qiymətləndirilmiş,  mənəvi 
dəyər  əhəmiyyəti  kəsb  etmişdir.  Xalqımızın:  “Əgər 
məsləhət  etməyə  bir  adam  yoxdursa,  papağını  qabağına

258
Q LO BA LLA ŞM A  VƏ M Ə D Ə N İ M Ü X T Ə L İFL İK
qoy,  onunla  məsləhətləş”  -   deyimi  dialoqa  münasibətin 
bariz  nümunəsidir.  Mədəniyyətlərarası  münasibətlərdə 
Azərbaycan  xalqının 
dialoji 
potensialı: 
tolerantlıq,
humanizm, xeyirxahlıq, yalnız mənəvi-mədəni  deyil, həm 
də  çox  dərəcədə  ictimai  məzmun  daşıyır.  Bunlar  xal­
qımızın şərəf,  ləyaqət, həqiqət və s.  dair təsəvvürlərindən 
ayrılmazdır 
və 
Azərbaycanda 
müxtəlif 
xalqların 
birgəyaşayışının  immanent  mənəvi-sosial  nizamlayıcısı 
kimi çıxış edir.
Vətənimizdə  yaşayan  etnik birliklərin  nümayəndələri 
üçün  özünü  “Azərbaycanlı”  kimi  hiss  etmək  heç  bir 
vəchlə  etnik  hiss  və  identikliyin  itməsi  kimi  və  ya  etnik 
identifıkasiya,  özünü  təcrid  və  qapalılıq  kimi  başa 
düşülməməlidir.  Bu  hər  birimizin  “Azərbaycan  vətən­
daşı” və xalqının nümayəndəsi” olmaq  kimi  təbii  bir halın 
ifadəsidir.  Doğrudan da, “Biz - Azərbaycanlıyıq!”.  Və  hər 
birimiz  öz  etnik  və  dini  mənsubiyyətimizdən  asılı 
olmayaraq,  belə  bir  fikrin  həqiqiliyini  dərk  və  etiraf 
edirik:  Azərbaycanda,  burada  yaşayan  bütün  xalqların 
etnik,  dini  mənsubiyyətini  inkar  etməyən,  onlara  hörmət 
bəsləyən  və  mühafizə  edən  real  tarixi,  sosial  və  mədəni 
birlik-vəhdət mövcuddur və dövlətimiz onun qarantıdır!
Bunları  dərk  etmək,  gerçəkliklə  bağlılığı  .  duymaq, 
özünü  vahid  məkan  və  zamanın  üzvi  tərkib  hissəsi  hesab 
etmək,  etnik-milli  özəlliyi  zənginləşdirir,  tamamlayır  və 
şəxsi  sosial-mədəni  təsəvvürlər  məkanını  hədsiz  geniş­
ləndirir,  belə  bir  məntiqi  nəticəyə  gəlməyi  mümkün  edir: 
Hər  birimizin  və  bütövlükdə  Azərbaycanın  gələcək 
fıravanlığının təməli  “azərbaycançılığın”  birləşdirdiyi  bü­
tün xalqların səylərindən qurulur.
MƏNBƏLƏR
Azərbaycan  dilində
1.  R.Aslanova.  Müsəlman  ruhanilərinin  tarixinə  baxış.  // 
“Qanun” jurnalı,  1997, №15.
2.  P.Bülbüloğlu.  İnsan.  Zaman.  Mədəniyyət.  //  Mədəni-maarif 
işi. 2001, №718.
3.  Y.Qarayev.  XXI  əsr.  Qlobal  sivilizasiya  və  Şərq dəyərləri.  // 
Dirçəliş -  XXI əsr, 2001, №1-2.
4.  Y.Qarayev.  Azərbaycan  ədəbiyyatı:  XIX-XX  yüzillər.  Bakı: 
Elm, 2002.
5. A.Əhədov. Azərbaycanda din və dini təsisatlar. B.  1991.
6.  Ş.Əsgərov.  Təhsilimiz:  dünən,  bu  gün,  sabah.  Bakı: 
“Azərbaycan” nəşriyyatı,  2003.
7.  R.Əliyev.  Azərbaycan  mədəniyyətinin  inkişafında  islamın
yeri. // tslam sivilizasiyası Qafqazda.  Bakı  1998. 
-
8. R.Əliyev. İslam və Azərbaycan mədəniyyəti.  B.,  1998.
9.  M.Kərimov,  R.Mustafayev.  Azərbaycançılıq  fəlsəfəsinə dair./ 
Dirçəliş -  XXI əsr, 2001, №41.
10. R.Mustafayev.  Fikir azaddır.  Bakı, 2002.
11.  Z.Məmmədov.  Azərbaycan fəlsəfəsi tarixi. Bakı,  1994.
12. Şeyxülislam A.Paşazadə. Qafqazda islam.  Bakı,  1991.
13. N.Cəfərov.  Azərbaycanşünaslıq məsələləri.  Bakı, 2001.
14. H.Cavid.  Əsərləri. 4 cilddə, c.2. Bakı,  1982. 394 s.
15.  Q.Cavadov.  Azərbaycanın  azsaylı  xalqları  və  milli  azlıqları. 
Bakı, Elm, 2000,  440s.
16.  M.Fizuli. Həqiqəti-s-süəda. Bakı, Gənclik,  1993.
17.  A.Şükürov.  Qloballaşma:  mahiyyəti  və  perspektivləri.  Bakı, 
2001,  170 s.
Dövrii  mətbuat:
18. “Azərbaycan” qəzeti, 2003-cü il, 3  mart.
19.  ”Yeni Azərbaycan” qəzeti. 2003, №043.
20.  Dini Qurumlarla iş Üzrə Dövlət Komitəsinin Bülleteni. 2002, №4.

2 6 0
Q LO BALLAŞM A   VƏ M Ə D Ə N İ M Ü X T Ə LİFLİK
21. Dirçəliş -  XXI əsr.  2001-çi il,  №42 (avqust).
22. “Qanun” jurnalı,  1997, №15.
23. Mədəni-maarif işi. 2001, №718.
24.  “Çıraq” jurnalı,  1999, №3.
25. 
“Simurq” 
Azərbaycan 
Mədəniyyət 
Assosiasiyasının 
tədqiqatları.  Bakı, 2001.
Rus dilidə:
26.  Артановский C.H.  Историческое единство  человечества  и 
взаимное влияние культур. Л.,  1977.
27.  М.М.Бахтин.  Эстетика словесного творчество.  М,  1979.
28.  Ф.Бродель.  История  цивилизации.  1980.
29.  И.Г.Гердер.  Идеи  к философии истории человечества.  М, 
1991.
30.  Фредди  Боллаг.  Имя  Аллаха  и  число  66.  Пер.  с  немецк. 
М, 2003.
3 1.  Лео  Яковлев.  Суфии:  сборник  притч  и  афоризмов.  Серия 
«Антология мысли». М., 2002.
32. Э.Вильсон.  Философия  и теология.  М,  1995.
33.  Восток-Запад.  Исследования.  Переводы.  Публикации.  М, 
1982.
34.  Восток-Запад.  Исследования.  Переводы.  Публикации.  М, 
1982.
35.  Вопросы  философии.,  1984, №4.
36. Вопросы  философии.  1999, №2.
37. Вопросы философии. 2003, №1.
38.  Г.Г.Гадамер. Актуалыгост прекрасного.  М,  1991.
39.  И.Г.Гердер.  Идеи  к философии  истории  человечества.  М, 
1991.
40.  Г.Э.Грюнебаум.  Классический  ислам.  (600-1258-е  годы). 
Баку,  1998.
41. 
Г.Э.фон 
Грюнебаум. 
Основные 
черты 
арабо­
мусульманской культуры. -  М,  1981.
42.  Г.Гулиев.  Архетипы  Рода  Коркута.  (В  лабиринтах  мен­
талитета).  Баку,  1999.
43.  Динамика  культуры:  теоретико-методологические  аспек­
ты.  М,  1989.
44. С.Грофф. За пределами мозга. М, 2000.
45.  Б.С.Ерасов.  Культура,  религия  и  цивилизация  на  Востоке. 
М,  1990.
M ə n b ə lə r
261
46.  М.А.Батунский.  Западно-Европейская  исламистика  и  ко­
лониализм.  Современные  идеологические  проблемы  в  странах 
Азии и Африки.  М,  1970.
47. Духовная культура и этническое самосознание.  М.  1990.
48.  Динамика  культуры:  теоретико-методологические  про­
блемы. М,  1999,
49.  Давидович'  В.Е.,  Жданов  Ю.А.  Сущность  в  культуры. 
Ростов-на Дону,  1979.
50. Н.Данилевский. Россия и Европа.  М,  1991.
51.  А.В.Журавский.  Христианство и ислам.  М,  1990.
52. Л.Васильев. История Востока. В 2-х т. Том.2.  М,  1998.
53. Л.Васильев.  История  Востока.  В 2-х т. Том.2.  М,  1998.
54.  В.Кулиева.  Роль  и  позиция  мусульманского  духовенства 
в  социально-политической  и  культурной  жизни  Азербайджана  в 
XIX -  начале XX вв. Баку, 2003.
55.  Б.Кпючников. Исламизм, США и Европа. М, 2003.
56.  А.Кудрявцев.  Мусульмане во Франции. М, 2002.
57.  Краткий  словарь  культурологических  терминов  понятий 
и терминов. М, 2000.
58.  Культурные  ценности:  Прошлое  и  современность.  -   М, 
1988.
59.  Китай  вступающий  в  XXI  век.  //  Общество  и  экономика. 
1999, №9.
60. М.С.Каган. Философия  культуры. СПб,  1996.
61. Иорданский В.Б.  Этнос и нация.  1992.
62. Ислам. Энциклопедический словарь.  М,  1991.
63.  Ислам и исламская культура в Дагестане.  М, 2001.
64.  Э.Кассирер. Опыт о человеке.  М,  1993.
65.  А.Кребер,  К.Кпакхон.  Култура:  Критический  обзор  кон­
цепций и определений.  М,  1977.
66. К.Леви-Стросс. Первобытное мышление. М,  1994.
67.  Левада  Ю.А.  Традиция.  //Философская  энциклопедия.  М, 
1970. Том 5.
68.  Р.Ланда.  Мусульманская  диаспора и  исламоэсктремизм  в 
Велико Британии.  М, 2002.
69. Мир на рубеже тысячелетий, М, 2001.
.  70.  Михеев  В.В.  Глобализация  в  понимании  зарубежных 
ученых. // Проблемы Дальнего Востока. 2000, №1.
71.  С.М.Михайлова. Социология  культуры.  М,  1999,232с.
72.  Р.Мертон.  Социальная  теория  и  социальная  структура  // 
Социсс,  1992, №2.

2 6 2
Q LO BA LLA ŞM A   VƏ M Ə D Ə N İ M Ü X T Ə L İFL İK
73.  У.Монтгомери  Уотт.  Влияние  ислама  на  средневековую 
Европу.  М,  1976,  Г.Э.фон  Грюнебаум.  Основные  черты  арабо­
мусульманской  культуры. -  М,  1981.
74.  Мир Ислама.  М., 2000.
75. Механизмы  культуры.  М,  1990.
76. Моисеев Н. Новое  политическое мышление.  М, 2000.
77.  Ж.Э.Мамедов.  «Исламская  культура»  как  «политический 
ресурс»  антисоветизма.  Критика  советологических  концепций  // 
В  кн:  Актуальные проблемы полама.  Баку,  1988.
78.  Политические  отношение  на  Востоке:  общие  и  особен­
ное. М.,  1997.
79. Жан  Пикте.  Развитие  и принципы  международного  гума­
нитарного права.  МККК, М,  1994.
80. Преодолевая барьеры.  М, 2002.
81. С.Рубинштейн.  Человек и  мир.  М,  1979.
82. Россия  и мусульманский мир.  2002, №12.
83. Россия и мусульманский мир. 2002, №4.
84. П.Сорокин.  Человек.  Цивилизация. Общество.  М.  1992.
85.  П.Сорокин.  Главные  тенденции  нашего  времени.  М, 
1997.
86.  Современная западная  философия. М,  1991.
87. Средневековый ислам. Лекции по культуре.  1953.
88.  Современные концепции кризиса.  М.  1991.
89. Сравнительное изучение культур. M,  1999,
90.  А.Сагадеев.  Наследие  ислама:  История  и  современность. 
//  Предисловие  к  книге.  У.Монтгомери-Уотт.  Влияцие  ислама  на 
средневековую Европу. М,  1976.
91. Э.Тайпор.  Первобытная культура.  М,  1989.
92.  А.Тойнби. Постижение истории.  М.,  1991.
93. А.Тойнби.  Цивилизация  перед судом истории.  М,  1996.
94.  Толерантность.  Под.  Ред. Хомякова М.Б. -  Екатеринбург, 
2000
.
95.  Удовник  С.Л.  Глобализация:  семиотические  подходы.  М, 
2002
.
96. Философский энциклопедический словарь.  М.,  1993.
97.  Ф.А.Хайек. Общество свободных. Лондон.  1990.
98.  С.Хантингтон.  Столкновение  цивилизаций.  М.  2003, 
607с.
99.  К.Юнг.  Сознание и бессознательность. СПб,  М,  1997.
100. Яковец 10.В.  История  цивилизаций.  Изд.  2-ое.  М,  1997.
M ə n b ə lə r
2 6 3
xarici dildə
101.  Bauman Z. Qlobalization.  1998.
102. G.Putzcr. The Macdonaldization o f society. Calibom.  1993.
103. N.Daniel. Islam. Evrope and Empire. Edinbourgh,  1966.
104. A.Champolor. Saladin. Je fur heros Islam. Paris,  1956.
105. M.Edwards. The legacy of Islam. Oxford,  1974.
106. J.Riesler.  Incil. Matta.  1:21.
107.  R.Robertson.  Globalization.  Sosial  Theory  and  Global  Cul­
ture. -  London, Sage,  1992.
108.  A.Appadurai. Culture and Globalization.  1998.
109.  Global  Culture:  Nationalizm,  Globalization  and  Modernity. 
London,  1990.
110. Robertson. Globalization.  Sosial Theory and Global  Culture. 
-L ondon, Sage,  1992.
111. A.Appadurai. Culture and Globalization.  1998.
112.  Global  Culture:  Nationalizm,  Globalization  and  Modernity. 
London,  1990.
113.  The  crisis  of Westernization  in  Turkey  //  Innovation,  v  8. 
№4,  1998;  həmçinin:  J.Özel,  Üc  məsələ:  Teknik.  Mədəniyyət. 
Yabançılaşma. İstambul.  1992.
114. d'Encause H. The Islamic minorities.  1985.
115.  A.Rorlich.  Not  by  history  alone:  The  retrieval  of  the  past 
among the Tatar and the Azeris -Central  Asian suvvey. Oxbord,  1984, 
v.3, №2.
116.  Kikushi  M.  Creativity  and  Ways  o f  Thinking:  Japanes 
Style” //Physics Today.  1981.
117.  Hanners  H.  Notes  on  global  ecumene  //  Public  Culture. 
1989, №1.
118.  Sosial  change  and  Modernity.  Berkeley.  Univ  of  Califom. 

Yüklə 396,29 Kb.