5 3 2
Azarbaycan şifahi xalq adabiyyatı antologiyası
öz ayağı ila galib meşaya çıxıb, gedib tutaram, bu da olar manim
axşam yemayim.
TülKü sas galan tarafa yaxınlaşdı, gördü Ki, yeKa bir Xoruz a
ğacın lap KaBasina qonub, fiKirlaşdi Ki, ora dırmaşa bilmayacaK ,
odur Ki, onu xoş qılıqla dindirdi :
- Xoruz lala, sanin bizim bu yeriara basdığın qadamlarin mü-
baraK . Xeyir ola?
Xoruz dedi :
- Man burada taza Kand salacağam .
TülKü dedi:
- Xoruz lala, yaxşı niyyatdir, Allah xeyir elasin. Olarını man
da bu Kandda yaşayım?
Xoruz etiraz etmadi:
- Niya olmur.
TülKü gördü söz sözü yaxşı çaKib gatirdi, dilini saxlamadı:
- Onda düş aşağı, manim malıla yerimi göstar, yavaş-yavaş
özüma bir Koma qaraldım, yerima çapar çaKim.
Xoruz dedi:
- Man - carçıyam. Malıla yeri paylayan o aşağıdaKI ağacın di
bindadir, zahmat olmasa, o ra, onun yanına get, saninKini bu saat
ölçüb versin Ki, basabasa düşmayasan.
TülKü düşündü Ki, carçılar sağsağan Kimi olurlar, hansı bu
dağa desa uçub qonurlar, yer ölçüb paylayan , yaqin ları xoruzdur.
O iKi bu yeKaliKdadir. Baxtim gatirib qazanmayıb hazıra tuş gal
misan , ları xoruzlar uça da bilmirlar, ma ni m qabağımdan hara qa
çacaq?
TülKü carçı xoruzun göstardiyi ağacın dibina çatanda tula
Kolluqdan çıxdı, TülKünün üstüna atıldı, qülağının birini qopardı,
quyruğunun da yarısını. TülKü tulanın alindan canını birtahar qur
tarıb qaçdı, hündür bir qayanın başına çıxıb Xoruza dedi:
- Sanin yer paylayanın hamişa o Tula olacaqsa, burda Kand
sala bilmayacaKsan.
PişiKdan da balaca olardım
Pişiyi meşada göran Palangi heyrat bürüyür: "Bu Ki, bizim na
sildandir, başının ye Kaliyinda n, qarnının sallaqlığından bilinir Ki,
yaşı çoxdur, qocalıb, has ni ya balaca qalıb?"
Palang bunun sabahini soruşduqda pişiK ona deyir Ki, man taK
deyilam , manim Kirnilari çoxdur, bizim hamımızı bu KÖKa insan sa
bb.
Tamsillar
533
Palang xabar alır:
- İnsan na olan şeydir? O, Kimdirsa bizim, naslin düşmanidir,
onu rnana tanıt, ondan hamımızın heyfini alım .
PişiK Palangi meşadan düza gatirir. Galib görür cütçü Kal
ÖRüziari açıb otlamağa, sulamağa aparıb.
Xışı yera sancılmış, boyunduruqları sarili göran Palang pişiK
dan soruşur:
- Bu nadir?
PişiK deyir Ki, bu boyunduruqlara Kal-öKüz qoşurlar, bu xış
la yer aKirlar, hamısı insanındır.
Palang deyir:
- Bu boyunduruğu manim boynuma qoy, bunların hamısını
meşaya çaKacam , yiyasi o insan dalımca galar, onda sizin qisasınızı
ondan alaram.
Palangin yeKaliyina, gücüna arxayın olan pişiK boyunduruğun
bir tayını onun boynuna qoyur, samıların bağını çanasinin altında
bağlayır.
Palang ha güc verirsa, xışı tarpada bilmir, e la bu zaman insan
galib çıxır. PişiK qaçır. Palangin boynu qalır boyunduruqda.
İnsan ona deyir:
- Kalimin biri azarlayıb, allah sani yaman yerimda yetirdi,
yoxsa boyunduruğun bir tarafini götüran olmayacaqdı.
O, bir tay Ka li da, ÖKüzlari da qoşur, bir ali xüşdan yapışı b Pa
l angi qamçıya tutur. Qamçı bel-buxununda şaqqıldadıqca, Palang
özünü boyunduruğa verir, Kalla birlaşib xışı ira li dartır.
Vari bir dafa başa çıxandan sonra görür yox, gücü tüKanir,
daha taqati qalmayıb, yıxılır Ki, insanın halKa ona yazığı gala, onu
açıb buraxa.
insanda harda idi o marhamat? olina bir özga malı düşmüşdü,
onun belinda bostan aKınasa heç ürayi soyuyardı?
Palangi qamçı ila dağ-dağ elayir, sonra xış qaşıyanla döyür.
Palang canını dişina tutur, irali bir da cumuxur, yena da heydan
Kasilir, tir-tap uzanır. İnsan onu döydüKca qışqırır, "ay öldüm" de
yir, "ay yandım" bağırır, harayina heç bir canlı-cinli çatmır. Ölha
ölda neca olursa samıların bağı qırılır. Palang boyunduruğun altın
dan çıxıb meşaya sarı götürülür. Meşanin giracayinda harnin pişiyi
görür, tanıyır, laKin PişiK onu tanımır, deyir, san Palang deyilsan,
bizim pişiKlarin birisan .
Palang deyir:
- Man hala insan alinda birca saat qalıb bu güna düşmüşam,
o mana birca gün yer aKdirsa idi sandan da balaca olardım .
534
Azarbaycan şifahi xalq adabiyyatı antologiyası
Tarağayın intiqamı
Torağay yolun qırağında yuva qurubmuş. Şir da bu yuvanı
ayaqlayıb, Tarağayın atca balalarını azib öldürübmüş.
Bir gün Torağay onun qabağını Kasib deyir:
- Sandan balalarıının intiqamını alacam .
Şir Tarağayın dediKlarini veeina alınır, hala bir lovğalanır da:
- San özün nasan Ki, sanin intiqamın na ola . . .
Torağay quşlar padşahına şiKayata gedir. Quşlar padşahı bü
tün quşları yığır va deyir:
- Kim Şirin gözlarini dimdiyi ila vurub Kor eda bilar?
Bu işi sağsağ an öz öhdasina götürür. Yatdığı yerda şirin göz
larini dimdiKlayib deşir.
Şir qalır heç vaxt gündüzü olmayan bir zülmatda, ciyari da
susuzluqdan yanır, bilmir hara getsin, hansı samta üz tutsun.
Bu vada quşlar padşahı qurbağalardan xahiş edir Ki, bir uçu
rumda, yarğanın başında quruldaşsınlar. Qurbağalar da padşahın
bu sözünü tu turlar, başlayırlar ağız-ağıza vermaya. Şir heç bir şüb
ha etmir Ki, qurbağalar quruldaşan taraf da su olar, aldanı b sas ga
lan tarafa gedir va uçurumdan aşağı yuvarlanır.
Torağay can veran Şirin yaxınına qonub deyir:
- Şir, gördünmü sandan intiqamımı neca aldım? Gördünmü ,
"manam"liyin, sayınamazlığın axırı neca olur?
LeylaK, TülKü va Vağ
Ağacın başında LeylaK, ona yaxın qamışlıqda isa Vağ yaşayır
dı . Adatan, LeylaK üç bala çıxarar, bunun birini qurd-quşa, tülKü
ya, çaqqala qurban verardi .
Leylayin balasının birini bir neça gün avval tazaca yemiş Tül-
KÜ bir da galir.
LeylaK ağacın başında, TülKü isa yerdan ona deyir:
- Balanın birini da vermalisan .
LelaK deyir:
- A TülKü, birini verdim da.
- Yox , o, qurban idi.
LeylaK soruşur:
- TülKü, vermasarn neylarsan?
- Neca neylaram , balta, mişar gatirib bu ağacı Kasaram . Yu-
van dağılar, balalarını da yeyaram, heç biri da qalmaz . Sana bir gün
möhlat veriram . agar yola galmasan, balta, mişar gatirib ağacı Ka-
Dostları ilə paylaş: |