Redaksiya şurasi misir Mardanov

4 76 

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

da Aldadani  xalvatca  geca  İKan yatağından oğurladılar.  Onlar qoca­

nın  al-ayağını  bağlayıb  ata  sarıdılar.  Aldada  arablarin  fiKrini  başa 

düşdü  va  dedi : 

- Maqsadiniz  nadir?  Mani  hara  aparırsınız? 

Elçibaşı  dedi: 

- indi  san  bizim  alimizdasan .  Qabaqda  görünan  aşırımı  aşıb 

asudaya  çıxarıq.  Sani  xalifaya  sağ-salamat  çatdırsaq,  avazinda  bö­

yüK  anamlar  alacağıq. 

Aldada  dedi : 

- Qorxuram,  zahmatiniz  alinizda  qala. 

- Çatini bu alçaq  aşırı mı  adlamaqdır. 

- O  aşırım  siza  alçaq görünür? 

Elçilar  qocanın  sözüna  ahamiyyat  vermayaraK  atları  mahmız­

ladılar.  Onlar dan söKülana  Kimi  aşırı m la  vidalaşmaq  is tayirdilar. 

arablar  aşırıma  çatdılar.  Sahar  açılana  Kimi  ha  yol  getdilar' 

heç aşırıının yarısına qalxa bilmadilar.  Gündüz gizlandilar,  geca ye­

na  yol  başladılar.  Aşırı m  qurtarmaq  bil m irdi .  Atlılar  neça  geca 

ayaq  döydülar,  bir  n atica  h asil  olmadı.  Aşırı m  getdiKca  uzanırdı. 

Daşlı  yollarda  arab  atlarının  nalları  töKüldü .  Aldadanin  atının  na­

lına isa  heç  bir şey  olmamışdı .  Taqatdan  düşan  arablar alacsız  qalıb 

niyyatlarindan  al  çaKdilar: 

- Qoca,  bu  sirri  biza  agah  etsan,  sani  azad  e.dacayiK .   Niya  bu 

alçaq  dağı  biz  aşa  bilınadiK,  niya  bizim  atların  nalı  töKüldü ,  sanin 

atının 

isa  yox . 

Aldada  dedi : 

- Man buna avvalcadan amin idim  Ki, siz  mani yad ölKaya apa­

ra  bilmayacaKsiniz .  Bu  yerin  adı  "NaltöKan"dir.  Vaxtı  ila  İsgandar 

Zülqarneynin da qoşunu du  dağda  alı-nala çaKib,  yunan atları  da bu 

torpağa  nallı galib  nalsız gedib .  Bu  torpaq  doğmaları  da ,  yadları da 

yaxşı  seçir.  Aldadani  aparanlara  yol  versaydi,  dağlar  xacalatindan 

ariyib  suya  dönardi .  Bela  alçaq  aşırımlar  ucalıb  Keçilmaz  zirvalara 

çevrilirlar.  Bizim  torpaq  yağıların  niyyatini  ayaqlarının  sasindan 

da  bilir.  Yad  adamların  nalını  salır  Ki,  atlıların  ağlı  başına  galsin . 

arablar  torpağı  da  özü  Kimi  möcüzali  olan  Aldadanin  al­

ayağını  açıb  azad  etdilar.  Onlar  mayus  halda  Bağdada  üz  tutdular. 

İldırım  qılınc 

Xalifa  qazabindan  yera-göya  sığmırdı .  O,  bu  dafa  Odlar  ölKa­

sina  beş-on  n af ar  elçi  deyil ,  böyüK  qoşun  göndarir.  Qoşun  başçıla­

rına  barK-barK  tapşırır: 

---

af 

sanalar 

4 7 7  

- Aldadanin  qüvvat  aldığı  bir  sirr  var.  Bu  sirr  onun  ınöcüza­

larina  meydan  açır.  O  sirr  Qoroğludur.  Aldadanin  doğmaca  balası 

Qoroğlunu  mühasiraya  salıb  al-ayağını  sarıyın,  asir  edib  cıabağım­

za  qatıb  gatirin .  Onda  Aldada  öz ayaqları  ila  hüzuruma  galar. 

Xalifanin  qoşunu  ela  hamla  etdi  Ki,  har  taraf  Kasildi,  taKca 

qarşıda  alçatmaz  bir  qaya  dayanırdı . 

Qafil  hamla  Qoroğlunu  mühasiraya  salmışdı .  Qoroğlunun  üç 

tarafi  qoşun,  bir  tarafi  isa  sıldırım  qayalıq  idi. 

Qoşun  başçıları  sevinirdilar  Ki,  Odlar  ölKasinin  yenilmaz ,  ba­

sılmaz  oğlunu  Keçilmaz  sadda  salıblar.  TaK  adam  böyüK  bir qoşuna 

neyiaya  bil ar.  indi  onu  doyunca  ala  salı b  gü lacaKlar,  rahatca  al­

ayağını  sarıyı b  xalifaya  hadiyya  aparacaqlar. 

Qoroğlu  da  sevinirdi.  Sevinirdi  Ki,  Göysu  atının  belindadir. 

Sevinirdi  Ki,  ildırım  qılınc  alindadir,  sevinirdi  Ki ,  onun  qabağını 

Kasmali  olan  mühasiranin  dördüncü  tarafi  doğma  torpaq,  doğma 

qayadır. 

Qoroğlu  ildırım  qılıncı  qınından  çıxardı,  qoşun  geri  çaKildi, 

ela bildilar  Ki,  özünü  qoşuna  tapacaK .   LaKin  gözlanilmaz ,  qeyri-adi 

bir  hadisa baş  verdi .  Qoroğlu  öz  qılıncını  sal  qayaya  endirdi . 

Hamı  heyratcia  qaldı .  Bilan  olmadı :  Qoroğlu  qayanı  çapdı , 

yoxsa,  qayamı  aralanı b  ona  yol  açdı 

? !  

Qoroğlunun  Göysu  atı  çapılmış  qayanın  arasından  atılıb  quş 

Kimi  çıxdı. 

arablar geri  dönüb  gördüKlarİ  bu yeni  möcüzali  xabari  xalifa­

ya  çatdırmağa  talasdilar. 

N aqşi-N 

igar 

Xalifa  yanına  üç  arab  çağırıb  dedi : 

- Aldada  dünyadan  Köçdü .  Yurdunda  Qoroğlu  qaldı .  Aldada 

işığı  oğlundan  alırdı.  Qoroğlu  isa  işığı  Naqşi-Nigardan  alır. 

Qoroğlunu  sarsıtmaq  üçün  Odlar  yurdunun  gözalini  - Naqşi­

Nigarı  onun  alindan  alıb  Bağdacia  gatirmaK  lazımdır. 

Bir  dasta  arab  silahlanıb  Odlar  yurduna  yola  düşdü.  Onlar 

Naqşi-Nigarı  Kandda tapmadılar.  Öyranirlar  Ki,  Naqşi-Nigar  dağla­

ra  gül-çiçaK  yığınağa,  Qoroğlunu  görmaya  gedib. 

arab  atlıları  vaxt itirmamaK  üçün  tez  yola düşdülar.  Maqsad­

lari  Naqşi-Nigarı  ayrı  yolda,  Qoroğluna  çatmamış  yaxalamaq  idi. 

Ela  da  oldu.  Onlar  Naqşi-Nigara  Haçaqayanın  yanında  çatdılar. 

Naqşi-Nigar  onları  göran  Kimi  qayanın  sart  yerina  çaKildi . 

arabin  biri  pusquda  idi.  O,  qaflatan  Naqşi-Nigarın  qoşa  hö-

---

4 78 

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

rüKlarini  tutub  bilayina  doladı .  Naqşi-Nigar  özünü  qayadan  atdı . 

arab  gördü  Ki,  Naqşi-Nigarın  ağırlığı  hörüKlari  onun  alindan  çıxa­

rır,  qılıncla qoşa  hörüKlari  Kasdi.  Naqşi-Nigar  o  yera düşdü  Ki,  qa­

yadan  onun  üzüna  iKi  darncı  düşürdü.  Biri  qan,  biri  su. 

Vaxtı  ila  Qoroğlu  bu  qayanı  çapanda  atının  ayağı  yaralanıb, 

qanı  torpağa  sızmış,  bunu  göran  Qoroğlunun  gözündan  iKi  yaş 

damlası  düşmüşdü .  Harnin  yerdan  hey  bir  cüt  daıncı  düşürdü :  biri 

su ,  biri  qan . 

Bu  bir  cüt  qan  va  su  damlaları  dardlarin  darmanı,  malhami 

idi.  Naqşi-Nigarı da bu qan va su damlaları  ölümün  pancasindan al­

dı,  ona hayat  verdi. 

Qayanın  başında  isa  möcüza  baş  verdi.  Qoşa  hörüKlar  dönüb 

iKi  afi  ilan  oldu .  İlanlar  arablari  mahv  etmaya  başladı .  Biri  burda 

çaldı,  biri  orda.  Bir-iKi nafar  qaçıb  canını  zorla  xilas  eda bildi .  On­

lar bu  ınöcüzani  xalifaya  çatdırmaq  üçü n  Bağdada  yola  düşdülar. 

Atanın  od  nafasi 

Üç  arab  yena  Odlar  ölKasinda  - Pirqulu  dağında  - sozu­

söhbati  günaş,  od olan bir  şaxsin  - Dada  Günaşin  peyda  olduğunu 

eşidib  onun  ınöcüzalari  ila  tanış  olmağa  galmişdi.  Qışın  qarlı­

boranlı bir günü idi.  Onların yolu  meşali, qarlı dağdan  Keçirdi .  Qar 

o  qadar  yağmışdı  Ki ,  addım  atınaq  mümKÜn  deyildi .  Amma  neca 

olursa-olsun,  arablar özlarini  Dada  Günaşin  evina  çatdırmalı  idilar. 

Yoxsa,  geca  hamısı  dağın  şaxtasında  donub  mahv  olardı.  arablar 

Kandirla bir-birina çataqlanıb böyüK  ehtiyatla haraKat edirdilar.  Bir 

da  eşitdilar  Ki,  yaxındaKı  yarğandan  zaif  sas  galir: 

- Ay  yolçular,  man  Qoroğluyam!  Ova  çıxmışdım, qar uçqunu­

na  düşdüm .  Darda  qalanın  hayına  yetmaK  ınard  işidir.  Kömayinizi 

asirgaınayin.  Dada  Günaşin  gözlarini  yaşlı  qoymayın . . .  

arablar  qar  altından  galan  iniltinin  Qoroğlu  olmasına  çox  se­

vindilar: 

- Ela  yaxşı  oldu!  Qoy  qarın  altında  qalıb  soyuqdan  ölsün .  Xa­

lifaya  müjda  xabari  aparıb  qiyınatli  anam  alarıq.  Bir  da  Ki,  doğru­

dan  da,  Dada  Günaşin  möcüzalari  varsa,  qoy  oğlunu  xilas  etsin,  -

dedilar . 

arablar 

ÇOX 

çatinliKla,  azab-aziyyatla,  birtahar  ağaciarın  bu­

daqlarından  tuta-tuta  qorxulu  dağı  aşdılar. 

Axşaın arablar Dada  Günaşa  qonaq  oldular.  Qoca  çox hayacan­

lı  idi.  Qonaqlar  avvalca  bunun  sahabini  bilmadilar.  Axşamdan  xey­

li  Keçmiş,  şaxtanın barKiyan vaxtı  Dada  Günaş  dedi: 

---