Redaksiya şurasi misir Mardanov

4 9 4  

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

xalqlarını bir-birinin ardınca  özüna tabe etmaya başladı  va  nahayat, 

qoşun çaKib  asorilarin  üzarina yeridi .  Bunlar  harnin  asorilar  idi  Ki, 

Ninda  yaşayırdılar va qabaqlarda  hamıya  ağalıq  edirdilar.  Asorila­

rin  bütün  müttafiqlari  onlardan  ayrılmış  olsalar  da,  yena  onların 

vaziyyati  pis deyildi .  Fraorta  asorilarla etdiyi bu  müharibada  mahv 

oldu .  Camisi  22  il  padşahlıq  etdi .  Onun  özü  ila  barabar qoşununun 

da  çox  hissasi  mahv oldu . 

Fraorta  ölandan  sonra  padşahlıq  DeioKanın  navasi  KiyaKsara 

çatdı.  Deyildiyina  göra,  o,  öz  atasından  va  babasından  daha  döyüş­

Kan  bir  adam  idi .  O  birinci  dafa olaraq Asiyada  ona  tabe  olan  xalq­

ları  silahlarına  göra  xüsusi  harbi  dastalara böldü :  nizaçilar,  oxatan­

lar va suvarilar;  ondan avval bunlar hamısı bir-birina qarışmışdı .  O, 

midiyalılar  ila  da  vuruşdu .  Bu  döyüş  zamanı  gündüz  birdan  dönüb 

geca  oldu .  O,  xeyli  zamanda  yuxarı  Asiyanın  Qalis  çayının  o  tara­

findaKi  qisminin  xalqlarını  yığıb  Nin  üzarina  yeridi,  atasının  inti­

qamını almaq va bu şahari  tutmaq istayirdi .  KiyaKsara  asorilara  qa­

lib  galib  şahari  mühasira  edarKan  oraya  sKif  qoşunu  galib  çıxdı . 

Bu  qoşuna Protlofin  oğlu  padşah  Madi başçılıq  edirdi .  SKiflar 

Avropadan  qovduqları  Kimmeryanların  dalınca  Asiyaya  soxulmuş­

dular.  Onlar  qaçmaqda  olan  Kimmeryanları  qova-qova  Midiya  tor­

pağına  da  daxil  oldular. 

Meotitd  gölü,  Fasid  çayı va Kolxidiya  arasında sağlam bir pi­

yadanın  otuz  günda  gedaca  bilacayi  yol  qadar  bir  masafa  var  idi . 

Kolxidiya  ila Midiya  arasındaKI  masafa bir o  qadar  da  böyüK  deyil­

di .  Bu iKi ölKa arasında  ancaq saspeyri  xalqı  yaşayırdı .  Onların  öl­

Kasindan  ötünca  birbaş  Midiyaya  daxil  olursan.  Ancaq  sKiflar  Mi­

diyaya bu yolla galmamişdilar.  Düz  yoldan  Kanara  çıxıb yuxarıdan, 

Qafqaz  dağlarını  sağ  tarafda  buraxmaqla,  daha  çox  uzun  olan  bir 

yolla  galmişdilar.  Burda  midiyalılar  SKiflarla  müharibaya  girmiş­

dilarsa  da,  mağlub olmuşdular,  bununla  da  onların Asiya  üzarinda­

Ki  höKmranlığı  itmiş  va  Asiya  sKiflarin  alina  Kesmişdi . 

SKiflar  Asiyada 

2 8  

il  höKmranlıq  etdilar.  Öz  soyğunçuluqları 

va  qudurğanlıqları  ila  bütün  Asiyanı  talayıb  dağıtdılar.  Har  xalq­

dan  özlarina  tayin  etdiKlari  xaracı  almaqdan  başqa  özga  xalqların 

üzarina  basqın  edib  var-yoxlarının  hamısını  soyurdular.  KiyaKsara 

va  midiyalılar  bir  dafa  onları  qonaqlığa  çağırıb  içirir  va  hamısını 

qırırlar.  Midiyalılar,  belaliKla,  padşahlığı  onların  alindan  qurtarır 

va  qabaqKı  ölKalarin  hamısını  ala  Keçirirlar.  Bundan  başqa,  onlar 

Nin  şahari ni alı b  asorilari  öz larina ta be  edirlar.  Birca  Babil  viiaya­

ti  onların  ixtiyarına  Keçmamişdi.  KiyaKsara  SKiflarin  höKmranlıq 

etdiyi  vaxt  da  daxil  olmaqla 

4 0  

il  padşahlıq  etdi.  O  öldüRdan  son­

ra  KiyaKsaranın  oğlu  Astiaq  padşah  oldu .  Astiaqın  bir  qızı  oldu . 

Astiaq  bu  qızın  adını  Mandana  qoydu .  Bir  dafa  Astiaq bela bir  yu­

xu  gördü  Ki,  qızının  döşündan  su  axıb baş  şahari  tamamila  doldu-

---

Ravayatlar 

4 9 5  

rub  va  bir  sel  Kimi bütün  Asiyanı basıb .  Astiaq  öz  yuxusunu  yuxu 

yozan  Kahiniara naql etdi,  onlar yuxunun manasını  atraflı  danışar­

Kan  Astiaqın  canını  qorxu  aldı .  Mandananın  ara  getmaK  vaxtı  çat­

dıqda  Astiaq  gördüyü  yuxudan  qorxaraq  onu  özüna  barabar  bir 

adama  ara  vermaK  istamadi .  O,  qızı Kambis  adlı  bir  iranlıya  verdi . 

Bu  iranlı  maşhur ailadan olaraq çox  yumşaqxasiyyatli bir adam idi . 

Astiaq  bu  adamın  nüfuzunu  har  hansı  bir  midiyalının  nüfuzunun 

yarısından  da  aşağı  hesab  edirdi . 

Mandananın  Kambisa  ara  getdiyinin  birinci  ili  Astiaq  iKinci 

bir  yuxu  gördü .  Bu  yuxunun  mazmunu  bela  idi  Ki,  guya  uşağının 

ağzından  bir  üzüm  Kolu  ( meyna)  bitib  bütün  Asiyanı  bürümüşdü . 

O  bu  yuxusunu  da  yuxu  yozanlara  nağıl  etdiKdan  sonra,  qızı  dağ­

masına  bir az qalmış İrandan  gatirib qapısı bağlı bir yera saldı .  Yu­

xu  yazanların  dediKlarina göra,  qızından  doğulan  uşaq onun  yerin­

da  padşahlıq  edacaKdir.  Buna  göra  da  Astiaq  uşağı  doğulan  Kimi 

mahv etmaK  qararına  galmişdi .  Keyxosrov  doğularKan  Astiaq  qor­

xaraq  öz  qohumu ,  inanılmış  va  bel  bağlamalı bir  adam  olan  Qarpa­

ğı  yanına  çağırıb  dedi : 

- Qarpaq,  sana  bir  iş  tapşıracağam ,  bu  işi  ahamiyyatsiz  say­

ma,  manim  yaxamı başqalarının  alina  verma,  galacaKda öz  badbaxt­

liyina  da  sabah  olma .  Mandananın  doğduğu  uşağı  apar eviniza,  öl­

dür,  h arda  istayirsansa,  orada  hasdır. 

- Manim  padşahım,  san indiya  qadar heç vaxt manim işiarim­

dan  narazı  qalmamısan .  Man  bundan  sonra  da  sanin  qarşında  qü­

sursuz olmağa çalışacağam. Sanin iradan bela buyurursa,  yerina ye­

tirmaK  borcumdur. 

Qarpaq padşaha bela cavab  vermişdi. aynina ölüm paltarı gey­

dirilmiş  uşağı  ona verdilar.  O  isa uşağı  ağlaya-ağlaya ev larina apar­

dı.  Qarpaq  arvadının  yanına  galib  Astiaqla  olan  söhbatini  ona  na­

ğıl  etdi.  Arvad  soruşdu : 

- indi  san  na  edacaKsan? 

Qarpaq: 

- Astiaqın  arnrini  yerina  yetirmayacayam,  - deya  cavab  ver­

di.  - Qoy qazabindan çatlasın,  indiKindan da artıq od  tutub yansın . 

Man  onun  dediyi  Kimi  eda bilmaram,  bu  cür bir  pis  işi  öz  boynuma 

götürmaram .  Uşağı  bir  neça  sabaha  göra  öldüra  bilmaram:  birinci­

si,  ona  göra  Ki,  uşaq  mana  qohumdur,  iKincisi,  ona  göra  Ki,  Astiaq 

qocalıb,  oğlu  da  yoxdur.  indi  o,  bu  oğlanı  manim  alimla  öldürtdü­

rür,  özu  ölanda  isa  padşahlıq  qızına  çatmalıdır.  Magar  bu  manim 

ÜÇÜn böyÜK  bir badbaxtliK olmazmı? ay8r uşağı tahlÜKadan qurtar­

maq  üçün  öldürürsa,  qoy  qatil  Astiaqın  adamlarından  biri  olsun, 

nainKi  manim  adamlarımdan .  

Qarpaq  darhal  padşahın  çobanlarından  birinin  dalınca  adam 

göndarir.  Bu  çobanın  sürüsü  dağda  otlayırdı.  Bu  dağın  har  tarafi 

---