Redaksiya şurasi misir Mardanov

Ravayatlar 

5 1 1 

dı.  Adını  soruşdu .  Uşaq:  Bahmanyardı,  - dedi. 

Bela deyirlar  Ki,  İbn Sina harnin  gündan  Balımanyarın  tarbiya­

sini  öz  üzarina  götürdü  va  onu  bir  alim  Kimi  yetişdirmaya  çalışdı. 

Nizami  va  Ganca  amiri 

Ravayata  göra,  bir  gün  Nizami  ila  Ganca  amiri  ova  çıxırlar. 

Çox gazib dolaşdıqdan sonra galib bir xarabalığa çatırlar.  Onlar bu­

rada  ÜÇ  quru  Kallaya  baxıb  düşüncalara  dalır,  nahayat,  amir çevri­

lib  Nizamiya  deyir: 

- Nizami,  agar  san,  haqiqatan,  söz  qoşununun  sarKardasi, 

ariflar  maciisinin  bazayi,  şahların  xeyirxah  maslahatçisi,  sirlarİn 

açarı  Nizamisansa,  bu  Kalla  sahibiarinin  neca  adam  olduqlarını  ba­

yan  ela. 

Nizarnİ  xeyli  fiKirlaşdiKdan  sonra  yerdan  bir  çubuq  götürüb 

Kallalarin  birina  yaxınlaşır.  O,  çubuğu  Kallanin  bari  qulağına  to­

xunduran  Kimi,  çubuq  sürüşüb  Kallanin  o  biri  qulağından  çıxır. 

Sonra  o  biri  Kallaya  yaxınlaşıb  çubuğu  qulağına  taxmağa  çalışır. 

LaKin iç ari daxil  ola bil m ir,  e la bil daşa diranir.  N övba üçüncü Kal­

laya galir.  Nizami bayaqKı haraKatlarİ  taKrar edir.  K alla çubuğu qa­

bul  edir,  amma  buraxmır.  Har  şey  şaira  aydın  olur.  Üzünü  arnira 

tutub  Kalla  sahibiarinin  neca  adamlar  olduğunu  izah  edir: 

- amir  sağ  olsun,  çubuq birinci  Kallanin  bu  qulağından  girib 

darhal  o  biri  qulağından  çıxdı.  O  Kalla sahibi  ömür boyu  gördüKla­

rini,  eşitdiKlarini  bu  qulağından  alıb  o  biri  qulağından  ötürüb.  De­

mali,  bu  Kalla  sahibi  dünyadan  bixabar  Köçüb.  Gördüyünüz  Kimi, 

iKinci  Kallanin  gen  qulağına  na  qadar  çalışdımsa,  naziK  çubuğu  sa­

la bilmadim.  Bunun beynina söz  girmayib.  Bir quru daş  parçası  Ki­

mi  atılılı  bir  KÜncda  qalıb.  Bax,  qibleyi-alam,  üçüncü  Kalla  adamı 

heyrata  gatiri.  Banzarindan  o  saat  aqil  adamın  KaBasina  oxşayır. 

Çubuğu  tutub  saxlayan  bu  Kallada  hayatın  bütün  KeşmaKeşlari  iz 

salıb,  haKK  olunub. 

Nizarninin  haKimana  haraKatlarini  diqqatla  iziayan  amir  ma­

hir  sanatKarın  tafaKKÜrüna  bir  daha  heyran  oldu. 

Xaca  N asraddin  Tusi  ila  bostan 

çı 

Bela  ravayat  edirlar  Ki,  isti  bir  yay  gününda  Xaca  Nasraddin 

Tusi  bir  neça atlı  ila  Marağa ya gedirmiş.  Yolda  Xaca harK  susuyur, 

susuzluğunu  yanındaKılara  da bildirir.  Bu yeriari  yaxşı  tanıyan  at­

lılardan  biri  Xacaya  deyir: 

---

5 1 2  

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

- QarşıdaKı bu  KiçiK  dağdan  o  tarafa,  dara boyunca bostanlıq­

dır.  Bu  yerlarin  qarpızı  çox  maşhurdur.  Atları  bir  az  süratlandir­

saK,  oraya  tez  çatarıq. 

Onlar at larını çaparaq sürü b,  dağa dırmaşırlar.  Çox  Keçmadan 

bağ-bağatlı daraya enirlar.  Nasraddin Tusi qarpızı çox sevirmiş.  Be­

la  bir  havada  bostan  Kanarında  qarpız  yemaK  ona  har  cür  şahana 

qonaqlıqdan  lazzatli olardı .  Onlar bostanın  qırağına  çatdıqda,  başı­

na  ağ  dasmal  bağlamış,  üzü  günaşdan  yansa  da,  çox  nurani  görü­

nan  bir  qoca  qabağa  galib  salarn  verir.  Nasraddin  Tusi  salamın  ca­

vabını  verdiKdan  sonra  deyir: 

- Qoca,  biza bir neça  dadlı  qarpız  gatir.  Bir  qadar  sari n  olar­

sa,  daha  yaxşı  olar. 

Qoca bostançı atlıların  görKamindan  hörmatli şaxslar olduqla­

rını  bilaraK,  alini  döşüna qoyub  hörmatla  baş  ayib  deyir: 

- Hörmatli  ağalar,  siz  piyada  olun,  qoy  atlarınız  da bostanın 

qırağında bir qadar otlasın. Özünüz da dincalin.  Sizi ela qarpıza qo­

naq  elayacayam  Ki,  lazzati  uzun  müddat  damağınızda  qalsın. 

Nasraddin  Tusi  ila  yoldaşları  atdan  düşürlar.  Atlarının  cilov­

larını  başlarından çıxarıb,  bostanın  KanarındaKI  yoncalığa  buraxır­

lar.  Özlari  isa  bostançının  Komasına  yollanırlar.  Qoca,  tağ  altında 

hala  axşam  sarinliyini  saxlayan bir  neça  qarpız  seçib gatirir.  O,  bu 

neça daqiqada  atlıların  hörmatindan duymuşrlu  Ki,  onların içarisin­

da  yaş  etibarila  da  ağsaqqal,  "Xaca"  deya  xitab  edilan  şaxs,  rütba 

cahatca  da  böyüK  olmalıdır.  Buna  göra  qarpızları  onun  qabağında 

yera  qoyub  deyir: 

- Hörmatli ağa,  bu sarı  qarpızdır.  Bir o  qadar da şirin olmaz . 

Ancaq susuzluğu  tez  yatırar.  Bu  da tünd qırmızı qarpızdır.  İçi şar­

batdan  da şirin  olur.  Bu  isa çahrayıya çalmalıdır.  Bu birisi  da sarı­

dır.  Bu  da yena  tünd  qırmızı. 

Xaca  Nasraddin  taaccübla  qocaya  baxır,  qarpızları  bir-bir  Ka­

sir.  Qocanın dediKlari ila qarpızları arasında zarra qadar da farq ol­

mur. 

Xaca  N asraddin  do yana  qadar  qarpızlardan  yeyir.  Sonra  da, 

qocanın  alindan  tutub  bostana  aparır.  O,  sanKi  öz  peşasinin  Kamil 

ustası  olan  bu  qocanı  sınayır,  bir  maKtabii  Kimi imtahan etmaK  is­

tayir.  Xaca ucu-bucağı  görünmayan  bostanın bir  yerinda  ayaq sax­

layır,  bir  qarpızı bostançıya  göstarib  soruşur: 

- Qoca,  bu  qarpızın dadı  necadir,  na  rangdadir? 

- Qurban,  o  tünd  sarıdır,  ham  da  bayaq  yediyimizdan  da  şi-

rindir. 

---

Ravayatlar 

5 1 3  

Xaca darhal qarpızı ortadan bölüb dadır. Qoca,  sanKi öz  iti ba­

xışları ila qarpızın içini görmüş,  ham da dadmış imiş .  Xaca Nasrad­

din  deyir: 

- Bas  bu  qarpız? 

- Bu  da  indi  Kasdiyiniz  Kimidir. 

- Bas  bu? 

- Bu  da  ağlı-qırmızılıdı.  Hala  yaxşı  yetişmadiyindan  şirinlaş-

mamişdir. 

- Bas  bu,  has  bu? 

Xaca  Nasraddin  bir neça  qarpızı  Kasdira-Kasdira,  bostanın  or­

tasına  qadar  gedir.  Sonra  isa  dayanır,  qocanı  diqqatla  süzüb  deyir: 

- Qoca,  başın  yaxşı  başdır,  heyf  Ki,  qarpıza  işlamişdir! 

- Qurban,  qarpız  da  Allah  nematidir!  - deya  qoca  cavab  ve-

rir. 

- Burası  doğrudur,  laKin man ayrı cahatdan  düşünüram .  Dü­

şünüram  Ki,  görasan,  öz  Kamalı  ila  xarüqalar  yaratmaq  qüdratinda 

olan  na  qadar  adamlar  başını  bostanda  işladir,  ömrü  boyu  bir  qar­

pızı  o  birisindan  seça  bilmayanlar  da  saraylarda,  müqaddas  maKan­

larda  mövqe  tuturlar! 

Xaca  fiKirli-fiKirli  pul  Kisasini  çıxarıb,  içarisindaKi  qızılları 

öz  ovcuna  boşaldır.  Sonra  tavazöKar  bir  ada  ila  bostançıya  uzadı b 

deyir: 

- Qoca,  tacrüba,  maraq  üzündan  az  qala  bostanının  yarısını 

bıçaqlamışam .  ahli-ayal  sahibisan.  Bu  pulları  al,  biliyina  layiq  ol­

masa  da,  zahmat  haqqını  bi rtahar ödayar. 

Qoca bostançı  hörmatla,  laKin qürurla alini döşüna qoyub  pul­

dan  qati  imtina  edib  deyir: 

- Qurban,  bizlarda  yoldan  ötan  yolçulardan  pul  almaq  an  pis 

iş  sayılır.  Siz  isa  taKca  adi  yolçu  olmayı b,  hörmatli  şaxslarsiniz . 

Manim  xahişim  odur Ki,  na mani  elin  adatini pozmağa  macbur eda­

siniz ,  na  da  yaşıının  bu  vaxtında  günaha batmağa. 

Xaca  Nasraddin  Tusi  bir  müddatdan  sonra  böyüK  xahişla  ha­

min  qocanı  Marağa  rasadxanasına  apartdırır.  Öz  elmi  işlarinda 

onun  tabiatla  bağlı  müşahidalarindan  istifada  edir.  Harnin  qocanın 

maslahati  ila  o  yerlardan  seçdiyi bir çox  Kandli balalarını  da,  atala­

rının  razılığı  ila Marağada,  habela Bağdadın  "Nizamiyya"  madrasa­

sinda  oxutdurur,  tarbiya  etdirir.  Onların  içarisindan  böyüK  alimin 

dünya  şöhrati  qazanan  bir  çox  ardıcılları  çıxır . . .  

---