Redaksiya şurasi misir Mardanov

-� - -

--� 

--

-=--

- -

---

---

Ravayatlar 

Qız  qalası 

(Ba�eıda) 

489 

Ravayata  göra,  bir  zamanlar  arablar  ataşparastlarin  mabadga­

hını  dağıdıb,  ocaqlarını  söndürüb,  onlara  islam  dinini  qabul  etdi­

rirlar.  O  vax tl ar  ataşparastlar  arablarin  alindan  qaçıb  başqa  ölKala­

ra  gedirlarmiş. 

Ataşparastlar  ocaq  axtara-axtara  galib  gözal  bir  yera  çıxırlar. 

Görürlar  Kİ,  bu  yerin  ab-havası  çox  yaxşıdır.  Özü  da  burada  yerdan 

od çıxır.  Bunu  göran  ataşparastlar gedib öz  xanlarına xabar verirlar. 

Xan bu  yeri  bayanir.  Daniz  qırağında  yeddi  martaba  hündürlü­

yünda  iKi  qapılı  üstü  da  açıq bir qala  tiKdirir.  Bunların  adatina  gö­

ra,  varlı  adamlar  yeddi  ilin  azuqasini  götürüb  galarmiş  harnin  qala­

ya,  alt martabadan başlayıb,  ilda qalanın bir martabasinda oturuh iba­

dat edarmiş.  Yeddi martaba qurtarandan sonra moltanı adını alarmış. 

Bir  müddatdan  sonra  arablar  galib  bura  çıxır.  Ataşparastlar­

la  arablarin  arasında  dava  düşür.  Ataşparastlarin  bir  hissasi başqa 

ölKalara,  bir hissasi  isa  Şüvalana gedib orda yaşamağa başlayır.  Bu­

rada  öz larina  mabadgah  tiKirlar. 

İllar,  aylar  Keçir.  Samad  adında  xan  peyda  olur.  Samad  xanın 

Sona adında  gözal bir qızı varmış.  Samad  xan  bu  gözalliyi  öz  qızın­

da göranda  min Könüldan  bir Könüla ö�  qızı Sonaya  aşiq olur.  Sona­

nın Hasan adında bir sevgilisi var imiş,  har gün onunla görüşürmüş. 

Bir gün Samad  xan qızını yanına  çağırtdırıb,  ürayindaKin  ona 

söylayir.  Sona  atasının  bu  taKlifini  radd  elayib  ağlıya-ağlıya  anası­

nın yanına galir,  ahvalatı  ona danışır.  Sonanın  anası Ceyran  xanım 

gözünün  yaşını  töKa-töKa  ari  Samad  xana  deyir: 

- Gal san  bizi  el  içinda  biabır  e lama,  ata da  öz  qızını  alarmı? 

- Ay  arvad,  heç  ela şey  olar?  Qızımı  sınayırdım. 

Ceyran  xanım  arinin  sözü na inanır,  gedib  qızını da başa salır. 

Bir müddat  Keçir.  Bir gün  Samad  xan  arvadını  öldürür.  Yena 

bir  müddat  Keçir. Samad  xan  qızının yanına galib  fiKrini ona deyir. 

Sonanın  alacı  Kasilir,  atasından  yeddi  gün  möhlat  istayir.  Ata­

sı razılıq verir. Sona sevgilisinin yanına gedir,  ahvalatı ona söylayir. 

Sevgilisi  Hasan  deyir: 

- indi  Kİ,  beladi,  get atana deginan  Ki,  filan yerda ataşparast­

lardan qalma bir qala var,  yeddi martabaya Kimi tiKilibdi,  amma üs­

tü  örtülmayib.  Bir  martaba  da onun  üstünda  tiKdirib  saKKiz  marta­

ba e la,  ondan  sonra sana galim.  O  vaxtacan  atanın başı qarışar,  man 

da  sani  götürüb  qaçaram. 

Sona  razı olur.  Atasının  yanına  galib  neca  Kİ,  Hasan  demişdi, 

onun  taKlifini  atasına  söylayir.  Ata  qızının  bu  taKlifini  qabul  ela­

yib  harnin  gün  m ol tanıların  yeddimartaba  qalasının  üstündan  bir 

---

490 

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

martaba da tiRdirmaya başlayır.  Bir neça  gündan  sonra qalanın saK­

Kizinci  martabasi  hazır  ol ur. 

Sona  qalanı  görüb  ağlaya-ağlaya  Hasanin  yanına  galir: 

- Bu  gün  axşam  atam  mani  qalanın  saKKizinci  martabasina 

aparır.  San  da  ali na  bir  xancar  alı b  dayanarsa n  pillaKanlarin  birin­

da,  atam  galan  Kimi  onu  öldürarsan . 

Hasan  ali na  xancar  alı b  qalanın  pillaKaninda  dayanır.  Sam ad 

xan galan  Kimi ona bir xancar  vurub cahannama vasil elayir.  Bu  ha­

disaya  Sona  xanım  yuxarıdan baxırmış .  O,  sevindiyİndan  na  edaca­

yini  bilmir.  Qalanın  üstündan  boylanı b  Hasani  saslamaK  istadiKda 

ayağı büdrayir,  qaladan  aşağı  yuvarlanır. 

Bu  manzarani  göran  Hasan  Sonanın  meyidi  üstüna  galir,  alin­

daKi  xancari  ürayina  soxub,  sevgilisinin  yanına  yıxılır. 

Camaat yığılır, Sona ila Hasanin  meyidini  qalada  dafn  edir.  O 

vaxtdan  qalanın  adı  Qız  qalası  olur. 

Bayandur 

(Za ngaz u rda) 

Keçmiş  zamanlarda  İbili  adlı bir  qaçaq  yaşayırmış .  Bu  qaçaq 

padşahın  adamlarına divan  tuturmuş .  Padşah onunla davaya na qa­

dar  qoşun  göndarirmişsa,  onu  na  tuta,  na  da  öldüra  bilirmişlar. 

Axırda  höKmdar İbiliya sifariş göndarir  Kİ,  haranı istayirsan bayan 

dur,  oranı  sana  verim,  imarat  tiRdir,  orada  yaşa. 

İbili  padşahın  taKlifina  razı  olur.  Çox  yer  gazir,  axırda  galib 

bayandiyi  bir  ye ra  çıxır,  orada  durur.  İbili  burada  imarat  tiRdiri b 

ölünca  yaşayır.  Onun  üçün  da  buranın  adına  "Bayandur"  demişlar 

Ki,  sonralar  Bayandur  olmuşdur. 

DadmaliK  dağı 

(Zangazu rda) 

Ravayata  göra,  Sisyanda  MaliK  adlı böyüK bir mülKadar  yaşa­

yırmış .  MaliK  ahalini  çox  incidirmiş.  Bir  gün  onun  ağlına  galir  Kİ, 

garaK  burada  ela  bir  dağ  düzaltdiram  Kİ,  Panahabad  qalasından 

yüKsaK  olsun,  Panalı  xan  çıx ıb  oradan  baxanda  inansın  Ki,  ondan 

da  zor  adam  var. 

ahalini  yığır'  yÜKSaK  dağ düzaldir.  Bu dağdan  Panahabad  qa­

lası ,  Panahabad  qalasından  da  bura  açıq  görünür. 

Zülm  ila  düzalan  bu  töKma  dağa  ahali  indi  da  DadmaliK  dağı 

deyirlar. 

---

Ravayatlar 

djdaha  qayası 

(K albacarda) 

4 9 1  

Ravayata  göra,  aj daha  qayasının  dalı  böyÜK  mağaradır.  Qa­

dim  zamanlarda bir palılavan bu  mağaraya  gedib,  bir aj daha  öldür­

müşdür.  Guya  qayadan  damla-damla  axan  da  su  deyil ,  ajdahanın 

yağıdır. 

Qayanın  atrafında  da  guya bir gil  tapılır  Ki,  adına  padi-zahar 

deyirlar.  Qadim  insanlardan  Kim  aj dahanın  yağından  zaharlanir­

mişsa,  padi-zahardan yeyib sağalırmış.  Padi-zahari da palılavan töK­

müşdür  Ki,  har  Kas  aj dahanın  yağından  zaharlanarsa,  yeyib  yaxşı 

olsun.  Bu  qaya  indi  da  "aj daha  qayası"  adlanır. 

Zar 

(Kalbacarda) 

Bir qarı var imiş .  Onun  Zaza adlı oğlundan başqa  Kimsasi  yox 

imiş.  Zaza  qonşu  Kanddan  Nazı  adlı  bir  qız  sevirmiş.  Ancaq  Kasıb 

olduğundan  qızı  ona  vermirlarmiş . 

Oğlan qapıda  qarpız  tağı  aKir.  Ta ğın  bir  qanadını  saxsı  barda­

ğın içina salır.  Bardaq içinda olan qanad çiçaK açır,  KÜra düşür.  Kü­

ra böyüyüb  qarpız  olur.  Zaza içinda qarpız  olan saxsı bardağı  Narli­

ra  aparır.  Nadir  bardaqda  qarpıza  baxıb,  oğlanın  farasatina  afarin 

deyir.  O  Nazının  ata-anasına  amr  edir 

Kİ, 

qızı  Zazaya  versinlar. 

amr  veran  gün Nadir şah safara  çıxır.  Qızın  adamları  fürsat­

dan  istifada  edib,  geca  Zazanı  tiKa-tiKa  doğrayıb  quyuya  töKürlar. 

Zazanın  bir  sehirli  tütayi  varmış .  Hamişa  öz-özüna  çalıb,  Za­

zanın  başına  galan  ahvalatı  söylayarmiş.  Nadir  safardan  qayıdanda 

görür  Kİ,  quyudan  sas  galir.  Qulaq  asır,  görür  tütaK  deyir: 

Zazanı  öldürdülar, 

Quyuya saldırdılar. 

Nadir o  saat höKm  edir,  Zazanı öldüranlarin,  Nazının atasının 

boynunu vurdurur.  Zazanın anası har gün ağlayır,  zarıyır. Onun za­

rımasından  Kandin  adı Zar qalır. 

Nuhdabanı 

(N 

axçwa nda )  

Ravayata göra,  yerda olan insanlar Allahı tanımadığı  üçün  har 

yeri  su  basır.  Nuh  öz  ailasi  ila  har  heyvandan  bir cüt  götürüb  ga­

miya  minir.  Nuh  gamiya minandan sonra  tazadan qırx gün,  qırx  ge­

ca  yağış  yağır,  har yerdan  su  qalxaraq  dünyanı basır.  Nuhun gami­

si  isa  Diri  dağının başında  quruya  çıxır.  Nuh  ayağını  gamidan  ye­

ra  atanda dalıanı  quruya  çıxır.  Onun  üçün  da  harnin  yera  Nuhdaha­

nı  deyirlar. 

---