Redaksiya şurasi misir Mardanov

502 

Azarbaycan  şifahi  xalq adabiyyatı  antologiyası 

di.  Bu  yer  on  saKRiz-iyirmi  stad  (ölçü)  hacminda  olan  çaqqal  gava­

lısı  Kolları  ila  örtülmüşdü . 

Adamlar  işi  qurtarınca  Keyxosrov  onların  sabah  yena  galma­

larini  amr  etdi  va  tapşırdı  Ki,  galmamişdan  qabaq  mütlaq  yuyun­

sunlar.  Bu  vaxt  o,  atasından  qalmış  Keçi,  qoyun  sürülarini,  ÖKÜZ­

lari  bir  yera  yığıb  hamısının  başını  Kasmayi,  çoxlu  çöraK  va  şarab 

hazırlamağı  amr  etdi .  O,  bununla  İran  xalqına böyüK  bir  qonaqlıq 

vermaya  hazırlaşırdı.  Sabahısı  gün  iranlılar  galib  çıxınca  Keyxos­

rov  onları  çamanda  aylaşdirib  qonaq  etmaya  başladı .  Qonaqlıqdan 

sonra  soruşdu : 

- Dünanmi  vaxUarını  yaxşı  Keçiriblar,  ya  bu  gün?  Hansını 

daha  çox  xoşlayırlar? 

Onlar  cavab  verdilar  Ki,  iKi  günün  arasında  böyüK  farq  var: 

dünanKi gün aziyyat va azabdan, bu  gün  isa  Kef-lazzatdan ibaratdir, 

Keyxosrov  bu  sözdan  yapışaraq  bütün  işiari  anladıb  dedi : 

- İranlılar,  bax ,  sizin da  vaziyyatiniz beladir.  agar siz  manim 

dalımca  galsaniz ,  bu  cür şeyiara va başqa  nematlara  sahib  olacaqsı­

nız ,  özünüzü  hörmatli  qullar  Kimi  hiss  edacaKsiniz .  İstamasaniz , 

dünanKi  Kimi  azablar  çaKacaKsiniz .  Buna  göra  da,  dalımca  galin, 

azad olun .  Mana ela galir Ki, Allahın iradasila man bu  işi yerina ye­

tirmaK  üçün  tayin  olunmuşam .  Man  sizi  heç  bir  cahatca  midiyalı­

lardan  asKiK  hesab  etmiram,  siz  mühariba  etmaKda  onlardan  aciz 

deyilsiniz .  Buna  göra da  bir  daqiqa  itirmadan  Astiaqa qarşı qalxın! 

İranlılar  özlarina  başçı  tapınca  azadlıq  uğrunda  çarpışmağa 

razılıq  verdilar.  Onlar  midiyalıların  haKimiyyati  altında  çox  azil­

diRiarindan  bela bir  işi  çoxdan  arzulayırdılar.  Astiaq  Keyxosrovun 

bela  bir  hazırlıq  aparmasından  xabar  tutunca,  qasid  göndarib  onu 

yanına  çağırdı.  LaKin  Keyxosrov  harnan  qasid  vasitasila  Astiaqa 

xabar  göndardi  Ki,  man  özüm  Astiaq  gürnan  etdiyindan  daha  tez 

onun  yanına  galacayam .  Astiaq  bu  cavabı  eşidinca  bütün  midiyalı­

ları  silahlandırdı .  Qarpağı sarKarda  tayin  etdi .  Allah Astiaqın  ağlı­

nı  Kütlaşdirdi,  o  da  Qarpağı  etdiyi  zülmü  yarlından  çıxardı.  Midi­

yalıların  qoşunu  iranlılarla  üz-üza galarKan  ancaq  onların,  bir  qis­

mi  Astiaqa  qarşı  qiyamdan  xabarsiz  olanlar,  müharibaya  girişdi, 

bir  qismi  açıqdan-açığa  iranlllara  taraf  Keçdi,  çoxu  isa  döyüşmaK 

istamayaraK  qaçdı. 

Astiaq  Midiya  qoşununun  biabırcasına  hasıldığını  bilinca  qa­

zabla  qışqırdı:  - "Keyxosrovun  üzü  qara  olsun"! 

Sonra vaxtila yuxusunu yozduqları  zaman Keyxosrovun bura­

xılmasını  maslahat  göran  Kahiniari  yanına  çağırtdırıb  hamısının 

boynunun  vurulmasını  amr  etdi .  Sonra  şaharda  qalan  bütün  midi­

yalıları,  ganclari,  qocaları  silahlandırdı .  İranllların  qabağına  gerla­

raK  onlarla  müharibaya  girişdi  va  mağlub  oldu .  Özünü  asir  götür­

dülar,  onunla  gedan  midiyalıların  hamısı  qırıldı . 

---

Ravayatlar 

503 

Astiaq  asir  alındıqdan  sonra  Qarpaq  onun  yanına  galdi .  Acıq 

va  istehza  ila  onun  üzüna bir  çox  tahqiredici  sözlar  dedi  va  axırda 

soruşdu : 

- Mana  öz  oğlumun  atini  yedirdiyin  qonaqlıq  yaxşıdır,  ya 

padşah  avazina  qul  olmaq? 

Astiaq Qarpağa bir az baxdıqdan sonra ondan Keyxosrovun bu 

işinda  iştiraK  edib-etmadiyini  soruşdu.  Qarpaq  cavab  verdi  Ki,  bu 

barada  an  avval  o  özü  Keyxosrova  yazmışdır  va  bu  iş  onun  öz  işi­

dir.  Bu  vaxt  Astiaq  Qarpağa  sübut  etmaya  başladı  Ki,  o  an  axmaq 

va  vicdansız  adamdır,  axmaqdır,  ona  göra  Ki,  Qarpaq  har  işi  özü 

düzaltdiyi  halda,  özü  padşah  olmaq  istamayib.  Padşahlığı  özgaya 

verir;  vicdansızdır,  ona  göra  Ki,  öz  şaxsi  qarazi  xatirina  midiyalı­

ları  qul  vaziyyatina  salmışdır.  agar  taxtda  özü  oturmaq  istamirdi 

va  mütlaq  bir başqasını oturtmaq lazım idisa,  bu  adamı  midiyalılar 

arasından  seçmaK  daha  doğru  olardı.  İndi  midiyalılar  heç  bir  taq­

sirlari  olmadıqları  halda,  qul  oldular,  Keçmişda  midiyalıların  qulu 

olan  iranlılar  onların  üz arinda  ağalıq  edacaKlar.  Astiaqın  otuz  beş 

il  davam  edan  padşahlığı  bela  bitdi.  Midiyalılar  Astiaqın  zalımlığı 

naticasinda iranlıların höKmdarlığı altına Keçdilar.  Midiyalılar Asi­

yanın  Qalis  çayından  o  tarafdaKi  hissasinda  yüz  iyirmi  saKKiz  il 

höKmdarlıq  etdilar,  söz  yox  Ki,  SKiflarin  höKmdarlığı  dövrünü  bu­

raya  daxil  etmaK  lazım  galmir.  Sonra  onlar  peşman  olub  Daraya 

qarşı  qiyam  etdilarsa,  yena  da  döyüşda  basılıb  qul  halına  salındılar 

va  bu  zamandan  iranlılar  Asiyada  höKmdarlıq etmaya  başladılar. 

Tomris 

. . .   Bu  xalq  Kirin  höKmranlığı  altına  Keçandan  sonra  padşah 

massaqetlari  da  özüna  tabe  etmaK  istadi.  Massaqetlar  sayca  çox  va 

döyüşKan  bir  xalq  hesab  olunurdu,  şarqda,  Araz  çayının  o  tayında, 

issedonlarla  qarşı-qarşıya  yaşayırdılar. 

Bazilarİ  deyirlar  Ki,  Araz  çayı İstradan  böyüKdür,  bazilari  de­

yir,  yox,  KiçiKdir.  Deyildiyina göra,  Araz  çayının ortasında bir çox 

adalar vardır va bunlar Lesba adası böyüKlüKdadir.  Adaların  ahali­

si  yayda  yığdıqları  cürbacür  KÖKlarla  dolanırlar,  qışda  isa  bazi 

ağaciarın  meyvalarindan  xöraK  üçü n  istifada edirlar.  Bu  meyvalarİ 

yayda,  dayan  zaman  yığıb  yanında  ocaq  qalayır  va  özlari  da  ocağın 

başında  dövra  vurub  otururlar,  sonra  bu  meyvalarİ  götürüb  odun 

içina atırlar va odda qızarmış meyvalari iyiarnaya başlayırlar.  Ellin­

lar şarabdan  sarxoş olan  Kimi,  onlar da bu  meyvalarin  qoxusundan 

artıq  sarxoş  olur,  axırda  ortalığa  düşüb  oynayır  va  nağma  oxuyur­

lar.  Onların  maişati  barada  bela-bela  sözlar  naql  edirlar. 

Araz  çayı  matienlarin  torpağından  Keçir  va  Qında  çayı  da  öz 

manbayini  buradan  alır.  Kir  bu  çayı  üç  yüz  altmış  arxa  bölmüşdü . 

---