Redaksiya şurasi misir Mardanov

506 

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

Krezin  hörmatini  saxlasın,  hamişa  ona  yaxşılıq  etsin .  Kir  bela  bir 

amr  verdiKdan  sonra  qoşunu  ila  barabar  çayı  Keçmaya  başladı. 

Qoşun  Arazı  o  taya  Keçandan  sonra  Kir  geca  massaqetlarin 

torpağında  bela  bir  yuxu  gördü  Ki,  guya  Qistaspesin  böyüK  oğlu 

çiyninda qanadları  olduğu  hal da,  galib  onun  qabağında  dayanıbdır. 

Bir  qanadı  ila  Asiyanın  üstüna  Kölga  salır,  o  biri  qanadı  ila  Avro­

panın .  axaminilar  naslindan  olan  Arsamesin  oğlu  Qistaspesin  bö­

yüK  oğlunun  adı  Dariy  idi.  O  zaman  onun  iyirmi  yaşı  olardı.  O, 

İranda  qalmışdı,  hala  mühariba  yaşına  dolmadığından  çağırıb  taK­

liKda  ona  dedi : 

- Qistaspes,  sanin  oğlun  mana va  manim  höKmranlığıma  qar­

şı sui-qasd  hazırlamaqda  müqassirdir.  Man bunu yaqin biliram .  An­

caq  allahlar  manim  qeydima  qalır  va  mani  baş  vera  bilacaR  har  iş­

dan  qabaqca  xabardar edirlar.  Bu  axşam  man  yuxuda  sanin  oğlunu 

görmüşam,  onun  çiyninda  qanadları  var  idi.  Bir  qanadı  ila  Asiya­

nın,  o  biri  qanadı  ila  Avropanın  üstüna  Kölga  salmışdı.  Bu  yuxu 

onun  m ana  qarşı  pis  bir  maqsad  daşıdığını  göstarir.  Buna  göra  da 

mümKÜn  qadar  tez  bir  zamanda  İrana  qayıt,  oğlunu  malıRamaya 

vermaya  çalış,  o  vaxta  qadar  man  özüm  da  bu  ölKani  fath  edib  eva 

qayıdaram .  

Kir bela düşünürdü K i ,  Dariy  ona  sui-qasd  hazırlayır,  halbuKi 

allahlar  Kira  qabaqcadan  bildirirlar  Ki,  o  özü burda,  massaqetlarin 

torpağında  ölacaK,  onun  padşahlığı  Dariyin  alina  KeçacaKdir.  Qis­

taspes  padşaha  bela  cavab  verdi: 

- Sana  qasd  eda bilan  iranlının  heç  doğulmaması  doğulmasın­

dan  daha  yaxşıdır.  agar  belasi  varsa,  qoy  e la  o  saat  mahv  olsun! 

İranlıları  Köla  halından  xilas  edib  azadlığa  çıxaran,  tabe  vaziyya­

tindan  qurtararaq onları  bütün  xalqların  ağası  edan bir  adama  qar­

şı  sui-qasd  hazırlamaq!  agar  yuxudan  bela  bir  mana  çıxır  Ki,  ma­

nim  oğlum  sana  qarşı  qiyam  hazırlayır,  man  onu  sana  veraram!  Na 

istayirsan  ela. 

Qistaspes  bela  cavab  verib  Arazı  Keçdi  va  Kirin  arzusunu  ye­

rina  yetirmaK  üçün  öz  oğlunu  dustağa  salmaq  fiKri  ila  İrana  yola 

düşdü . 

Bu  zaman  Kir  Arazdan  saKKiz  günlüK  bir  masafa  iralilayib 

Krezin  dediyi  Kimi  etdi .  Bundan  sonra  Kir  qoşunun  döyüşgan  his­

sasini özü  ila  götürüb  geriya,  Araza doğru  qayıtdı.  Gedib çatdıqla­

rı  yerda  isa döyüşa  yaramayan  iranlılar  qaldı.  Sonra  massaqetlarin 

qoşunlarının  üçdan  bir  hissasi  Kirin  qoyub  getdiyi  qoşunların  üs­

tüna  hücum  etdi,  az  müqavimatdan  sonra  onları  dağıtdılar  va  ha­

zırlanmış  yemaKlari  göraraR  düşmanlarin  üzarinda  qalaba  çalmış 

Kimi Kefa oturdular, doyunca yedilar,  içdilar va uzanıb  yatdılar.  Bu 

vaxt  iranlılar  onların  üzarina  hücum  etdilar,  çoxlu  adam  qırdılar 

va  daha  çoxunu  asir  götürdülar,  asirlarin  içinda  Tomrisin  oğlu , 

---

Ravayatlar 

50 7 

massaqetlarin  sarKardasi  Sparqapises  da  vardı . 

Tomris  öz  qoşununun va oğlunun başına nalar galdiyindan  xa­

bar  tutunca  Kirin  yanına bir  qasid  göndarib  bela  sifariş  yetirdi : 

- "Qandan  doymayan,  gözü  ac  Kir,  üzüm  suyunun  KÖmayila 

qalib  galmayinizla  öyünma,  özünüz  üzüm  suyu  içirsiniz ,  qudurur­

sunuz ,  qarnınız  çaxırla dolduqca daha da boşboğaz  olursunuz .  Özü­

nün  çox  hiylagar  olmağına  va  oğlumu bela bir  vasita  ila  ala  Keçir­

diyina  öyünma,  onu  döyüş  va  harbi  şücaatla  ala  Keçirmamisan.  İn­

di  mana  qulaq  as,  çünKi dediKlarim  sanin  xeyrinadir:  oğlumu  özü­

ma  qaytar va qoşunumun üçüncü hissasi  ila etdiyin  bu cür  hayasız 

raftarın  cazasını  almadan  bizim  ölKadan  çıxıb  get,  agar  dediyına 

amal  etmasan,  günaşa,  massaqetlarin  höKmdarına  and  olsun  Ki,  na 

qadar  doymaz  olsan  da,  man  sani  qanla  doyuracağam" . 

Kir  elçinin  sözüna  heç  bir  ahamiyyat  vermadi .  Tomrisin  oğlu 

Sparqapises  sarxoşluqdan  ayılaraq,  başına  na  Kimi  bir  badbaxtliK 

galdiyini  anladı  va  Kirdan  rica  etdi  Ki,  onu  buxovdan  azad  etsin­

lar.  Azad olub, allarini sarbast işiatmaK imKanı tapınca,  darhal özü­

nü  boğdu .  Sparqapises bela öldü . 

Kir  Tomrisin  dediyina  amal  etmayinca,  Tomris  bütün  harbi 

qüvvasini yığıb Kira h ücum etdi. . .  Döyüş  bela olmuşdu :  avvalca har 

iKi qoşun, uzaq masafadan bir-birlarina ox  atmışlar, oxlar qurtarın­

ca  albayaxa  döyüşa  KeçaraK  heç  bir  taraf  qabaqdan  qaçmadan  bir­

birina  qılınc  va  niza  vurmağa  başlamışlar.  Nahayat,  massaqetlar 

qalib  galmişlar . . .  

Tomris  bir  tuluğu  insan  qanı  ila  dolduraraq  Kirin  casadinin 

tapılınasını  amr etmişdi.  Casad  tapılınca  onun  başını  tuluğun  içina 

salıb  istehza ila  demişdir: 

- Man  sani  döyüşda  mağlub  etdim,  ancaq  san  maKr  ila  oğlu-

mu  alimdan  almaqla  ürayima  dağ çaKmisan .  Man da dediyim  Kimi, 

sani  qanqan  doyururam.  İç,  istadiyin  qadar  iç,  halKa  doyasan! 

İsgandarin  ağlaması 

Har  dafa  atası  qalaba  ila  qayıtdıqca  xalq  onu  gül-çiçaKla  qar­

şılayır,  toy-bayram  edir,  İsgandar  isa  oturuh  ağlayırdı . 

Bir  gün  atası  Filipp  oğlundan  soruşur: 

- Oğul ,  İsgandar,  hamı  manim  qalabama  sevinir,  sansa  ağla-

yırsan,  buna  sabah  nadir? 

İsgandar  göz  yaşını  sila-sila  dedi: 

- Axı,  san  har  yeri  tutursan,  has  man  höKmdar  olanda  hansı 

ölKani  ala  Keçiracayam,  qoymursan  mana  da  düşman  qala. 

---