5 20
Azarbaycan şifahi xalq adabiyyatı antologiyası
haribaya başlamışdılar.
Çar çinovniKi:
- San Hacarsan!, - deyir.
ÜlKar:
- Xeyr, man Hacar deyilam.
Çar çinovniKi:
- Ancaq Hacar bela yaraqlana bilar, ancaq Hacar bu dağlarda
qorxmadan taK, tanha gaza bilar.
ÜlKar:
- Inanın, man Hacar deyilam!
ÜlKar başına galan qaziyyani danışır, laKin ona inanan olmur.
Deyirlar Ki, indi bu geyimda, bu hünarda silahlı qadın ancaq Hacar
ola bilar, vassalam . Qadını gatirib Zangazurda qazamata salırlar.
Bir neça gündan sonra Sultan Kişi ovdan dönür. Arvadını ev
da görmür. Hal-ahval tutub dağlara qayıdır. Kişi çox axtarır, Ül
Kari gördüm deyan olmur. Onun ali har yerdan üzülür va qayıdır.
Aradan üç ay Keçir, yena da arvadın na qaldısını, na öldüsünü de
yan olmur.
Bir gün xabar çatır Ki, Qaçaq Nabi Arazın qırağında KazaKla
ra yaman divan tutub.
rir.
Bu xabardan sonra höKumat şübhalanir. Şuşaya adam gönda-
Harnin adam galib Sultan Kişidan soruşur:
- A Kişi, sa nin nayin i tib?
Sultan Kişi hayacanlı halda:
- A başına dönüm, üç ay bundan avval arvadım ÜlKar itib .
Kaş ova gedan yerda qıçım sınaydı .
Galan nafar bildirir Ki, arvadın Zangazurda qazamatdadır,
onu Qaçaq Nabinin Hacarina oxşadıblar.
ÜlKar qazamatdan azad olandan sonra arina deyir:
- Indi Ki ma ni Hacara oxşadıblar, qoy sani da N abiya oxşat
sınlar. Gal gedaK onların dastasina qoşulaq.
Can, can, a Karam
lsrafil ağa Qaçaq Karamin atasını öldürmüşdü, qaçaq Karamin
da hacısı onun qardaşını. Onların arasında tayfa düşmançiliyi baş
lanmışdı. Karamin atası Zal oğlu lsgandar o Kanda galma, qarib ol
duğuna göra qayınatasından savayı ona arxa duran olmamışdı. lsra
fil ağanın atası isa sayılıb-seçilan, canişinliKda sözü Keçan, baylar,
xanlar, ağalar yanında dediyi tutulan dağdan ağır bir mülKadar idi,
Ravayatlar
5 2 1
özü da hamişa ayri atıb düz vurmuş, özünü üzda ela-obaya, cama
ata canıyanan Kimi tanıtmışdı. Onun iç üzünü ilK dafa Qaçaq Kara
min atası açdığına göra ayilişmişdilar. İsrafil ağanın atası Qaçaq Ka
ramin atasını şara saldırıb sürgün elatdirmişdi, sonra da oğlunu öl
dürtmüşdü. Qaçaq Karam qisas almaq üçün Kanddan baş götürüb
getmişdi, öz başının dastasi ila gah İranda, gah da Turanda
harlanirdi. Amma atasının qanını yerda qoymayacağına and içmişdi.
Bir il qış çox harK galir, qar üstüna qar yağır, qar qurşağa çı
xır, tez-tez da sazaq asi b qarı buza döndarir.
Karam galib axşamdan İsrafil ağanın boyvermaz hasarından
aşır, ot çardağının qaranlığında dayanır. Başını qoltuğun altına
soxub qıvrılmış itlarin, atlını atdan saldıran, göyda uçan quşu da
qapmaq istayan KÖpaKlarin, sarvaxt qancıqların biri da duyuq düş
mür.
Karam fiKirlaşir Ki, qış geeasi uzun olur, İsrafil ağa, heç ol
masa, bir dafa eşiya çıxacaq, bu da onu birca güllaya qurban elayib
gedacaK .
Çox gözlayir, İsrafil ağa sahara az qalmış başı buxara papaq
lı, çiyni yapıncılı halda hayata enir. Qoyun-qoltuğuna dolan sazaq
onu üşüdür, titradir. O, darindan bir ah çaKib deyir:
- Can, can, a Karam . Man birca hovur tab gatira bilmiram,
san bu neça ilin qışını çöllarda neca Keçirirsan?
Düşmanin onun da dardini çaKdiyini eşidan Qaçaq Karam tü
fangi dahanından salır, hasardan aşı b gedir.
Köhna N axçıvanı
Aşıq alasgar Naxçıvan Şaruruna qonaq galir. El ağsaqqalları
öz aralarında sözlaşirlar Ki, bu mahalda bir maşhur el havası var,
agar Aşıq alasgar o havanı çala bildi, ona böyüK dövran yığacağıq,
yox, çala bilmadi, ancaq atına arpa-saman veracayiK .
Maclis başlanır. El ağsaqqalları Naxçıvanda maşhur olan el
havasından söz salırlar. alasgar maclisdan icaza alı b bayıra çıxır.
Görür Ki, bir çoban hüşKürayinda bir hava çalır, yaqin edir Ki, bu
harnin hava olacaq.
Maclisa qayıdır. Sazını KÖynayindan çıxarır va ağsaqqallara
üzünü tutub deyir:
- Qadim adata göra aşıq avval bir "Divani" , bir "Tacnis" va
bir da bir "El havası" üsta çalıb-oxuyandan sonra söhbata başlar.
Amma görürarn Ki, sizin arzunuz avval-avval Naxçıvanda maşhur
olan el havanızı eşitmaKdir. Ela isa qoyun sazımı sizin havanız üs-
5 2 2
Azarbaycan şifahi xalq adabiyyatı antologiyası
ta KÖKlayim .
alasgar sazı KÖKlayir. Naxçıvan havasını ela bazaya-bazaya ça
lır Kİ, ağ'saqqallar bir ağ'ızdan "afarin, Aşıq alasgar" deyirlar.
alasgar deyir:
- Bu sizin "Köhna Naxçıvanı" havanız . Amma bu havanın bir
balası, bir gülü da var.
Sazın KÖK va pardalarina balad sanatKar eyni sas qatarında bu
havadan bir qol ayırır, bir gül vurur. "Naxçıvan gülü" havasını ya
radır.
Tamsillar
525
Bu
tülKü imiş
TülKü axşamdan çox vurnuxdu, alina bir şey Keçmadi, gaza
gaza galib bir boyacı damının üstüna çıxdı. ayilib bacadan içari ba
xanda ayaqlarının altındaKI torpaq uçdu, o, boyaq Küpünün içina
düşdü. Hoppanıb qırağa çıxdı, güzgüda özünü tanımadı, gördü xo
ruzquyruğu çaldı. O biri Küplara atıldı, güzgünün qabağında şön
güdü . Özüna hey göz qoyub sevindi Ki, daha hara istasa gedar, heç
Kim onu tülKüya banzadib tüfang atmaz , itlara boğdurmaz .
Sahar tezdan usta şagirdi qapını açıb içari giranda tülKü onun
qıçlarının arasından sürüşüb qaçdı, meşaya girdi.
Bela deyirlar Ki, palangin darisi barli-bazaKli olduğu üçün
heyvanlar onu özlarina şah seçiblarmiş. Xabar palanga çatdı Ki, sa
nin şahlığın öldü, çünKi meşada sandan çox yaraşıqlı xilqat peyda
olub .
Palang onlara dedi:
- NeynaK, tapın gatirin. O mandan yaraşıqlı olsa� onu şah se-
çarsiniz , man isa ona qulluqçu.
TülKünü tapıb gatirdilar. Palang baxıb özü da etiraf etdi Ki,
bela göz al xilqata ilK da fa rast galir.
TülKü şah oldu, palang ona qulluqçu .
Aylar ötdü . Yazın leysan yağışları başladı. Sel-su yavaş-yavaş
TülKünün bar-bazayini soldurub, onu öz asiina oxşatdı.
Bir sahar TülKü şaha qul Kimi qulluq elayan Palang ona baxıb,
baxıb dedi:
- Rangin getdiKca tülKüya oxşayırsan.
TülKü gördü danmağın yeri deyil, "yox" desa Palang onu par-
ça-parça edacaK, düzünü boynuna aldı:
- Bali, TülKüyam.
Palang allarini dizina vurdu:
- Lanat manim zannima, rangina allanıb, manim Kimi palang
sanin Kimi boz tülKüya bir il nöKarçiliK eladi.
Yavaş-yavaş döşa da çatasıyam
Neça gün idi Ki, Ayı da, TülKü da özünü ora-bura vururdu,
aclıq onları haldan salmışdı. Harasi bir dafa yuxarı dırmaşdı Ki,
bal Ka o yandaK ı Kanddan bir şey qapışdıra bildilar.
Bir qayalığa qalxan daranin içinda onlar üz-üza galdilar. Tül-
KÜ yaltaqlanmağa başladı:
- Ayı lala, Allah sani yaxşı yetirdi. Neça gündü acam , sanin
Dostları ilə paylaş: |